روشنفکری یا ابراز وجود؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، طبق آمار سالانه هفت میلیون نفر در دنیا، یعنی هر شش ثانیه یک نفر به علت مصرف دخانیات جان می‌بازد. در ایران نیز سالیانه ۵۰ هزار مورد مرگ ناشی از مصرف دخانیات ثبت می‌شود. همچنین ۵۰۰ هزار مورد بستری در سال به دلیل عوارض ناشی از مصرف دخانیات است. تصور بیشتر افراد از تأثیر سیگار، افزایش خطر ایجاد بیماری‌های قلبی، عروقی و ریوی است؛ درصورتی‌که استعمال سیگار علاوه بر ایجاد تأثیرات مخرب روی سلامت روان، می‌تواند منجربه ایجاد ناباروری در مردان و زنان شود و عوارض بارداری نیز با استعمال سیگار افزایش می‌یابد.

سیگار کشیدن زنان که بی‌شک در فرهنگ ایرانی پدیده‌ای مذموم و ناپسند است، به مدد تبلیغات هوشمندانه کمپانی‌های دخانیاتی و البته در غیاب اقدامات فرهنگی لازم، کم‌کم به سمتی می‌رود که نه تنها زشتی خود را از دست داده بلکه به ژست «روشنفکری» و «کلاس اجتماعی» بدل شده است و بیم آن می‌رود که در آینده‌ای نه چندان دور، این «ناهنجاری» به عنوان یک «هنجار» در جامعه پذیرفته شود.

حدود ۱۰.۱ گروه سنی ۱۸ سال به بالا، مصرف‌کننده سیگار به صورت روزانه هستند که ۲۰ درصد از آن را مردان و یک درصد را زنان شامل می‌شوند. به‌رغم هشدارهایی که نوجوانان درباره خطرات سیگار شنیده‌اند، واقعیت این است که تقریباً تمام سیگاری‌های امروز جامعه نوجوان هستند و بیش از یک و نیم میلیون دختر نوجوان سیگار می‌کشند. عوارض سیگار در زن‌ها ۱۰ برابر شدیدتر از مردان است؛ مشکلات تناسلی، عوارض قلبی، ریوی، سرطان‌های پستان و مثانه همراه با تمام عوارضی که برای مردان وجود دارد شامل حال زنان هم می‌شود.

تأثیر الگوهای رفتاری بر گسترش عادات زشت

مجید ابهری، رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: گسترش عادت‌های زشت در جامعه معمولاً از سنین جوانی و نوجوانی آغاز می‌شود و تا اواخر عمر ادامه پیدا می‌کند. درخصوص برخی از عادات مانند کشیدن سیگار یا قلیان، تأثیر الگوهای رفتاری غیرقابل انکار است.

وی با اشاره به الگوهای رفتاری جامعه می‌افزاید: به ترتیب والدین، دوستان، همسالان و هنجارفرستان به عنوان الگوهای رفتاری در جامعه ارزیابی می‌شوند. هنرمندان و چهره‌های مشهور نیز در قالب نقش و در زندگی واقعی تأثیر عمیقی بر رفتار جوانان به خصوص در دوران بلوغ و پس از آن دارند.

تبدیل رفتار ضداجتماعی به یک رفتار عادی

این رفتارشناس ادامه می‌دهد: طی دو دهه اخیر، مصرف سیگار در میان زن‌ها به علت زشتی‌زدایی از این عادت ضدسلامت و برخلاف اخلاق اجتماعی، رشد چشمگیری پیدا کرده است. دیده می‌شود که برخی از زن‌ها هنگام رانندگی، حضور در میهمانی‌ها و امثال آن با فخر و ژست مخصوص، سیگاری روی لب می‌گذارند و دود می‌کنند. متأسفانه برخی دختران جوان تصور می‌کنند مصرف سیگار نشانه رشد و مدرن بودن است؛ درحالی‌که حتی در جوامع اروپایی، این رفتار ضداجتماعی تلقی می‌شود.

وی درخصوص تأثیر خانواده بر گرایش افراد به دخانیات، تصریح می‌کند: خانواده اثری مستقیم بر شروع این عادت دارد و پس از آن، محیط کار و دوستان تأثیر مستقیم بر تداوم آن دارند. مصرف سیگار برای سلامتی، زیبایی و حتی فرزندان افراد بسیار زیان‌آور است و رسانه‌ها باید ابعاد زیان‌بخش این رفتار را به آحاد جامعه به خصوص زن‌ها یادآوری کنند.

