به گزارش ایمنا، سال ۱۳۹۵ بود که رهبر معظم انقلاب به ورود جدی مسئولان در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی تأکید کردند و گفتند: «در مقابله با آسیب‌های اجتماعی نباید به کارهای معمولی اکتفا کرد و هرازگاهی برای رفع تکلیف گزارشی داد.» ایشان در جلساتی که با مدیریت شخص خودشان برگزار شد اعتیاد، حاشیه‌نشینی، طلاق، مفاسد اخلاقی و احصای مناطق بحران‌خیز در کشور را به‌عنوان پنج اولویت مهم در حوزه آسیب‌های اجتماعی مطرح کردند و تأکید بر انجام کار شبانه‌روزی مسئولان در این حوزه‌ها داشتند. علاوه بر این بر اساس زمان‌بندی و برنامه‌ریزی‌های کلان ملی قرار است تا پایان برنامه ششم توسعه حدود ۲۵ درصد از آسیب‌های اجتماعی در کشور کاهش پیدا کند.
این مقدمه نشان می‌دهد مسائل و آسیب‌های اجتماعی فوری‌ترین، مهم‌ترین و اولویت‌دارترین موضوعاتی است که باید به آن پرداخته شود. حالا باید دید در فصل بودجه‌بندی و در شرایط مهمی که منابع مالی و اعتبار مورد نیاز برای تحقق اهداف مهم و کلان کشور تأمین می‌شود، سهم آسیب‌های اجتماعی در بودجه ۱۴۰۱ چقدر است؟
آسیب‌های اجتماعی؛ بدون ردیف مشخص
تحلیلی بر بودجه ۱۴۰۱ که این روزها در کمیسیون‌های مختلف مجلس دست‌به‌دست می‌شود نشان از بی‌مهری مسئولان و بودجه نویسان به آسیب‌های اجتماعی دارد. این بی‌مهری آن‌قدر عیان است که برخی از نمایندگان مجلس هم به آن انتقاد داشتند. «علی بابایی کارنامی»؛ نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس گفت: «آسیب‌های اجتماعی در بودجه سال ۱۴۰۱ ردیف مشخصی ندارد. چون در بودجه سال آینده بسیاری از ردیف‌های بودجه‌ای را وزارت محور کردند؛ یعنی ردیف‌های فرعی را حذف و به ردیف اصلی تبدیل کردند. به همین خاطر به ظاهر اعداد را کوچک کردند، اما در عددهایی که به‌صورت اختصاصی در خصوص آسیب‌های اجتماعی مدنظر است عدد قابل‌توجهی ندیدم و این مسئله کم‌توجهی به آسیب‌هایی است که وجود دارد و می‌تواند در آینده بحران‌های اجتماعی را جدی‌تر کند.»
انحراف از بودجه
انتقادات از کم‌توجهی به آسیب‌های اجتماعی در بودجه ۱۴۰۱ ادامه داشت تا جایی که فاطمه قاسم‌پور، رییس فراکسیون آسیب‌های اجتماعی مجلس هم گفت: «ما درباره اعتبارات آسیب‌های اجتماعی با کمبود مواجه هستیم. در بودجه ۱۴۰۱ این کمبود شدیدتر است و امسال با تقلیل مواجه هستیم. از این گذشته متأسفانه بودجه‌ای که قرار است خرج آسیب‌های اجتماعی شود نیمه دوم سال به آن‌ها اختصاص می‌یابد و آن زمان نمی‌شود کاری شود و بودجه به جامعه هدف نمی‌رسد.»
زنگ خطر
برنامه‌های کاهش آسیب اجتماعی چه در سطح کلان و چه در سطح خرد هزینه‌بر هستند و این روزها نگرانی از بودجه پیشنهادی دولت برای آسیب‌های اجتماعی در میان جامعه شناسان حرف اول را می‌زند.
رئیس انجمن جامعه‌شناسی و مددکاری اجتماعی ایران در گفت‌وگو با فارس گفت: «انتظار می‌رفت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، برخی از بخش‌هایی که دغدغه حاکمیت و مردم است موردتوجه بیشتری قرار می‌گرفت. امروز کمتر کسی است که نگران آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، طلاق و حاشیه‌نشینی نباشد و امسال حساسیت ما نسبت به بودجه آسیب‌های اجتماعی بیشتر از قبل بود. چون در بودجه سال‌های قبل دچار عقب‌ماندگی بودیم و امیدوار بودیم، بودجه در سال ۱۴۰۱ تغییر قابل‌توجهی را احساس کند. اما این اتفاق نیفتاده است. من یادم هست روزی که حکم رئیسی تنفیذ شد یکی از نکات مورد تأیید رهبری در مراسم تنفیذ ایشان تأکید به توجه به معیشت مردم بود. گزارش‌ها نشان دهنده افزایش خط فقر است. حتی طبقه متوسط هم به سمت طبقه ضعیف در حال چرخش است. اما در بودجه پیشنهادی جمعیت برای سه دهک پایین درآمدی که معمولاً جمعیت مورد توجه در عرصه سیاست‌گذاری برای حمایت اجتماعی هستند برنامه‌ای دیده نشده است؛ یک سری از افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند و ما افزایش ۲۰ تا ۲۵ درصدی بودجه برای پرداخت کمک‌هزینه به این افراد را داریم که این افزایش به‌تناسب تورم نیست و این افراد در سال آینده قطعاً شرایط خوبی نخواهند داشت.»
