به گزارش خبرنگار ایمنا، هر پدر و مادری قوانین خانه و ارزش‌های اخلاقی خاصی را در نظر می‌گیرند و مطابق آن تلاش می‌کنند تا فرزندانشان به آنها پایبند باشند. آنها برای این کار از انواع روش‌های تشویق و تنبیه استفاده می‌کنند. درست است که این روش‌ها می‌تواند در تغییر رفتار فرزندتان تأثیر داشته باشد، اما اگر به شیوه درستی به کار گرفته نشوند، اثرات مخربی خواهد داشت.
والدین باید بدانند که نقش مهمی در شکل‌گیری رفتارها و مهارت‌های گوناگون در فرزند خود دارند و می‌توانند به بهداشت روانی او کمک کنند، همچنین باید بتوانند رفتارهای خود را کنترل کرده و با روش‌های سالم تنبیه، رفتاری را در کودک خود اصلاح و یا جایگزین کنند.
مطابق مطالعات اکثر خانواده‌ها نسبت به شیوه تنبیه کردن و رفتار با کودک خود بسیار مطمئن هستند و آن را باور دارند اما در حقیقت تربیت کودک اصلاً کار راحتی نیست و اکثراً بیشتر نوجوانان نمی‌توانند عواطف خود را کنترل کنند، گاهی اوقات کودکان نیز بیشتر و شدیدتر از آنچه که باید تنبیه می‌شوند و این کار نتایج بسیار منفی برای کودکان دارد و این کارها ترس را در وجود آنها نهادینه می‌کند و باعث مشکلاتی در آینده خواهد شد.
در واقع اغلب والدین بر این باورند که شیوه تنبیه کردن کودکشان مناسب و صحیح است، اما هرگز اینگونه نیست و باید در صورت اجبار تنبیه کردن کودک بدون تخریب اعتماد به نفس او انجام شود.
روش تربیتی برای تغییر رفتار کودک
تنبیه، یکی از روش‌های تربیتی برای تغییر رفتار است که در واقع برای کاهش یا حذف یک رفتار بد از آن استفاده می‌شود. تنبیه به دو صورت مثبت و منفی از جانب والدین و مربیان برای از بین بردن رفتارهای ناپسند انجام می‌گردد. البته اصطلاحات مثبت و منفی که در این جا به کار برده‌ایم به معنای خوب یا بد نیست، بلکه به اضافه یا حذف یکسری عوامل اشاره دارد. شما با دریافت مشاوره کودک می‌توانید از اشتباهات رایج تربیتی والدین پرهیز کرده و مناسب‌ترین برخوردها را در مقابل فرزندان‌تان اتخاذ کنید.
تنبیه مثبت کودک
در تنبیه مثبت عامل ناخوشایندی برای کاهش رفتار به کودک ارائه می‌شود. رفتارهایی مانند کتک زدن، داد زدن نمونه‌هایی از تنبیه مثبت هستند زیرا چیزی که برای کودک خوشایند نیست اعمال می‌شود تا او دیگر به رفتار سابق خود ادامه ندهد.
تنبیه منفی کودک
تنبیه منفی در حقیقت همان محروم کردن است. برای مثال کودکی را در نظر بگیرید که مدام اتاقش را به هم می‌ریزد. بسیاری از مادرها برای آنکه این رفتار را کاهش دهند فرزندشان را از چیزی که دوست دارد محروم می‌کنند. مثلاً به او می‌گویند «اگر دوباره این کار را بکنی دیگر از دیدن تلویزیون خبری نیست»، یا «دیگر اجازه بازی با اسباب بازی‌هایت را نداری». توجه داشته باشید که این نوع تنبیه باعث می‌شود که رفتار کودک برای مدت زمان کوتاهی خاموش گردد و تنبیه شما اثربخشی لازم را نداشته باشد.
