بوق زدن؛ فرهنگ غلطی که از کودکی نهادینه می‌شود

به گزارش خبرنگار ایمنا، بوق زدن در فرهنگ جامعه امروزی ما به یک آلودگی صوتی تبدیل شده است که می‌توان آرامش را بر هم زند، بوق یک وسیله نقلیه، یک دستگاه تولید کننده صدا است که جهت هشدار دادن برای رسیدن و یا حضور وسیله نقلیه به دیگران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بوق زدن‌های بیجا تنها گوشه‌ای از فرهنگ نادرست رانندگی در جامعه ماست. بخشی از ذهنیت افراد جامعه درباره شهرها و سکونت شهری با همین صدای بوق‌های مزاحم پیوند خورده است و حداقل درباره پایتخت می‌توان گفت بدون صدای همهمه بوق‌های ممتد و مقطعی چیزی کم دارد.

برخلاف نارسایی‌های فرهنگی جورواجور که در اغلب حوزه‌ها سکونت شهری را برای افراد دشوار می‌سازد بوق‌ها در قاموس رانندگی ایرانیان از فرهنگی غنی، پویا و خلاق برخوردارند که به تناسب زمان و شرایط پیش می‌رود و هیچ قانون و اخلاقی حریفش نیست.

آنچه در این میان کمتر به آن توجه می‌شود معنای بوق‌ها است، هر شهروندی از صبح که چشم باز می‌کند تا شب هنگام که در رؤیای آرامشی دیده بر هم می‌گذارد صدها و شاید هم هزاران صدای بوق را می‌شنود بی آن که بداند هر کدام از آنها معنایی دارند. احتیاط و هشدار فلسفه وجودی بوق در خودروهاست، اما در فرهنگ غنی بوق در مرامنامه رانندگی، بوق‌های معنادار دیگری هم ابداع شده و به کار می‌رود که بخشی از آنها به شرح زیرند. اگرچه هر خواننده خوش ذوقی می‌تواند قلم به دست بگیرد و بر تعداد و تنوع بوق‌های مرسوم و قابل شناسایی در فرهنگ رانندگی، بیفزاید.

رفتارهای نادرست در رانندگی با فرهنگسازی‌

آلودگی صوتی مدیون بوق است و این بوق است که به شهر ما رنگ و بوی شهری می‌دهد، استفاده گسترده از فرهنگ جدید بوق زدن هم موید همین موضوع است. فرهنگی جامع و نانوشته در شهر که البته رانندگان از آن بی نصیب نمانده‌اند و به محض آن که افراد از خانه بیرون می‌روند به مفهوم عالی شهرنشینی پی ببرند.

بسیاری از کارشناسان فرهنگی معتقدند که تغییر رفتارهای نادرست در رانندگی با فرهنگ سازی و معرفی الگوهای مناسب امکان‌پذیر است. اینگونه رفتارسازی‌ها در کنار به کارگیری جرایم رانندگی می‌تواند در درازمدت تأثیر خوشایندی داشته باشد. اما در ایران این فرهنگ غلط بوق زدن جا افتاده است و در بعضی از شهرها هم از آن استقبال خوبی شده است.

باید این فرهنگ غلط بوق زدن به جای سلام و چه خبر را از مدارس یا از بچگی در ذهن‌ها نهادینه کرد یا در کلاس‌های راهنمایی و رانندگی بیشتر به این موضوع پروبال دهند یا جریمه ای برای آن در نظر گرفته شود که رانندگان در عمل انجام شده قرار گیرند و راه کارهای دیگر تا این فرهنگ غلط بوق زدن به فراموشی سپرده شود.