در گرایش به رفتارهای نامتعارف، جنسیت مطرح نیست

احسان کاظمی، روان‌شناس اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درخصوص مطرح نشدن جنسیت در گرایش به رفتارهای نامتعارف، اظهار می‌کند: در گرایش افراد به رفتارهای نامتعارف، جنسیت مطرح نمی‌شود مگر اینکه ذهنیت اولیه اشتباهی مبنی بر مردانه بودن مصرف دخانیات وجود داشته باشد.

وی با اشاره به عوامل مؤثر بر سیگاری شدن زنان می‌افزاید: عمده‌ترین علت گرایش زنان به سیگار، ترویج آن در رسانه است؛ زیرا در رسانه‌ها مشاهده می‌شود که یک بازیگر در تمام موقعیت‌ها مانند عصبانیت، خوشحالی، غمگین بودن، تفکر و تفریح کردن در حال سیگار کشیدن است. پخش شدن چنین تصاویری منجربه از بین رفتن قبح سیگار کشیدن می‌شود و حتی کودکان و نوجوانان نیز به سیگار تمایل پیدا می‌کنند.

سیگار کشیدن نوعی ابراز وجود برای زنان

این روان‌شناس ادامه می‌دهد: از دیگر دلایل گرایش زنان به سیگار کشیدن، تصور مردانه بودن این کار است و زنانی که میل به آزادی و برابری دارند، این کار را حق خود می‌دانند و به آن روی می‌آورند؛ درصورتی‌که این انتخاب واقعی آن‌ها نیست. در واقع به دلیل روابط زیادی که میان دختران و پسران در جامعه شکل گرفته، همنوایی با این بخش از جامعه منجر به سیگاری شدن زنان شده است.

وی با اشاره به دلایلی که منجربه افزایش تمایل افراد به مصرف موادمخدر می‌شود، تصریح می‌کند: مسائل روحی روانی، داشتن برخی خصوصیات شخصیتی به‌خصوص دهانی بودن افراد (زیاد صحبت کردن و پرخوری هنگام عصبانیت) و خانواده منجر به افزایش تمایل افراد به مصرف مواد مخدر می‌شود.

کاظمی اضافه می‌کند: سیگار کشیدن برای زنان و دختران، نوعی ابراز وجود محسوب می‌شود و برای ارضای بیشتر این حس، زنان سیگاری هنگام رانندگی دست خود را از شیشه ماشین بیرون می‌برند یا عکس‌های خود را هنگام سیگار کشیدن در فضای مجازی منتشر می‌کنند.

وی می‌گوید: به نظر می‌رسد سیگار کشیدن می‌تواند الگویی از رفتارهای هنجارشکنانه میان زنان شکل دهد و تمایل به هنجارشکنی، مشکلی بزرگ‌تر از سیگار کشیدن است؛ زیرا ممکن است رفتارهای دیگری از زنان دیده شود که مغایر با جنسیت آن‌ها است و باید دلایل این هنجارشکنی‌ها ریشه‌یابی شود.

آثار نامطلوب سیگار کشیدن بر سلامت روان زنان

این روان‌شناس اجتماعی درخصوص تأثیر سیگار بر تغییر حال افراد، اظهار می‌کند: فرد برای به دست آوردن یک حال خوب، ممکن است رفتار اشتباهی انجام دهد که به صورت مقطعی حال بد خود را به حال خوب تبدیل کند. سیگار کشیدن در لحظه، تسکینی موقتی به مغز فرد می‌دهد و این تنها نکته به اصطلاح مثبت این رفتار اشتباه است.

وی خاطرنشان می‌کند: سیگار کشیدن زمانی بر سلامت روان افراد تأثیرگذار است که وی با خود برای انجام کاری در تعارض باشد، اما زمانی که آن را پذیرفت بر سلامت روان او تأثیر مشهودی ندارد؛ زیرا آن رفتار را به عنوان رفتاری متعارف پذیرفته است. سلامت روان فردی که با سیگار کشیدن احساس قدرت، اعتماد به نفس کاذب و هم‌نوایی با جمع می‌یابد و تصور می‌کند، برای بهتر شدن حال خود این کار را انجام می‌دهد، به صورت جدی تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت.

هر فرد نیازمند راهکاری جداگانه برای ترک سیگار

کاظمی با اشاره به راهکارهای ترک سیگار، تصریح می‌کند: راهکارهایی که برای ترک سیگار وجود دارد، موقتی است. فردی که تمایل به هنجارشکنی یا رفتار اعتیادآمیز در شاکله رفتاری خود دارد، شاید با راهکارهای ارائه شده سیگار را ترک کند اما ممکن است به رفتار اشتباه دیگری روی آورد.

