به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از موضوعات مهم و مورد توجه شهری در دهه اخیر موضوع توجه به منظر و تصویر ذهنی شهرها است. با مطرح شدن موضوعات نوینی نظیر ارتقا سطح مشارکت‌های مردمی در حل مسائل شهری و جلب توجه سرمایه‌گذاران و سایر متخصصان به سمت شهر، مسأله چهره شهر و نحوه دعوت کنندگی آن همراه با کیفیت‌های بصری و محیطی مطلوب از مسائل بسیار مهم و مورد توجه است؛ بنابراین پرداختن به موضوع سیما و منظر شهری، کیفیت‌های مربوط به آن و عناصر سازنده این مجموعه، از موضوعات مهم به شمار می‌آید.
در گذشته به واسطه مسائل امنیتی، فعالیتی، عملکردی و اندازه محدوده شهرها نیازی به ساخت و ساز گسترده در خارج از دروازه‌های شهری نبوده و به همین دلیل شهرها دارای دروازه‌هایی شاخص و ورودی‌هایی ملموس بودند.
با توسعه گسترده شهرها و از میان رفتن نقش دروازه‌ها به عنوان مبدأ ورودی شهر به تدریج محدوده فضایی خاصی در پیرامون مسیر ورود به شهر، تحت عنوان فضای ورودی شکل گرفت و در نتیجه نقطه ورودی شهر تبدیل به فضای ورودی شهر شد.
این فضای ورودی که شکلی خطی و محوری به خود گرفته، بنا به دلایل متعدد از کیفیت‌های بسیار نازل محیطی، خدماتی و بصری برخوردار است که یکی از مهمترین چالش‌های مربوط به مبادی ورودی شهرها به شمار می‌رود.
بررسی نقش مدیریت شهری در خوانش نشانه‌های ورودی شهر
سید محمدرضا خطیبی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی در این خصوص معتقد است: فضاهای ورودی شهر نمایش‌دهنده هویت شهر و معرف شهر محسوب می‌شود و در گذشته نیز ورودی شهرها توسط دروازه، برج و بارو همچنین نشانه‌ها و عناصر شاخص شهری تعریف می‌شد.
وی می‌گوید: امروزه به دلیل توسعه شهری و ساخت و سازهای بی‌رویه و کنترل نشده، حد و مرز شهرها و مبادی ورودی آن از نظر ادراکی قابل شناسایی نیست و هیچ مشخصه‌ای برای شهروندان در این زمینه القا نمی‌شود، بنابراین با توجه به ماهیت، موقعیت، توقع‌ها و نقش ورودی شهرها پرداختن به این موضوع به عنوان یک فضای گمشده شهری امری اجتناب ناپذیر است.
این دکترای شهرسازی اضافه می‌کند: ورودی‌ها به عنوان اولین نقطه از مجموعه شهر مطرح است که اکثر مسافران با آن برخورد دارند و عمده تصویر اولیه از شهرها را شکل می‌دهند، لذا کیفیت آنها در شکل‌دهی ذهنیت مخاطبان در رابطه با شهری که پیش‌رو خواهند داشت، بسیار مؤثر است و معمولاً یکی از متغیرهای مؤثر در قضاوت تازه واردان در مورد کلیت شهر محسوب می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: زیبایی شهر از دید یک فرد تازه وارد می‌تواند تا حد زیادی تحت تأثیر ویژگی‌های کالبدی، کارکردی و زیبایی شناسی مبادی ورودی شهر قرار گیرد و از سوی دیگر مبادی ورودی یکی از اصلی‌ترین اجزای ساختار کالبدی و فضایی شهر محسوب می‌شود که به لحاظ کارکردهای متعدد از اهمیت خاصی در برنامه‌ریزی شهری برخوردار است.
خطیبی می‌گوید: ورودی شهر در برگیرنده یک مسیر حرکتی است که جریان ورود به شهر از طریق آن میسر می‌شود، این عرصه که حد فاصل بستر طبیعی بیرون شهر با محیط مصنوع درون شهر است از مختصات نسبی هر دو محیط بهره برده و از شخصیت و هویت مستقلی برخوردار است.
وی اضافه می‌کند: امروز در گونه‌بندی ورودی‌های شهر به طور معمول با دو صحنه روبرو هستیم؛ اول آن تاسیساتی که توسط ساکنان حوزه به صورت غیر قانونی ایجاد شده و از هیچ الگوی از پیش فکر شده‌ای تبعیت نمی‌کند، اما به دلیل تکرار زیاد خود به صورت الگو در آمده است و دوم صحنه ورودی‌هایی که بر اساس الگوی نامعلوم با دخالت مدیران شهری شکل گرفته است.
استادیار گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است: در حوزه‌های تخصصی مدیریت شهری، «خاطره» سرمایه‌های ملی است که اگر درست مورد تحلیل و برنامه‌ریزی قرار گیرد تبدیل به ابزاری برای حفظ هویت ملی و توسعه فرهنگ شهر با اهداف تدوین شده می‌شود.
وی تاکید می‌کند: وظیفه مدیران شهری حفظ این خاطرات به عنوان یک سرمایه است و باید به دلیل همین گستردگی در شکل و ماهیت نشانه‌های خاطرات جمعی را حفظ کنند؛ البته گاهی به دلیل ناملموس بودن آن به شدت در معرض آسیب‌ها و مخاطرات ناشی از مداخلات غیر اصولی در فضاهای شهری در قالب مدیریت شهری قرار می‌گیرد که باید این امر به خوبی مورد محافظت قرار گیرد.
خطیبی خاطرنشان می‌کند: این مداخلات در هر دو صورت خودآگاه و ناخودآگاه، آن بخش از میراث مردمی را مورد هدف قرار می‌دهد که امکان ترمیم و جبران آن همیشه و هر کجا ممکن نخواهد بود
وی با تاکید بر لزوم توجه به دیدگاه‌های مردم به عنوان بهره‌برداران اصلی فضای شهری، می‌گوید: با توجه به اینکه بسیاری از متخصصان معماری و طراحی شهری و نیروهای فنی اجرایی و سیاست‌های مدیریت شهری و مالکان و سازندگان در ایجاد اینگونه فضاها مؤثر است، لازم است پیوند و سازماندهی در این خصوص با موفقیت و تدبیر انجام شود.
طراحی شهری و بهسازی محیطی محورهای ورودی شهر اصفهان
فریبا حسین‌بالام، رئیس اداره طرح‌های منطقه‌ای و حریم معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان راه‌ها، خیابان‌ها و مسیرها و جاده‌های شهری را از عناصر مهم و بنیادین شکل دهنده تصویر ذهنی شهر دانسته و معتقد است: در این میان محورها و دروازه‌های ورودی از نقاط مهم شهری هستند که نقش بسزایی در کیفیت تصویر ذهنی شهر در ذهن مخاطب بر جای می‌گذارند.
وی ادامه می‌دهد: دروازه‌های زیبای شهر ایرانی که می‌توان تعریف آنها را در بسیاری از تصاویر و متون به جای مانده از سفرنامه‌ها و خاطرات نه چندان دور سیاحان و گردشگران استخراج کرد، جای خود را به مسیرهایی نابسامان و فاقد کیفیت‌های بصری داده که تأثیر بسیار نامطلوبی را بر تصویر ذهنی شهر و نحوه شکل گیری آن در ذهن بیننده برجای می‌گذارند.
رئیس اداره طرح‌های منطقه‌ای و حریم معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان می‌گوید: اصفهان به عنوان شهری تاریخی و پایتخت فرهنگی ایران از دیرباز دارای دروازه‌هایی زیبا و خاطره‌انگیز بوده و بدین جهت منظرهای ورودی آن بارها توسط گردشگران مختلف توصیف و در خاطره‌ها ثبت شده است.
وی با بیان اینکه با توسعه شتابان این شهر در چند دهه اخیر نیز مانند بسیاری دیگر از شهرهای ایرانی کیفیت‌های مطلوب محیطی خود در محورهای ورودی را از دست داده و امروزه با مشکلات عدیده‌ای در این خصوص روبرو است، اضافه می‌کند: شکل‌گیری ابنیه نامطلوب، فعالیت‌ها و خدمات نامناسب، آلودگی‌های بصری و اتصال فیزیکی مرزهای فیزیکی شهرها از جمله مهمترین موضوعات قابل درک در طول مسیرهای ورودی به این شهر است.