کاربردهای خودساخته برای استفاده از بوق

علامت دادن برای سوار کردن مسافر، سلام، خداحافظی، اعتراض، تشکر و فحاشی از جمله کاربردهای کنونی بوق است؛ خدا نکند راننده‌ای حق ما را زیر پا بگذارد یا اجازه عبور به ما ندهد برای آنکه نشان دهیم تخلف کرده یا عصبانیتمان را خالی کنیم دستمان را روی بوق می‌گذاریم و هرچه دیرتر دستمان را برداریم انگار بیشتر تخلیه می‌شویم.

یا بعد از مهمانی، وقتی همه از خانه بیرون آمده‌اند تا مهمانان بدرقه شوند، وقتی پشت فرمان می‌نشینند تا به خانه بازگردند باوجود آنکه چندین بار همدیگر را در آغوش گرفته‌اند، بوسیده‌اند و خداحافظی کرده‌اند اما باز دستشان را روی بوق می‌گذارند تا هم دوباره خداحافظی سفت و محکم‌تری کرده باشند و هم بعضی‌هایشان، با بوق ممتد، تشکرشان را به طور خیلی ویژه‌تر از میزبان نشان دهند؛ غافل از همسایگانی که در آن ساعت معمولاً خواب هستند. بگذریم که بازار انواع بوق‌های گوش خراش با صداهای بلند و وحشتناک نیز برای خودش جزئیات، قیمت‌های مختلف و مشتریان خاصی دارد.

ابزاری مهم در عروسی

اما بعضی مواقع این بوق زدن‌ها شکل دیگری به خود می‌گیرد؛ شکلی مخرب اما چون دیگر به عادت تبدیل شده شاید خیلی هم کسی مخالفتی نمی‌کند. اگر جایی، آن هم نیمه شب مراسم عروسی بود؛ همراهان ماشین عروس یا خود ماشین عروس که عموماً حرکتشان از تالار به نیمه‌های شب یا بامداد می‌انجامد سیل بوق‌های ممتد و آهنگین را نثار شهر و شهروندان می‌کنند.

اینجا است که کمی نمی‌اندیشیم ممکن است در کنار خیابان بیمارستانی باشد یا خانواده‌ای، بیماری در منزل داشته باشد؛ آنچه مهم است صدای بلندتر و کوبنده‌تر بوق‌هایمان است تا نشان دهیم که شادتریم یا بوق خودرو ما قوی‌تر است و بیشتر شنیده می‌شود. آلودگی‌های صوتی می‌توانند روند طبیعی کار، تمرکز، آرامش و خواب را بر هم بزنند و باعث استرس و مشکلات جسمی مانند فشارخون بالا و خستگی‌های مزمن شوند و ناراحتی‌های قلبی عروقی را افزایش دهند.

انواع بوق زدن

بوق سبقت: برای اعلام اراده راننده عقبی برای جلو زدن به کار می‌رود و اغلب به شکلی نواخته می‌شود که یعنی برو کنار، حوصله‌ام را سر بردی.

بوق مسافرکشی: یعنی کجا می‌روی؟ مقصدت کجاست؟ اصلاً تاکسی می‌خواهی.

بوق سلام: ویژه رانندگانی که با یکدیگر آشنایی یا رابطه سببی و نسبی دارند و بوق جواب سلام را هم به دنبال دارد.

بوق تشکر: این بوق جنبه اخلاقی قوی دارد و برای قدردانی و اظهار لطف راننده به فردی دیگر به کار می‌رود.

بوق خداحافظی: این بوق هنگام مراجعت از مهمانی‌ها یا وقتی راننده از دوست و آشنایش دور می‌شود نواخته می‌گردد و ریز و نقلی است.

بوق خسته نباشید: مخصوص رانندگان خطوط تاکسیرانی که در طول مسیر یکدیگر را ملاقات می‌کنند و به این وسیله به هم خسته نباشید می‌گویند.

بوق ارادت: این بوق برای اظهار ارادت و به صورت ممتد یا ۲ بوق کوتاه نواخته می‌شود و ویژه ملاقات افرادی است که راننده برایشان احترام بسیاری قائل می‌شود.