وی می‌افزاید: معمولاً افرادی که مواد مخدر را ترک می‌کنند به شکل دیگری گرایش به اعتیاد را نشان خواهند داد. برای این موضوع نمی‌توان یک راهکار عمومی داشت؛ زیرا دلایل گرایش افراد به مواد مخدر متفاوت است. بنابراین یک روان‌شناس باید برای هر فرد، راهکاری جداگانه ارائه دهد اما به عنوان راهکاری جمعی و عمومی باید رسانه‌ها آگاه باشند تا سیگار کشیدن افراد را به تصویر نکشند.

سیگار، عامل مرگ ناگهانی جنین

فرشته حقیقت، متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درخصوص عوارض سیگار بر جنین، اظهار می‌کند: نیکوتین موجود در سیگار طی سه ماه اول بارداری، منجر به سقط جنین، در سه ماه دوم و سوم منجر به زایمان زودرس و در سه ماه آخر منجر به کم‌وزنی نوزاد و تأخیر در رشد جنین می‌شود.

وی با اشاره به نقش استعمال سیگار در مرگ ناگهانی جنین، می‌افزاید: استعمال سیگار می‌تواند در حالت مرگ ناگهانی نوزاد مؤثر باشد؛ همچنین می‌تواند منجربه ایجاد اختلال‌های روانی و عصبی، آلرژی، آسم و سرطان پوست در سنین بالاتر شود.

این متخصص زنان و زایمان، درخصوص زمان ترک سیگار قبل از بارداری، خاطرنشان می‌کند: قطع کامل سیگار در خانم‌ها حداقل باید یک ماه قبل از بارداری صورت گیرد و از جایی که ترک آن نیاز به زمان دارد، بهتر است طبق برنامه‌ای مشخص روندی کاهشی داشته باشد تا به زمان مورد نظر برسند. سیگار روی کیفیت و تعداد اسپرم تأثیر منفی دارد و آقایان نیز باید سیگار را ترک کنند. ترک سیگار به خصوص در زوج‌های نابارور به بهبود نتایج اقدامات درمانی کمک می‌کند.

آغاز اعتیاد به موادمخدر با سیگار کشیدن

علی‌اکبر ابراهیمی، معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بهزیستی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، ضمن اشاره به جمعیت معتادان استان اصفهان، اظهار می‌کند: با توجه به آمار مطرح شده در کشور دو میلیون و ۸۰۸ هزار نفر مصرف‌کننده مواد وجود دارد که از این آمار حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار نفر مربوط به استان اصفهان است.

وی می‌افزاید: جوانان معمولاً اعتیاد خود را با سیگار، حشیش و گل شروع می‌کنند و افرادی که تبدیل به مصرف‌کننده دائمی شده‌اند هروئین، تریاک و شیشه مصرف می‌کنند. نوع مواد مخدر مصرفی در افراد بسته به بازار و قیمت، متفاوت است. براساس تخمین‌های آماری یا کسانی که برای درمان مراجعه می‌کنند، تقریباً حدود هشت تا ۱۰ هزار جمعیت مصرف‌کننده مواد مخدر در کشور از زنان هستند.

انگ اجتماعی اعتیاد زنان بیش از مردان

معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بهزیستی استان اصفهان با اشاره به آسیب‌زننده‌تر بودن اعتیاد زنان، تصریح می‌کند: اعتیاد زن به شدت آسیب‌زننده‌تر از اعتیاد مرد است. وقتی یک زن در خانواده درگیر اعتیاد شود، ابتدا کانون خانواده دچار فروپاشی می‌شود و نمی‌تواند به وظایف مادری و همسری خود عمل کند. انگ اجتماعی اعتیاد زنان بیشتر از مردان است و خانواده معمولاً سریع‌تر زن معتاد را طرد می‌کند.

وی خاطرنشان می‌کند: سپس زن معتاد به خیابان پناه می‌برد و به آسیب‌های دیگر به ویژه HIV دچار می‌شود؛ در نتیجه باعث آسیب بیشتر برای جامعه خواهد شد. تمایل زنان معتاد برای درمان، کمتر و احتمال بازگشت به سمت مواد مخدر پس از درمان در آن‌ها ۱۹ درصد بیشتر از مردان است.