به گزارش خبرنگار ایمنا، مفهوم "حق به شهر" به دو حق اصلی یعنی حق مشارکت و حق تخصیص نیز تاکید می‌کند؛ مشارکت به شهروندان (ساکنان شهری) امکان می‌دهد تا به تمام تصمیماتی که فضای شهری را تولید می‌کند، دسترسی داشته باشند.
تخصیص شامل حقوق دسترسی، تملک و استفاده از فضای شهری و آفرینش فضای جدیدی است که نیازهای افراد را برآورده می‌سازد. حق به شهر تجلی‌بخش خود به عنوان شکل عالی از حقوق و به معنای حق آزادی تا خصوصی شدن در جامعه‌پذیری، سکونت و زیست است. حق به شهر همه شهروندان را تشویق می‌کند تا در استفاده و تولید فضای شهری مشارکت کنند و بر تولید فضای شهری به معنای کنترل بر روابط فضایی و اجتماعی شهری کنترل داشته باشند.
در این راستا سیزدهمین دوره جشنواره پژوهش و نوآوری مدیریت شهری در قالب پنج محور کتاب، پایان‌نامه، مقاله، طرح نوآورانه و طرح پژوهشی در کشور برگزار شد و در این رویداد دو هزار و ۲۹ اثر در جشنواره ثبت‌نام کردند. در فرآیند داوری ۴۷ اثر در ۱۶ محور و در سه سطح برتر، برگزیده و شایسته تقدیر به عنوان آثار منتخب معرفی شد که پروژه مطالعاتی معاونت شهرسازی و معماری با عنوان «تدوین مؤلفه‌های سنجش حق به شهر در کلان‌شهر اصفهان» به عنوان طرح پژوهشی برگزیده در حوزه دیپلماسی شهری انتخاب شد.
بر اساس مفهوم حق به شهر تمام اقشار جامعه نسبت به فضای شهری حق دارند؛ حقوقی که تاکنون نادیده گرفته شده و یا انکار شده است، بنابراین سازمان‌های غیردولتی، مجمع‌ها، جامعه مدنی، انجمن‌های حرفه‌ای، شبکه‌های کشوری، مقامات محلی و دولت باید در جست‌وجوی راه‌هایی برای دموکراتیک شدن برنامه‌ریزی شهری و توجه به همگان از جمله گروه‌های فقیر و کم درآمد باشند.
در این میان منشور حق به شهر ابزاری است که به عنوان یک یاری‌رسان به مبارزه شهری و همچنین به عنوان کمک در روند به رسمیت شناختن حق به شهر در نظام حقوق بشر بین‌المللی در نظر گرفته شده است.
مفهوم حق به شهر چارچوبی برای احقاق حقوق و مسئولیت‌های مدنی
وحید مهدویان، معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان، در خصوص محورهای مرتبط با موضوع حق به شهر به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: حق به شهر به موضوعاتی مانند برابری و عدم تبعیض، حمایت ویژه از افراد و گروه‌های آسیب‌پذیر، افزایش همبستگی اقتصادی و سیاست‌های مترقی سازنده، توسعه شهری عادلانه و پایدار، مشارکت، شفافیت، حق به اطلاعات عمومی، آزادی، عدالت، گردهمایی، حق به امنیت عمومی و همزیستی مسالمت‌آمیز بر اساس صلح، همبستگی، دسترسی به خدمات عمومی شهری و خانگی و تأمین آنها، حق به حمل و نقل عمومی، حق مسکن، آموزش، کار، حق به فرهنگ و اوقات فراغت و سلامت و حق به محیط زیست توجه جدی دارد، این مفهوم چارچوبی برای بحث در خصوص حقوق و مسئولیت‌های مدنی و ابزاری برای ایجاد تغییرات شهری و تحقق شهر شهروند محور را فراهم می‌کند.
وی با بیان اینکه حق به شهر، حق تغییر خود شهروند و اجتماع شهری از راه تغییر شهر است، ادامه می‌دهد: «آزادی ساختن و بازسازی شهرها یکی از باارزش‌ترین و در عین حال فراموش‌شده‌ترین حقوق بشر است»؛ شهرنشینی در معنای امروزی آن، دیگر ساختن بزرگراه‌ها، آسمان‌خراش‌ها، تونل‌ها، پارک‌ها و بناهای مختلف یا تمرکز بیشتر جمعیت در شهرها نیست؛ بلکه شهر باید از ظرفیت‌های لازم برای تقویت و رشد فرهنگ جامعه بشری برخوردار باشد.