رشد منفی بودجه اعتیاد
حسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن جامعه‌شناسی و مددکاری ایران در انتقاد به کاهش بودجه اعتیاد و مواد مخدر گفت: «در تمام نظرسنجی‌هایی که از مردم انجام‌شده است تقریباً می‌توان گفت اعتیاد بالاترین رتبه را در میان آسیب‌های اجتماعی دارد. اما در پیش‌نویس بودجه سال ۱۴۰۱، بودجه اعتیاد و مواد مخدر ۴ دهم درصد رشد منفی داشته است. آیا این نوع مواجهه با مهم‌ترین اولویت مسائل اجتماعی است؟ این در حالی است که اعتیاد، مادر آسیب‌های اجتماعی است. اگرچه خود اعتیاد متأثر از دیگر مسائل اجتماعی است اما تأثیرگذاری‌اش بر روی آسیب‌های اجتماعی به‌مراتب بیشتر از تأثیرپذیری آن است. البته اتفاق دیگری هم افتاده است و علی‌رغم اینکه اعتیاد جزو پنج مسئله اجتماعی دارای اولویت است، اما بودجه اعتیاد را از حوزه سلامت و رفاه ذیل حوزه امنیتی بردند. این در حالی است که تجربه نشان داده ما اعتیاد را با رویکرد امنیتی و انتظامی نمی‌توانیم مدیریت کنیم.»
وی ادامه داد: «حوزه دانش‌آموزی بهترین بستر برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و ارتقای سلامت روانی اجتماعی است اما با این درجه اهمیت در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزی سال ۱۴۰۱، تنها افزایش ۷/۷ درصدی را در بودجه داشتیم.»
چالش‌های افزایش بودجه حاشیه‌نشینی
علی‌رغم اینکه شاهد رشد بودجه حاشیه‌نشینی در پیش‌نویس بودجه ۱۴۰۱ هستیم اما رئیس انجمن جامعه‌شناسی نگرانی‌هایی را در خصوص هزینه کرد این بودجه مطرح کرد و گفت: «ما در موضوع حاشیه‌نشینی و ساماندهی بافت‌های فرسوده مناطق حاشیه‌نشین رشد ۶۰.۹ بودجه را شاهد هستیم، اما بازهم نگرانی‌هایی وجود دارد و آن این است که عمده این بودجه به بافت‌های فرسوده از بعد کالبدی اختصاص پیدا می‌کند و حوزه اجتماعی از این بودجه برخوردار نیست. گذشته از این بیشتر منابع پیش‌بینی‌شده هم ذیل جداول تبصره‌های بودجه هست. جداول تبصره‌ها هم همان داستان کی داده و کی گرفته است. مثلاً در سال ۱۴۰۰، برای تأمین بودجه حوزه مواد مخدر روی بخشی از درآمد حاصل از فروش اموال تملیکی پیش‌بینی شد اما فقط بخشی از آن تحقق پیدا کرد، وقتی بودجه ذیل تبصره‌ها می‌رود این اتفاق می‌افتد که درجایی که برایش پیش‌بینی‌شده است هزینه نمی‌شود.»
با این بودجه کلاف آسیب‌های اجتماعی پیچیده‌تر می‌شود؟
آیا بی‌مهری بودجه نویسان نسبت به تعیین اعتبار مورد نیاز در حوزه‌های مختلف، کلاف آسیب‌های اجتماعی را پیچیده‌تر می‌کند؟ موسوی‌چلک گفت: «به‌طور کلی باید گفت از برخی جداول و بودجه برخی سازمان‌ها نمی‌توان تشخیص داد که دقیقاً در حوزه آسیب‌های اجتماعی چقدر بودجه داریم. اما طبق اعداد و ارقام مشخص، در برنامه راهبری و توسعه خدمات سلامت و فوریت‌های اجتماعی ۲.۱۳ رشد بودجه داریم، در موضوع کنترل کاهش آسیب‌های اجتماعی ماده ۸۰ قانون برنامه ششم توسعه شاهد رشد ۲.۳ بودجه هستیم و با توجه به رقم‌ها می‌توان گفت کل بودجه آسیب‌های اجتماعی به‌صورت میانگین ۱۲.۱ رشد را تجربه کرده است که با در نظر گرفتن نرخ تورم، این افزایش ناچیز بودجه نگرانی‌ها را بیشتر و بیشتر می‌کند.»
امیدوار به اصلاح هستیم
موسوی‌چلک ادامه داد: «بی‌مهری در خصوص بودجه آسیب‌های اجتماعی در شرایطی است که آسیب‌های اجتماعی به گفته رهبر انقلاب مثل زلزله‌ای است که می‌تواند بنیان خانواده و اجتماع را بر هم بریزد. به همین دلیل ما در جلسات متعددی که داشتیم همه این نگرانی‌ها را به‌صورت موضوعی مطرح کردیم، گزارش‌های مکتوبی را در اختیار دفتر قالیباف، کمیسیون اجتماعی مجلس، کمیسیون برنامه و بودجه و مرکز پژوهش‌های مجلس قراردادیم. تا وقتی‌که بودجه در مجلس تصویب نشده می‌توان امید به اصلاح آن داشت. امیدوارم مجلس یازدهم تا دیر نشده نسبت به بودجه آسیب‌های اجتماعی تجدیدنظر کند.»
منبع: فارس
نظر شما