چگونگی شرایط تنبیه کودک
به دلیل آثاری که تنبیه نامناسب بر کودک می‌گذارد، چگونگی و زمان اجرای یک تنبیه بسیار اهمیت دارد. تنبیه اگر به درستی اعمال شود، مانع از رفتارهای نامناسب کودک می‌شود. برای استفاده از این ابزار تربیتی باید به زمان تنبیه، مقدار تنبیه، نوع تنبیه و شرایط سنی تنبیه شونده توجه کرد. در غیر این صورت ممکن است پیامدهای منفی تنبیه، بیشتر از آثار مثبت آن باشد.
آثار و پیامدهای برخی تنبیه‌های رایج کودک
به طور کلی تنبیه مثبت به دو صورت بدنی و غیربدنی تقسیم بندی می‌شود. تنبیه بدنی کودکان به هیچ وجه تأیید نمی‌شود، حتی تنبیه غیر بدنی به عنوان آخرین راهکارهای تربیتی توصیه می‌گردد. در واقع تا زمانی که شما اثربخشی روش‌های تشویقی را امتحان نکرده‌اید استفاده از تنبیه به صلاح فرزند شما نیست. بنابراین استفاده از تنبیه‌های بدنی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و به عنوان آخرین راه‌های پیش رو در تربیت کودکان مطرح می‌شود.
انواع تنبیه غیر بدنی کودکان عبارتند از:
تهدید
در تهدید باید ظرفیت و توان کودک در نظر گرفته شود. سن، پیشینه عاطفی و روانی کودک بر لحن و نوع تهدید مؤثر است. تهدیدها نباید در مورد جدایی، طرد و مرگ باشد. حتی در هنگام تهدید نیز کودک باید این اطمینان را داشته باشد که در هر شرایطی شما در کنار او هستید.
سرزنش
سرزنش ممکن است تنها شامل یک نگاه عادی و یا یک نگاه معنادار همراه با بیان پیامدهای رفتار نادرست باشد. زیاده روی در سرزنش منجر به به وجود آمدن احساس گناه شدید در فرزندتان می‌شود.
قهر کردن
قهر کردن می‌تواند به رابطه شما و کودکتان آسیب بزند. این رفتار احساس عدم اطمینان به فرزندتان می‌دهد. احساس دوست داشتنی نبودن و نداشتن عشقی بدون قید و شرط او را به این باور می‌رساند که تنهاست و خود ارزشی واقعی ندارد. شما در عین حال که به فکر تربیت او هستید باید به او اطمینان بدهید که در همه شرایط رابطه بین شما و او حفظ خواهد شد.
آثار دراز مدت تنبیه کودک چیست؟
استفاده مداوم از تنبیه در طولانی مدت، حتی اگر به درستی اعمال شود؛ آثار مفید آن را از بین می‌برد. اگر از تنبیه زیاد استفاده می‌کنید، آثار دراز مدت آن عبارتند از:
هیجانات نامطلوب
ترس و اضطرابی که کودک در هنگام تنبیه تجربه می‌کند، ممکن است به موقعیت‌های مشابه تعمیم پیدا کند. مثل کودکی که برای گفتن یک حرف زشت در میهمانی تنبیه می‌شود و بعد از آن کلاً نسبت به میهمانی رفتن هراس پیدا می‌کند و این مسئله زمینه ساز اختلالات اضطرابی خواهد شد.
تنبیه صدمه زدن به دیگران را توجیه می‌کند
وقتی برای هر کاری کودکتان را تنبیه کنید، تنها چیزی که می‌آموزند این است که در بعضی موقعیت‌ها، ضربه زدن به دیگران جایز است. به خصوص زمانی که از تنبیه‌های بدنی استفاده می‌شود.
انجام رفتارهای نادرست در غیاب تنبیه
کودک با قرار گرفتن در موقعیتی که بتواند در آن به دور از تنبیه، رفتار قبلاً تنبیه شده خود را انجام بدهد، بدون ترس رفتار نادرست را تکرار می‌کند؛ مثلاً ممکن است در غیاب عوامل تنبیه‌کننده، کودکان به دیگران فحش بدهند، با بزرگ‌ترها بی‌ادبانه حرف بزنند؛ زیرا یاد گرفته‌اند که در حضور تنبیه این رفتارها را پنهان کنند اما دلیلی نمی‌بینند که در نبود تنبیه آن کارها را انجام ندهند.