شهرنشینی در معنای امروز آن، به معنای تحقق مجموعه‌ای از حقوق است و حق به شهر یک فریاد و یک درخواست است، فریاد به دلیل آنکه واکنشی به درد وجود بحرانی غمبار در زندگی روزمره است و درخواست، در حقیقت، خواست نگاه دقیق‌تر به بحران و طلب یک زندگی بدیل است.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان با تاکید بر اینکه فضاهای شهری به ویژه مناطق فرسوده، غیررسمی و حاشیه‌ای مؤلفه‌های لازم برای تحرک و شکوفایی اقشار گوناگون فراهم نساخته‌اند، تصریح می‌کند: در فضاهای شهری معمولاً امنیت و ایمنی لازم برای آمدوشد و شکل‌گیری شخصیت خوداتکایی و استقلال افراد به اندازه کافی وجود ندارد؛ خیابان‌های امن و تهی از خودرو برای تحرک آزادانه ساکنان وجود نداشته و فضاها و وسایل بازی متنوع و ایمن برای گذران اوقات فراغت فرزندان آنها تأمین نشده است؛ بنابراین ضرورت طراحی یک مدل مفهومی به شدت احساس می‌شود تا بتواند حقوق اقشار گوناگون در فضاهای شهری را تأمین کند.
وی با بیان اینکه بین اصول ۱۰ گانه حقوق انسان‌ها در شهر و رویکرد حق به شهر همسویی کاملی وجود دارد، خاطرنشان می‌کند: حقوق شهری طرفدار مولفه‌هایی از جمله فضاهای عمومی و سبز، تقویت مشارکت کودکان، انسجام، امنیت، دسترسی مناسب به تمام فضاهای شهری و برنامه‌ریزی با مردم است؛ همچنین حقوق شهری بر شاخص‌هایی مانند تصویب مقررات و سیاست‌های تحقق حقوق به معنای گنجاندن بودجه برای تحقق حقوق انسان‌ها، مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد برای تحقق حقوق انسان‌ها، تعدد مشاوران مربوط به تربیت و مراقبت از انسان‌ها، تعدد سازمان‌هایی تأمین خدمات بهداشتی و روانی، امکانات قابل دسترس برای فعالیت‌های خلاق انسان‌ها، تعدد مدارس فراهم‌کننده برنامه‌ها، تسهیلات و زیرساخت‌های سفر رفت و برگشت کودک به مدرسه و سایر مؤلفه ها تاکید دارد.
مهدویان تصریح می‌کند: در حقیقت رویکرد حق به شهر بر شاخص‌هایی مانند میزان سرمایه‌گذاری بر فعالیت‌های فرهنگی برای اقشار مختلف از جمله کودکان و سالمندان و اقشار آسیب‌پذیر، میزان فضاهای عمومی در محله‌ها، میزان فعالیت پیاده‌روی، میزان مراسم‌های تضمین‌کننده شادی، تعامل و جشن منحصربه‌فرد، میزان مشارکت ذی‌نفعان و تعهد معنادار ساکنان، سطح احترام به همه دارایی‌ها، حق نمایش همه فرهنگ‌ها، تعداد خیابان‌های دارای سرعت آهسته (کمتر از ۲۰ کیلومتر در ساعت)، میزان پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و سایر شکل‌های تحرک دوستدار محیط‌زیست، دسترسی تمام افراد به خدمات اجتماع، میزان و کیفیت فضای باز، دسترسی مناسب به خدمات رفاهی آموزش و مراقبت‌های بهداشتی، درصد پایین جرایم، سطح پایین آلودگی و کیفیت بالای آب، درصد انرژی تجدیدپذیر، میزان تنوع زیستی و درصد تولید مواد غذایی محلی تأکید دارد.
لزوم توجه به مفهوم حق به شهر در فضاهای شهری
فریاد پرهیز، رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان در خصوص مفهوم حق به شهر به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: با وجود اینکه اقدامات کاربردی و پژوهش‌های گسترده‌ای در خصوص مفهوم حق به شهر انجام پذیرفته، اما تاکنون آن طور که باید به الزامات مفهوم حق به شهر در فضاهای شهری در کشور توجه نشده است، بر همین اساس معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان پروژه مطالعاتی «تدوین مؤلفه‌های سنجش حق به شهر در کلان‌شهر اصفهان» را تعریف کرد.