بوق راه بازکن: بیشتر برای نشان دادن سر رفتن کاسه صبر رانندگان در ترافیک‌های سنگین به کار می‌رود وگرنه اگر راه باز باشد که کسی توقف بیجا نمی‌کند. به صورت پیش فرض در ترافیک سنگین لحظه‌ای مکث با هجوم بوق‌ها همراه است.

بوق ضد جریمه: راننده‌ای که خواسته یا ناخواسته مرتکب خلافی شده، ولی سریعاً متوجه وجود افسر راهور می‌شود و از خلافش منصرف می‌گردد از این بوق همراه با تکان دست و نشان دادن حالت شرمندگی و عذرخواهی برای فرار از جریمه استفاده می‌کند.

بوق اعلام موجودیت: مخصوص افرادی که با سرعت زیاد و غیرمجاز حرکت می‌کنند و هنگام رسیدن به تقاطع و سرپیچ حضورشان را اعلام می‌کنند که دفع خطر شود.

بوق بچه: نشانه عشق به فرزند و راهکاری برای اظهار محبت به اوست، این بوق توسط راننده یا خود بچه نواخته می‌شود.

بوق سنجش صوتی: این بوق در مجاورت تابلوهای سنجش آلودگی صوتی در معابر اصلی شهر و برای آگاهی از قدرت بوق خودرو یا احتمالاً از روی تفریح و دلخوشی نواخته می‌شود.

بوق دعوا: اوج غنای فرهنگ بوق ایرانی و اغلب به معنای پیاده شوم دعوا کنیم.

بوق زدن‌های بی‌دلیل و آلودگی صوتی

بدون شک «بوق‌ها» در کلان شهرها یکی از عوامل اصلی آلودگی‌های صوتی به شمار می‌آیند، «بوق‌هایی» با صداهای متفاوت؛ «بوق‌هایی» با قیمت‌های متفاوت و «بوق‌های» دیوانه‌کننده متفاوت. اما آیا تاکنون از خود پرسیده‌اید که چرا روی تمام وسایل نقلیه و حتی دوچرخه‌ها (زنگ)، «بوق» نصب شده است و در چه شرایطی باید از آنها استفاده کرد؟ آیا می‌دانید تعویض یا نصب «بوق‌های» غیرمتعارف روی وسایل نقلیه، ممنوع و تولید اصوات ناهنجار، جرم است.

تمام دارندگان وسایل نقلیه خصوصی و عمومی در طول روز، ده‌ها و شاید صدها بار از بوق خود استفاده می‌کنند که به‌جرأت می‌توان گفت که درصد بالایی از این «بوق» زدن‌ها به صورت عادت و ناخواسته انجام می‌شود.

اثرات مخرب آلودگی صوتی در شهرها

همه کسانی که در معرض آلودگی صوتی قرار دارند به نوعی دچار مشکلات صوتی هستند اما زمانی متوجه بیماری خود می‌شوند که بیماری آنها به مرحله‌ای رسیده که دیگر قابل برگشت نیست. اصولاً سر و صدای زیاد و آلودگی صوتی نوعی عامل استرس‌زای بیولوژیک است که نه تنها بر سیستم شنوایی بلکه بر کل بدن انسان تأثیر می‌گذارد. اغلب افراد به گونه‌ای به سر و صدا عادت کرده و ناراحتی ناشی از آن را چندان احساس نمی‌کنند، در حالی که اگر نسبت به این مسئله آگاهی پیدا کنند سعی در محافظت و مراقبت خود و خانواده‌شان در برابر سر و صدای محیط اطراف خواهند کرد.

آلودگی صوتی تنها به اصوات قابل شنیدن توسط انسان محدود نمی‌شود بلکه پاره‌ای از این‌گونه امواج وجود دارند که ماورای صوت بوده و قادرند به مایع سلولی راه یابند و ضایعاتی را در آن ایجاد کنند. این اصوات می‌توانند به راحتی تعدادی از سلول‌ها بویژه گلبول‌های قرمز خون را بترکانند و برای فیزیولوژیک بدن انسان‌ها و سایر جانوران، مشکلات جدی به وجود بیاورند.

