به گزارش خبرنگار ایمنا، مالیات به عنوان مهم‌ترین منبع درآمدی نقش ویژه‌ای در تأمین مالی دولت‌ها در کشورهای مختلف جهان به ویژه کشورهای توسعه یافته دارد به طوری که سهم مالیات در ترکیب منابع درآمدی دولت در برخی از کشورهای توسعه یافته به بیش از ۹۰ درصد می‌رسد. در سال‌های اخیر به رغم تلاش‌هایی که در راستای افزایش درآمدها و توسعه نظام مالیاتی در ایران انجام شده است، به دلیل وجود درآمدهای سرشار نفتی، نظام مالیاتی همچنان با چالش‌های بسیاری مواجه بوده و به جایگاه واقعی خود در تأمین منابع مالی دولت نرسیده است.
بر اساس آمارهای خزانه‌داری کل کشور، در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷، سهم مالیات از حدود ۳۱ درصد به حدود ۴۲ درصد افزایش یافته است، این ارقام نشان می‌دهد ساختار اقتصاد ایران و ترکیب منابع بودجه دولت به درآمدهای غیر مالیاتی وابسته بوده و بخش قابل توجهی از منابع بودجه دولت از محل فروش نفت تأمین می‌شود. این موضوع علاوه بر وابستگی درآمد کشور به صادرات یک کالا، اقتصاد کشور را از امکان استفاده از ابزار سیاست‌های مالی محروم کرده است. در شرایط فعلی اقتصاد ایران با توجه به موانع و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، اهمیت تأمین منابع مالی از طریق مالیات و اجرای سیاست‌های اقتصادی را دو چندان کرده است.
منابع مالی ناشی از صادرات نفت و گاز به عنوان یکی از بخش‌های عمده تعیین عمومی دولت ایران بوده که اثر نامطلوبی بر ساختار اقتصادی وارد کرده و این در حالی است که در سایر کشورها مالیات به عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین منابع مالی برای تأمین درآمدهای عمومی کشور و یکی از مؤثرترین سیاست‌های مالی دولت به شمار می‌رود.
تعهدات و وظایف دولت‌ها در عرصه اقتصادی و اجتماعی امروزه گسترش یافته و تأمین رشد اقتصادی، ثبات قیمت‌ها، افزایش اشتغال، توزیع عادلانه درآمد و تخصیص منابع تولید، هزینه‌های دولت را افزایش داده است، بنابراین دولت‌ها نیازمند منابع مالی پایدار و گسترده هستند، منابعی که همزمان منجر به گسترش عدالت و باز توزیع درست ثروت شود.
مالیات نقش اساسی در تأمین مالی دولت‌ها دارد، اگر دولت به درآمدهای مالیاتی تکیه کند نشان دهنده سلامت اقتصادی است؛ زیرا این درآمدها علاوه بر تأمین هزینه‌های عمومی دولت، باز توزیع درست ثروت و گسترش عدالت را به دنبال دارد، مالیات ابزار پر ظرفیتی برای جایگزینی درآمدهای نفتی و جبران کسری بودجه دولت دارد و لازم است با اعمال سیاست‌های مالی مناسب و مشورهای مالیاتی از این طریق، تعادل و توازن تولید، توزیع و صادرات را رقم زده و به رونقش اقتصادی کشور کمک کرد.
دولت سیزدهم در لایحه بودجه ۱۴۰۱ حدود ۶۶۴ هزار میلیارد تومان درآمد در نظر گرفته که نسبت به سال گذشته ۲۱۰ میلیارد تومان بیشتر است. بر این اساس میزان درآمدهای مالیاتی در بودجه ۱۴۰۱ حدود ۵۲۷ هزار میلیارد تومان برآورد شده که رشد قابل توجهی نسبت به بودجه ۱۴۰۰ داشته است، بر اساس اظهارات رئیس سازمان برنامه و بودجه رشد درآمدهای مالیاتی بودجه ۱۴۰۱ حدود ۴۵ درصد خواهد بود. گفته شده که بخش قابل توجهی از این درآمدها از محل جلوگیری از فرارهای مالیاتی محقق خواهد شد.
یکی از نکات مثبت بودجه ۱۴۰۱ افزایش درآمدهای مالیاتی است
در همین رابطه میثم مهرپور، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در رابطه با افزایش درآمدهای مالیاتی در بودجه ۱۴۰۱، می‌گوید: یکی از نکات مثبت بودجه ۱۴۰۱ همین افزایش درآمدهای مالیاتی است، عموماً در سال‌های گذشته این افزایش درآمدهای مالیاتی تقریباً ۲۵ الی ۳۰ درصد بود و دولت قبل نیز مدعی بود که درآمدهای مالیاتی را در راستای کاهش وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی افزایش داده است.