ایجاد پرخاشگری در کودک
تنبیه کودک باعث ایجاد نوعی خشم و پرخاشگری نسبت به کسی که او را تنبیه کرده می‌شود. دلبستگی و عشق به مادر و پدر در تعارض با این خشم بوده در نتیجه احتمال بروز پرخاشگری در کودک و یا ابتلاء به اختلالات اضطرابی بیشتر می‌شود. همین موضوع منجر به بیشتر شدن رفتارهای نادرست می‌شود و در واقع شما شاهد آثاری معکوس خواهید بود.
با توجه به آثار مخربی که توضیح داده شد حتماً قبل از اعمال تنبیه شرایط آن را در نظر بگیرید. هنگامی که فرزندتان رفتارهای مخرب زیادی از خود نشان می‌دهد به جای افزایش تنبیه‌ها، مشاوره خانواده و کودک دریافت کنید.
۹ راهکار برای تنبیه کودکان بدون آسیب زدن به اعتماد به نفس آنها
۱. اگر کودک قصد بدی نداشته باشد، نباید او را مجازات کرد
اکثر اوقات کودکان قصد صدمه زدن را ندارند و آنها فقط می‌خواهند که چیزهای جدیدی را در زندگی کشف کنند. زمانی که کودک برای یادگیری تلاش می‌کند، ممکن است دست به کارهایی بزند که نتایج بدی داشته باشد و در این لحظات بهتر است که صبور باشید و اشتباهات را به آرامی به کودکان متذکر باشید.
زمانی که کودکان را به خاطر اتفاقاتی تنبیه می‌کنید که کاملاً اتفاقی بوده، باعث می‌شوید که او کاملاً غیر منطقی بار بیاید و آنها نمی‌توانند هیچ کاری را با قدرت به انجام برسانند و این کودکان قادر به تصمیم گیری نخواهند بود و مسئولیت پذیری هم نخواهند داشت.
۲. پیشنهاد با دستور کاملاً متفاوت است
به این شرایط و فعالیت‌ها، شرایط کلیشه‌ای می‌گویند. اکثر اوقات خانواده از از روش‌های سنتی برای ترتیبت فرزند استفاده می‌کنند. نوجوانان نیز فکر می‌کنند که چون خانواده‌هایشان این تربیت‌ها را در پیش گرفته‌اند، پس حتماً انجام دادن آن درست است. فرق زیادی بین این دو جمله وجود دارد: بهتر است که الان بازی نکنی یا اینکه الان نباید بازی کنی. اولین جمله یک جور پیشنهاد است اما دومی دستور مطلق است. بهتر است که از دستور دادن تنها در زمان‌هایی استفاده کنید که قصد تنبیه کودک را دارید.
گاهی اوقات کودک روحیه قوی و با ثباتی دارد که دستور دادن در او مشکلی را ایجاد نمی‌کند. اما اگر کودک شما حساس باشد، می‌تواند به آنها صدمه بزند. زمانی که این کودک حساس بزرگ می‌شود، باعث می‌شود که در برابر دستورات و زیاده خواهی دیگران ضعیف باشد و زیر بار هر کاری برود زیرا از عواقب آن می ترسد.
۳. مجازات نباید عاطفی باشد
اگر کودک از حرف‌های شما پیروی نمی‌کند، گاهی اوقات باعث خشم والدین می‌شود و باعث می‌شود که عشق به فرزندشان هم نتواند جلوی آنها را بگیرد و این اتفاق معمولاً به دلیل انتظارت بیش از حد والدین نسبت به کودک رخ می‌دهد و زمانی که این انتظارات به واقعیت نمی‌پیوندد، والدین عصبانی می‌شوند و در نتیجه عواطف کودک آسیب می‌بیند و اگر این کودک به راحتی نفوذ پذیر باشد، می‌تواند به دلیل ترس‌ها و ضربه‌های عاطفی با مشکلات در آینده مواجه شود. روانشناسان معتقدند که این کودکان احساس وابستگی شدیدی به سایرین خواهند داشت.