وی با اشاره به مرحله اول پروژه استخراج ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های حق به شهر در کلان‌شهر اصفهان، ادامه می‌دهد: این مرحله از پروژه از طریق بررسی ادبیات و بهره‌گیری از نقطه نظرات خبرگان مرتبط با موضوعات انجام گرفت؛ ابتدا با استفاده از بررسی پیشینه پژوهش اقدام به احصاء ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌های حق به شهر در شهر اصفهان شده است که در این پژوهش ابتدا تلاش شد مبانی نظری پژوهش در ارتباط با نظریه حق به شهر مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و پس از آن شاخص‌های اصلی نظریه حق به شهر و ضرورت استفاده از الگوی نظریه حق به شهر در فضاهای شهری تبیین شد. در این راستا با مطالعه تحقیقات گوناگون از جمله کتاب‌ها، مقاله‌ها، گزارش‌ها و طرح‌ها سعی شد ابتدا مفهوم حق به شهر، انواع حق به شهر، اصول حق به شهر، موضوع‌های بنیادین حق به شهر نظیر دموکراسی، حق به سلامت شهری و حق اعتماد اجتماعی به حکمروایی خوب شهری، مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان با بیان اینکه پس بررسی و تحلیل نظریه‌ها و شهرهایی که در حوزه حق به شهر پیشگام هستند و به خروجی‌های چشمگیری دست یافته‌اند، چشم‌اندازی کلی در رابطه با حرکت به سمت نظریه حق به شهر به دست آمد، اضافه می‌کند: با استفاده از بررسی پیشینه پژوهش، یک دید جامع و دقیق نسبت به مبانی نظری، ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص نظریه حق به شهر حاصل شد، جامعه آماری در بخش بررسی پیشینه پژوهش شامل تمام رساله‌ها، پایان‌نامه‌ها، طرح‌های تحقیقاتی، کتب داخلی و بین‌المللی، مقالات منتشر شده در مجلات معتبر بین‌المللی و داخلی و نیز مقالات منتشر شده در کنفرانس‌های معتبر داخلی و بین‌المللی است که با محوریت نظریه حق به شهر به رشته تحریر درآمده است.
وی با اشاره به اهمیت تأیید و تکمیل ابعاد و مؤلفه‌های نظریه حق به شهر به ویژه در کلان‌شهر اصفهان، می‌افزاید: در ادامه پژوهش "تدوین مؤلفه‌های سنجش حق به شهر در کلان‌شهر اصفهان" با استفاده از دیدگاه‌های صاحب‌نظران و کارشناسان اقدام به تأیید و تکمیل ابعاد و مؤلفه‌های نظریه حق به شهر و مطالعه موردی کلان‌شهر اصفهان پرداخته شد؛ در واقع در این مرحله تمام سوالات پژوهش با افراد خبره در میان گذاشته شد و ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های نظریه حق به شهر در قالب الگویی معین و مشخص، از پنل‌های جامعه آماری استخراج شد.
پرهیز تاکید می‌کند: در این مرحله از قضاوت و نظرات اساتید، صاحب نظران و کارشناسان دانشگاهی و حرفه‌ای شامل اقتصاد، مدیریت شهری، معماری، شهرسازی، طراحی شهری، بازآفرینی شهری، جغرافیای شهری، برنامه‌ریزی شهری، فناوری اطلاعات، جامعه‌شناسی شهری و سایر رشته‌ها نیز بهره گرفته شد.
وی با بیان اینکه در این پژوهش چهار بعد حکمروایی خوب شهری، حفاظت در برابر خطر، کالبدی و اجتماعی، ۱۶ مؤلفه و ۸۵ شاخص در ارتباط با مفهوم حق به شهر در کلان‌شهر اصفهان شناسایی شد، سپس ابعاد و مؤلفه‌های حق به شهر اولویت‌بندی شد، تصریح می‌کند: در این مرحله مؤلفه‌های حق مشارکت، حق دسترسی به اطلاعات، حق عدالت و برابری، کیفیت زندگی، حق قانون‌مندی و حق امکانات و زیرساخت‌های شهری به ترتیب با بالاترین امتیاز در اولویت قرار گرفت و در مرحله بعد وضعیت شاخص‌های حق به شهر در مناطق ۱۵گانه شهر اصفهان بر مبنای روش‌های آماری و کیفی و مدل‌های برنامه‌ریزی شهری استخراج شد.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: با استفاده از تکنیک "کوپراس" رتبه‌بندی مناطق ۱۵گانه شهر اصفهان از لحاظ دسترسی به شاخص‌های حق به شهر مشخص شد و در مرحله آخر تدوین سناریوهای ارتقای حق به شهر کلان‌شهر اصفهان بر اساس شناسایی نیروهای کلیدی، پیشران‌ها و کلان روندها و نهایتاً سناریوهای منتخب و محتمل وضعیت حق به شهر این کلان‌شهر و برنامه‌های اجرایی- تفصیلی و راهبردی جهت ارتقای مناطق شهری شهر اصفهان برای برخورداری از شاخص‌های حق به شهر ارائه شده است.
نظر شما