وی اضافه می‌کند: در اقتصادهایی که عموماً تورم ساختاری و دورقمی دارند و تورم ۲۵ الی ۳۰ درصدی طبیعی است، افزایش درآمدهای مالیاتی متناسب با نرخ تورم تقریباً یک امر عادی است. برای مثال زمانیکه در اقتصاد با تورم ۳۰ درصدی رو به رو هستید و درآمدهای مالیاتی نیز ۳۰ درصد افزایش داده می‌شود تقریباً به این معناست که هیچ تغییر و تحول محسوس و خاصی در حوزه مالیات‌ها رخ نداده‌است.
بودجه ۱۴۰۱ تحولی در حوزه نظام مالیاتی ایجاد کرده است
این اقتصاددان می‌گوید: برای مثال بخشی از درآمدهای مالیاتی، مالیات بر درآمد (حقوق) یا مالیات بر مصرف (مالیات بر ارزش افزوده) است. با افزایش قیمت‌ها، درآمد مالیاتی در این بخش‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. بنابراین افزایش ۶۲ درصدی درآمدهای مالیاتی که قرار است در لایحه بودجه ۱۴۰۱ صورت گیرد از این جهت مثبت تلقی می‌شود که نشان‌دهنده‌ی یک تحول در حوزه‌ی نظام مالیاتی است.
مهرپور در رابطه با چگونگی اعمال افزایش درآمدهای مالیاتی، جزئیات و روش آن، اضافه می‌کند: بر اساس ادعای وزیر اقتصاد قرار است این مهم از مسیر ممانعت از فرارهای مالیاتی و کاهش آن انجام شود. برای نمونه یک مورد که به طور مستقیم در لایحه عنوان شده‌است لغو معافیت مالیاتی مؤسسات و آموزشگاه‌های کنکور است.
افزایش درآمدهای مالیاتی نقطه روشنی در جدایی از وابستگی به درآمدهای نفتی است
وی درباره تحقق افزایش درآمدهای مالیاتی، تصریح می‌کند: اکنون نمی‌توان در این باره به طور قطعی اظهار نظر کرد. این موضوع به عملکرد دولت بستگی دارد اما ماهیت و اصل کار درست است و نقطه روشنی در جدایی از وابستگی به درآمدهای نفتی است.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه در هشت ماه ابتدایی سال ۱۴۰۰ حدود ۷۰ درصد درآمدهای مالیاتی کل سال محقق شده است و این به این معنی است که به احتمال زیاد تا پایان سال تمام درآمدهای مالیاتی پیش بینی شده محقق خواهد شد، می‌گوید: درآمدهای مالیاتی از جمله معدود درآمدهایی ست که در این سال‌ها همانگونه که در بودجه مصوب پیش بینی شده، محقق نیز شده‌است.
امکان تحقق درآمد مالیاتی پیش‌بینی شده سال ۱۴۰۱ وجود دارد
مهرپور اضافه می‌کند: بنابراین گمان می‌رود امکان تحقق درآمد مالیاتی پیش‌بینی شده سال ۱۴۰۱ وجود داشته باشد که به دقت دولت در نحوه‌ی اجرای این طرح با تمرکز بر کاهش فرارهای مالیاتی و معافیت‌های مالیاتی بستگی دارد، زیرا قرار نیست پایه‌ی مالیاتی جدیدی وضع شود و نرخ مالیاتی افزایش پیدا کند زیرا به دلیل شرایط رکود در اقتصاد اگر قرار بر افزایش نرخ مالیات‌ها باشد به بخش تولید آسیب می‌زند و به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان فشار وارد خواهد شد.
وی خاطرنشان می‌کند: به طور خلاصه هدف دولت از افزایش درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ افزایش پایه‌های مالیاتی و نرخ مالیات‌ها نبوده بلکه هدف، جلوگیری از فرارهای مالیاتی و معافیت‌های مالیاتی غیرضروری است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، واقعیت این است که موضوع افزایش مالیات، به ویژه در شرایط کنونی اقتصاد کشور امری منطقی به نظر نمی‌رسد. اما شاید بتوان با اندیشیدن تدابیری جلو بخش قابل توجهی از فرار مالیاتی را گرفت. البته این کار نیازمند عزمی ملی بوده و مشارکت و همکاری قابل توجه قوای سه‌گانه را می‌طلبد. به نظر می‌رسد که تأکید دولت نیز بیشتر بر جلوگیری از فرار مالیاتی است تا افزایش پایه‌های مالیاتی جدید یا افزایش مالیات‌های پیشین. برای نمونه، دولت پنج درصد از مالیات بر واحدهای تولیدی را کاهش داده است. هرچند در مورد میزان فرار مالیاتی اعداد و ارقام متفاوتی گفته می‌شود اما در یکی از جدیدترین اظهارات داوود منظور، رئیس سازمان امور مالیاتی کشور گفته است که سالانه در کشور ۱۳۵ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی داریم.
گزارش از: فرشته بابایی؛ خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما