به گزارش خبرنگار ایمنا، همه افراد از جمله کودکان ممکن است در مورد هر چیزی دروغ بگویند، دروغگویی کودکان می‌تواند دلایل مختلفی از جمله نفع شخصی، جلوگیری از آسیب و رؤیاپردازی داشته باشد. بسیاری از دروغ‌های کودکان کاملاً طبیعی هستند اما این به معنای عدم نیاز به توجه به دروغگویی کودکان نیست. لازم است کودکان را در جهت ارزش دادن به راستگویی و عادت نکردن به دروغ پرورش داد.، با استفاده از روش‌های صحیح تربیت فرزند می‌توان مشکلات رفتاری در کودکان را کاهش داد.
دروغگویی در کودکان از سنین بسیار پایین و حتی شاید حدود دو سالگی آغاز می‌شود و تا حدود ۱۲ سالگی به اوج می‌رسد، کودکان به ویژه در سن کمتر از ۱۰ سال توانایی تشخیص دروغ کوچک و بزرگ را ندارند، دروغگویی در کودکان آموخته می‌شود اما این آموزه قابل تغییر است، والدین با اتخاذ یک سبک فرزندپروری مناسب می‌توانند از مشکلات آتی جلوگیری کنند.
دروغگویی در سنین سه تا چهارسالگی
دروغگویی کودکان در سنینی سه تا چهار سالگی شروع می‌شود، در این سن کودک هیچ قصد و نیتی از دروغ گفتن ندارد و فقط می‌خواهد والدین خود را امتحان کند و سرگرم شود، اینکه که کودک دروغی می‌گوید و والدین متوجه آن می‌شوند تفریحی برای او محسوب می‌شود، همچنین این موضوع بیانگر این است که هیچ کس حتی پدر و مادر هم نمی‌توانند فرزند کوچک خود را به درستی بشناسند...
دروغگویی در سنین پیش دبستانی
در این سن کودکان پیشرفت می‌کنند و متوجه می‌شوند که لازم نیست همه فکرها و کارهای خود را برای والدین توضیح دهند، البته در این سن بسیار نوپا و کم تجربه هستند و از تغییر صدا و رنگ صورتشان می‌توان به دروغ آنها پی برد.
دلایل دروغگویی در کودکان
دروغگویی یکی از انواع اختلالات رفتاری در کودکان است و برای درمان، نیاز به ریشه‌یابی و علت‌یابی دارد، کودکان نیز مانند بزرگسالان ممکن است دلایل مختلفی برای دروغگویی داشته باشند، بعضی از این دلایل با بزرگسالان مشترک است و بعضی از آنها نیز به صورت اختصاصی در کودکان مشاهده می‌شود که عبارتند از:
۱. امتحان کردن
کودک ممکن است به دلیل امتحان کردن دانسته‌های خود یا پاسخ دیگران دروغ بگویند، مثلاً کودکی که درباره رنگ چیزی دروغ می‌گوید احتمالاً قصد دارد بداند دیگران درباره رنگ آن چه نظری دارند.
۲. دروغ برای دروغ
تشخیص این شکل از دروغگویی در کودکان برای امتحان دانسته‌ها کمی دشوار به نظر می‌رسد، کودک دروغ نمی‌گوید که چیزی به دست بیاورد یا چیزی را امتحان کند بلکه دروغ می‌گوید تنها به دلیل اینکه می‌تواند این کار را انجام دهد و میلی به راست گفتن به پدر و مادر خود ندارد.
۳. رؤیاپردازی
کودکان ممکن است اطلاعاتی غیر واقعی را به شکل دروغ بگویند که در واقع از تخیل آنها ریشه گرفته است، به طور مثال ممکن است کودکی ادعا کند عروسکش به او چیزی گفته یا دیده که مرغ از قابلمه به داخل دیس غذا پرواز کرده است. در واقع خیال پردازی کودک جزئی از فرایند رشد او محسوب می‌شود و در حد قابل قبولی می‌توان این رفتار کودک را کاملاً طبیعی دانست.
۴. دروغ مصلحتی
این شکل از دروغ در بین بزرگسالان نیز رایج است و تنها تفاوت آن در توانایی بیشتر بزرگسالان در پنهان کردن حقیقت است. کودکی که تقصیر خود را به گردن دیگری می‌اندازد یا برای یک شکلات بیشتر، خوردن شکلات قبلی را انکار می‌کند از این شکل از دروغ استفاده می‌کند. در واقع دروغگویی در کودکان با این شکل به قصد حفظ و به دست آوردن نفع شخصی و یا فرار از تنبیه بدنی یا آسیب است.
۵. عدم تمرکز
بسیاری از کودکان نمی‌توانند به طور دقیق بر روی یک مسئله تمرکز کنند و برای همین به یاد نمی‌آورند که دقیقاً چه کاری انجام دادند، توجه داشته باشید که بازه تمرکزی کودکان بسیار کمتر از افراد بزرگسال می‌باشد. پس ممکن است زمانی که فرزندتان چیزی غیر از واقعیت می‌گوید به دلیل دروغگویی و به صورت عمدی نباشد؛ ممکن است واقعاً فراموش کرده باشد که چه کاری انجام داده است. البته این مسئله بیشتر در مورد کارهایی صدق می‌کند که بیش از دو تا سه روز از زمان انجام آنها گذشته باشد.
۶. نیاز به جلب توجه
کودکانی که از سوی پدر مادر به قدر کافی محبت و توجه دریافت نمی‌کنند، اقدام به دروغگویی می‌کنند، پس اگر متوجه شدید که کودک‌تان به طور مکرر دروغ می‌گوید، این احتمال را بدهید که در رفتار شما مشکلی وجود داشته باشد، کمی بیشتر محبت کنید تا کودک‌تان دست از دروغ گفتن بردارد، توجه داشته باشید که تمایل جلب توجه در کودکان نشان دهنده یک مشکل است که باید برطرف شود.
۷. الگوپذیری از والدین
کودکان به طور مستقیم از والدین خود الگو می‌پذیرند. به هنگام دروغگویی والدین، کودکان نیز آنها را یاد می‌گیرند. مثلاً وقتی که فردی تلفن می‌زند و شما به دیگری می‌گوید که به فرد پشت تلفن بگوید در خانه نیستید، باعث ایجاد تناقضی در ذهن کودک می‌شود و این گونه او دروغ گفتن را یاد می‌گیرد و در شرایط دیگر خود نیز آن عمل را تکرار می‌کند، بنابراین برای اصلاح رفتار کودکان در ابتدا والدین باید رفتارهای منفی خود را اصلاح کنند.
۸. بیان ترس‌های احتمالی
برخی مواقع کودکان حرف‌هایی می‌زنند که به هیچ عنوان در واقعیت اتفاق نیفتاده است. در این مواقع ممکن است والدین نگران شوند و با خود فکر کنند که فرزندشان عادت دروغ گفتن را یاد گرفته است. اما احتمال دارد که در برخی مواقع کودک به این طریق ترس‌ها و نگرانی‌هایی که در ضمیر ناخودآگاهش وجود دارد را فاش کند. مثلاً کودکی که به دیگران می‌گوید والدینش مریض شدند و یا تصادف کرده‌اند، ممکن است این گونه ترس و دلهره خود از اتفاقی که احتمال دارد برای آنان بیفتد را بیان کند. در این شرایط باید به دنبال ریشه‌یابی و راه درمان این ترس کودک خود باشید. می‌توانید برای این منظور از مشاوره کودک کمک بگیرید.
نحوه رفتار با کودکان دروغگو
وقتی متوجه دروغگویی در کودک‌تان شدید ناراحت، عصبانی، مضطرب یا مستاصل نباشید، خیلی وقت‌ها مساله ساده‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید. لازم نیست خودتان را به خاطر شنیدن این دروغ از فرزندتان سرزنش کنید. این موارد در تربیت هر کودکی پیش می‌آیند و لزوماً شما مقصر نیستید، بهترین راهکارهای برای رفتار مناسب با دروغگویی در کودکان عبارتند از:
واکنش هیجانی نشان ندهید: نصیحت کردن، شرمسار کردن، سرزنش کردن، تنبیه و یا طرد کردن او بدون تصمیم‌گیری واقع‌بینانه هم باعث تکرار رفتار کودک می‌شود و هم شما را در نظر او فردی بی‌منطق جلوه می‌دهد.
علت دروغگویی کودک را شناسایی کنید: حتماً لازم نیست برای این کار، کودک را سوال‌پیچ کنید. به مواردی در بالا توضیح دادیم توجه کنید. گاهی رجوع به رفتارهای خودتان، پاسخ را به شما می‌دهد. مثلاً اگر همیشه فرزندتان را از خوردن شیرینی منع می‌کنید، طبیعی است که بدون اجازه شما شیرینی بردارد و دروغ بگوید.