آلودگی صورتی باعث تحریک سیستم اعصاب مرکزی، تأثیر بر سیستم غده هیپوفیز و آدرنال، ایجاد اختلالات هورمونی و عدم سلامت می‌شود و هنگامی که باعث کاهش شنوایی شود، شخص نمی‌تواند به راحتی با افراد جامعه ارتباط برقرار کند و این خود باعث کاهش کیفیت زندگی و سلامت روانی او می‌شود و باری را بر دوش اجتماع و جامعه می‌گذارد.

متأسفانه برخی از ما هنگام رانندگی به تنها چیزی که فکر نمی‌کنیم رانندگی اصولی و حرفه‌ای است و به جای آن ترجیح می‌دهیم با نادیده گرفتن اصول اخلاقی فقط به زودتر رسیدن به مقصد بیندیشیم حتی اگر این کار به بهای صدمه زدن به دیگران، زیر پا گذاشتن قوانین و به هم زدن نظم اجتماعی تمام شود، هرچند پیدا می‌شوند افرادی که زیر پا گذاشتن حقوق دیگران با رفتارهای غیراخلاقی را نوعی زرنگی و جسارت می‌دانند که لازمه رانندگی است. متأسفانه آلودگی صوتی به علت ناملموس بودن، مورد بی توجهی افکار عمومی قرار می‌گیرد تا جایی که اکثر افراد، شنیدن صداهای غیر استاندارد و تحمل آلودگی صوتی را یکی از خصایص و ویژگی‌های زندگی در کلان شهرها می‌دانند.

عوارض صداهای ناخواسته بر روی انسان

حساسیت عصبی، تحریک پذیری شدید، گرفتگی عضلانی، خستگی روحی و جسمی، استرس و اضطراب، سرگیجه، سر درد و میگرن، عصبانیت، از دست دادن تعادل بدن، تمایل به خودکشی و قتل، بد اخلاقی، خشونت و عدم تمرکز حواس، ترشح هورمون آدرنالین، ضعف قوه بینایی، بازتر شدن چشم‌ها، ضعف قوه جنسی، اختلال در نظم سوخت و ساز بدن و سیستم گوارش از عوارض صداهای ناخواسته بر روی سلامتی انسان است.

همچنین تورم و زخم معده، یبوست، سوءهاضمه، ورم روده، از خواب پریدن، کاهش واکنش مقاومت پوست، تنگی نفس به علت پاره شدن و کاهش رگ‌های خونی، تغییرات در فعالیت الکتروآنسفالوگرافی و انقباض رگ‌های خونی، افزایش فشار خون و افزایش فشار داخلی عروق، تولد نارس نوزادان، کری نیز از دیگر عوارض صداهای ناخواسته است.

زمانی که زنان باردار در معرض آلودگی‌های صوتی بیش از حد صنعتی و زیست محیطی قرار می‌گیرند، آلودگی صوتی می‌تواند کودکان متولد نشده را نیز تحت تأثیر قرار دهد. نشان داده شده که زنان بارداری که بیش از حد در معرض آلودگی‌های صوتی هستند با افزایش خطر تولد زودرس و یا تولد نوزادان با وزن کم می‌باشند. کودکانی که در معرض سطح بالای آلودگی صوتی می‌باشند ممکن است مشکلات یادگیری را تجربه نمایند و از وضعیت سلامتی ضعیف رنج ببرند. نشان دادند که تنش‌زا بودن طولانی مدت محیط، مانند آلودگی صوتی ناشی از هواپیما، می‌تواند رشد شناختی و به طور خاص خواندن و درک مطلب را در کودکان مختل کند.