حسین‌بالام می‌افزاید: با نگاهی به متون تاریخی و مراجعه به نقشه‌های قدیمی مشخص می‌شود که محورهای ورودی شهر اصفهان از چه قدمت تاریخی مهمی برخوردار بوده و در شکل گیری تحولات کالبدی شهر اصفهان چه نقش بسزایی به ویژه در خصوص برقراری ارتباط اصفهان با پیرامون و دیگر نقاط کشور برخوردار بوده که آگاهی از این وضع ما را در ساماندهی و کیفیت بخشی هرچه بهتر آنها رهنمون می‌کند.
وی با بیان اینکه موضوع کریدورها و محورهای ورودی شهری نیازمند برخورد و تهیه طرحی فرایندگرا است، تاکید می‌کند: از آنجایی که بافت پیرامونی این محورها و کریدورها از کنار هم نشینی تعداد بسیار زیادی از پلاک‌های کوچک، متوسط و بزرگ با کاربری و فعالیت‌های متنوع و مالکیت‌های گوناگون شکل گرفته، این طرح‌ها باید از کیفیت و دیدگاه فرایند گرایی برخوردار باشد.
رئیس اداره طرح‌های منطقه‌ای و حریم معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان می‌گوید: چنین طرح‌هایی با شناخت کامل از شرایط محیطی و تحلیل آنها تلاش می‌کند در راستای دستیابی به اهداف چشم‌اندازهای خود سیاست‌ها، ضوابط و مقررات، طرح‌های موضعی و پروژه‌های بنیادینی را پیشنهاد کند تا در فرایندی تدریجی و با احترام به خواست و تمایلات مالکان و ساکنان طرح به تدریج کالبد مورد نظر شکل گرفته و اهداف طرح محقق شود.
وی در تشریح اقدامات مدیریت شهری در این خصوص، می‌افزاید: معاونت شهرسازی و معماری در راستای ارتقای کیفیت بصری و تقویت تصویر ذهنی شهر از یک سو و همچنین بهبود کیفیت‌های محیطی و ایجاد فضای شهری مطلوب در مدخل‌ها و ورودی شهر از سنوات گذشته اقدام به انتخاب مشاور و انجام مطالعات پایه در طرح‌های ساماندهی، طراحی شهری و بهسازی محیطی محورهای ورودی شهر اصفهان کرده است.
حسین‌بالام ادامه می‌دهد: در مطالعات کلان اولیه، از کل ورودی‌های اصلی و فرعی کلانشهر اصفهان تعداد ۱۱ مورد شامل ورودی‌های فرودگاه، جی، آبشار، دستجردی، ذوب آهن، آتشگاه، کهندژ، استقلال، کاوه، دولت آباد، زینبیه شناسایی و نام هر محور متناسب با نوع کاربری مهم مرتبط با آن و نیز نقش عملکردی هریک، از گذشته تا کنون تعیین شده است.
وی خاطرنشان می‌کند: محور فرودگاه از نظر هویت بصری نوع و میزان استقرار صنایع، استقرار عناصر نمادین و فرهنگی و تاریخی و حفظ و توسعه پهنه‌های سبز مورد توجه بیشتر بوده و همواره تلاش شده است این محور گویای هویت شهر باشد لذا طراحی شهری محور فرودگاه در اولویت اول دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته است.
حسین بالام می‌گوید: با توجه به اینکه هرگونه اقدام توسط شهرداری اصفهان در محور مذکور در ابتدا منوط به اصلاح خط حریم و الحاق اراضی همجوار بزرگراه فرودگاه به حریم شهر اصفهان است، هماهنگی لازم انجام و درخواست موضوع اصلاح حریم شهر اصفهان در سند پهنه بندی حریم و همچنین تعیین تکلیف قطعی طرح مذکور به شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان ارائه شده است.
رئیس اداره طرح‌های منطقه‌ای و حریم معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان اضافه می‌کند: علاوه بر آن تهیه طرح‌های محورهای ورودی در مقیاس طراحی شهری در دستور کار این معاونت بوده و با توجه به اینکه بخشی از محورهای ورودی در خارج از محدوده شهر اصفهان و در حریم واقع شده، تعاملات و همراهی دیگر دستگاه‌های اجرایی در تحقق پذیری این طرح‌ها بسیار حائز اهمیت است.
نظر شما