انتظارات خود را متناسب با سن و توانایی‌های کودک تعیین کنید: شناخت کافی از مراحل رشدی کودک به شما کمک می‌کند درک واقع‌بینانه‌ای از توانمندی‌های کودک داشته باشید. والدین پرتوقع که بسیار بیشتر از سن فرزندشان از او انتظار دارند، بچه‌هایی دارند که بیشتر از بقیه بچه‌ها به دروغگویی متوسل به دلیل اینکه نمی‌توانند انتظارات والدین را برآورده کنند و مجبور می‌شوند راه فراری برای خود پیدا کنند.
دروغگویی کودک را به رویش نیاورید: اگر متوجه شدید فرزندتان در مورد موضوعی به شما دروغ گفته، دروغگویی او را علنی نکنید، این کار فقط حد و مرز بین شما را پایمال می‌کند و باعث می‌شود کودک وارد فاز لجبازی با شما شود، در عوض با ملایمت رفتار کنید و به او فرصت دهید هر وقت آمادگی داشت، حقیقت را به شما بگوید.
همیشه حقیقت را به کودک بگویید: به جای اینکه به کودک بگویید بستنی نداریم، بگویید اجازه نداری قبل از شام بستنی بخوری. با گفتن دروغ به او یاد می‌دهید هر وقت چیزی مطابق میلش نبود، دروغ بگوید.
توجه مورد نیازش را به او بدهید: کوچک‌ترین رفتارهای مثبت کودک را مورد توجه قرار دهید و تشویقش کنید، مثلاً در طول روز چند بار از این جملات استفاده کنید «چقدر خوب با اسباب‌بازی‌هات بازی کردی» یا «حواسم بود که امروز اتاق رو بعد از بازی مرتب کردی، مامان بهت افتخار می‌کند» به این طریق شما توجه مثبت کافی به او می‌دهید که نخواهد به شیوه‌های منفی جلب توجه کند.
با او رابطه نزدیک برقرار کنید: از چنین عباراتی استفاده کنید «می‌دونم که دوست نداری تنبیه شوی، اما از اینکه گلدان شکسته، خیلی ناراحت هستم.»
از برچسب دروغگو زدن به کودک اجتناب کنید و با این واژه او را خطاب نکنید.
رفتار مشخصی داشته باشید: اینکه گاهی لبخند بزنید و گاهی کودک را به شدت تنبیه کند، باعث می‌شود فرزندتان نداند با چه سبک تربیتی مواجه است و اضطراب شدیدی را تجربه کند.
برای آشکار کردن دروغ کودک او را امتحان نکنید: پرسش از مسأله‌ای که خودتان از قبل پاسخ آن را می‌دانید، در واقع او را در تنگنا قرار می‌دهد که یا دروغ بگویید و خودش را رها کند و یا حقیقت را بگوید و تنبیه شود.
کودک را سوال پیچ کردن یا بازجویی نکنید: با طرح چند سوال کوتاه سعی کنید واقعیت یا بخشی از آن را از کودک بشنوید.
واکنش افراطی از خود نشان ندهید: عصبانیت شما در او ایجاد ترس می‌کند و باعث می‌شود بیشتر دروغ بگوید.
از این کلمات یا عبارت‌های مشابه استفاده نکنید: از واژه‌هایی مثل شوخی می‌کنی، دروغ نگو و یا الکی می‌گی، راست می‌گی، بگو به جون مامان، استفاده نکنید.
از راستگویی استقبال کنید: در قبال آن کودک را تشویق کنید. والدین باید در عمل به کودک نشان دهند، زمانی که حقیقت را بیان می‌کند، بیشتر مورد توجه آنها قرار می‌گیرد. می‌توانید به خاطر راستگویی از تنبیه کودک کم کنید و تنبیه ملایم‌تری برایش در نظر بگیرید تا بداند گفتن حقیقت می‌تواند بهتر از دروغ گفتن باشد.
برای جبران عمل و آموختنش از اشتباه به او فرصت دهید: مثلاً اگر وسیله‌ای را خراب کرده، مقداری از پول توجیبی‌اش را برای جبران خسارت وارده بگیرید.
اصول تنبیه را رعایت کنید: اگر می‌خواهید کودک را تنبیه کنید، تنبیهی متناسب با سن و نوع عمل در نظر بگیرید. تنبیه نباید شامل چیزهایی که مدت‌ها برای آن برنامه‌ریزی کرده باشد. مثلاً اگر اتاقش را مرتب نکرده، او را از شرکت در جشن تولد دوستش که یک ماه برای برای آن برنامه‌ریزی کرده محروم نکنید. به علاوه لازم نیست تنبیه را پیش والد دیگر بازگو کنید، تنبیه چیزی است که بین شخص شما و کودک است و لازم نیست کس دیگری از آن باخبر شود.
برای کودک خود الگوی مناسبی باشید: الگویی از صداقت باشید تا رفتار منفی را از شما الگوبرداری نکند.
راه‌های تشویق کودکان به راستگویی:
با وجود شیوع دروغ گویی در کودکان این پدیده کمتر باعث نگرانی جدی است، باید به یاد داشته باشیم که بسیاری از بالغین هم دروغ می‌گویند دروغ گفتن در کودک تا حدی نرمال است والدین و معلم‌ها می‌توانند از سه طریق کودک را به راستگویی تشویق کنند.
ا- در صورت مشاهده دروغ گفتن در کودک از تنبیه شدید او خودداری کنید: دریک مطالعه مشخص گردید که در مقایسه یک مدرسه آفریقایی که از مجازات‌های تنبیهی استفاده می‌شود (مانند کتک زدن با چوب یا سیلی) با یک مدرسه که در آن از توبیخ‌های غیر تنبیهی استفاده شده l(مانند صرف زمانی بیرون از کلاس) دانش آموزان در مدرسه اول در دروغ گفتن ماهر تر بودند. در گزارشی نیز مشخص شد کودکان در خانواده‌هایی که به شدت پیرو قوانین خاص و سختگیرانه بودند به تعداد بیشتری دروغ می‌گفتند.
۲- در مورد مسائل مختلف احساسی و منطقی با کودکان صحبت کنید: این گفتگوی مثبت و سازنده کودکان را آگاه می‌نماید تا بدانند که در چه مواقعی دروغ گفتن آنها ممکن است زیان‌آور بوده و چگونه ممکن است بر زندگی دیگران تأثیر گذار باشد. صحبت در مورد احساسات شخصی در لحظه دروغ گفتن در کودک باعث می‌گردد که کودک به درک بهتری از احساسات خود برسد. کودکان به مرور با حقیقت گویی احساس غرور نموده و والدین و پرستاران کودک با تاکید بر جنبه‌های مثبت حقیقت گویی می‌توانند به رشد این اخلاق در کودکان کمک نمایند.
۳- کودک را از این حقیقت مطمئن سازید که دروغ گفتن در هر شرایطی کار درستی نیست: بسیاری از کودکان تمایل به ترکیب زندگی حقیقی و تخیلی دارند در حالی که کودکان بزرگ‌تر و بالغین به لزوم تفکیک این دو از هم توجه دارند. اگر یک کودک شکایتی مبنی بر سو استفاده فیزیکی یا جنسی را گزارش کرد این گونه گزارش‌ها همیشه و تحت هر شرایطی نیاز به بررسی دقیق دارد و توجه زیاد دارد. با شناخت صحیح از علل دروغ گفتن کودک و تلاش برای فریب دادن می‌توان در مواقع لزوم عکس العمل های مساعد تری ابراز نمود.
چه زمانی لازم است که با یک دکتر مشورت کنیم؟
دروغ گویی در کودک نشانه رشد در قسمت‌های شناختی مغز کودک است که نشان می‌دهد سایر مهارت‌های شناختی کودک نیز در حال رشد و نمو است. اگر دروغ گویی در کودک فرآیندی مقاوم و دائمی باشد و سبب کاهش توانایی کودک برای عملکرد صحیح در زندگی عادی او شود زمان مشاوره با یک متخصص حرفه‌ای رفتار شناسی و سلامت روانی رسیده است.
مداخله جدی روان شناس مدرسه یا مشاور سلامت روان می‌تواند گام مؤثری در شناسایی و ریشه‌یابی علل اصلی دروغ گفتن در کودک باشد، مشاوره و بررسی کودک ممکن است سبب تشخیص مشکلات روانی پنهان مانند اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز، اختلال دوقطبی، ناتوانی در یادگیری شود، دروغ گویی ناشی از مشکلات پاتولوژیک گاهی با اختلالات جدی رفتاری و یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی در دوران نوجوانی مرتبط است، کودکانی که از دروغ گویی به عنوان ابزاری برای فرار از مسئولیت‌های اجتماعی خود استفاده می‌کنند ممکن است در تلاش باشند که مشکلات جدی تری را پنهان نمایند که باید این امر مورد توجه والدین و پرستار کودک قرار گیرد.
نظر شما