۴. تنبیه در برابر دید دیگران اصلاً کار درستی نیست
تنبیه در میان جمع می‌تواند کودکان را عصبی و خجالتی بار بیاورد. نمناک عنوان کرده است که روانشناسان استفاده از عبارات رایج مثل این که «مردم چه فکری می کنند» را زیاد از حد استفاده می‌کنند و از طرفی اگر جلوی دیگران از کودکان تعریف و تمجید بیش از حد داشته باشید، غرور بیش از حد را در آنها به وجود خواهید آورد.
کودکی که در برابر افراد دیگر تنبیه شود، همیشه احساس مسخره شدن توسط دیگران را دارد و این حس در او ادامه دار است و در زندگی این نوجوانان، همیشه ترس وجود خواهد داشت و هیچ گاه نمی‌توانند خودشان به تنهایی تصمیم بگیرند.
۵. اگر تهدید به تنبیه کردید، باید تنبیه کنید
اگر به کودک گفتید که حتماً او را تهدید می‌کنید، حتماً باید این کار را انجام دهید و در واقع تهدید به تنبیه در ذهن کودک بسیار مخرب است و از خود تنبیه بدتر است. با تهدید کردن و عمل نکردن این تفکر در ذهن کودکان شکل می‌گیرد که والدینشان افرادی غیر قابل اعتماد هستند و به حرف خود عمل نمی‌کنند و در واقع ارزش‌ها در این خانواده از بین می‌رود و آنها نمی‌توانند تفاوت بین خوب و بد را درک کنند زیرا قانونی در این مورد برایشان وجود ندارد و در ذهنشان نقش نبسته است. اگر بعد از تهدید، کودک رفتار خود را تغییر داد می‌توانید از تنبیه چشم پوشی کنید اما حتماً باید علت تنبیه نکردن را به او بگویید و کار بد و مضراتش را برایش توضیح دهید.
۶. زمانی که نمی‌دانید مقصر کیست، همه را تنبیه کنید
اگر والدین ندانند که کدام فرزندشان گناهکار و مقصر است باید همه را تنبیه کنند و در این شرایط اگر کودک همراه با فرد دیگری مثل دوست یا همسایه بود نباید دیگری را نیز تنبیه کنید. اگر کودک همراه با خواهر و برادرش کار مخرب را انجام داده بود و تمام آنها دخیل بودند، می‌توانید همه را با هم تنبیه کنید و اگر این کار را نکنید و فقط یک نفر را تنبیه کنید، آن کودک سرخورده خواهد شد و کودکان دیگر نیز احساس اعتماد به نفس کاذب می‌کنند و این اتفاق تنها زمانی می‌افتد که خانواده فقط یک فرزند را تنبیه کند.
۷. کودکان باید به خاطر اشتباه اکنون خود تنبیه شوند نه اشتباهات گذشته
یکی از مهم‌ترین قوانین برای تنبیه کودک این است که او را تنبیه کنیم، ببخشیم و فراموش کنیم. کودکی که مدام برای اشتباهات گذشته تنبیه شود، نمی‌تواند به یک انسان قوی تبدیل شود و این کودک از انجام کارهای جدید می‌ترسد و ترجیح می‌دهد که کارهای تکراری را انجام دهد و همچنین نمی‌تواند از اشتباهاتی که دارد، درس بگیرد و به جای این که شروع به آنالیز اشتباهات این کودکان کنید، بهتر است که به برطرف کردن آنها بپردازید. اگر متوجه شوید که کودک چند وقت پیش یک کار اشتباه را انجام داده، دیگر نباید آنها را تنبیه کنید. والدین باید به کودکان توضیح دهند که چرا کارشان اشتباه بوده است.
۸. تنبیه باید متناسب با سن و اشتباه او باشد
سیستم تنبیه کردن باید کاملاً متعادل باشد مثلاً نباید برای نمره بد گرفتن و شکستن پنجره، تنبیه یکسانی داشت و اشتباهات کوچک باید تنبیه‌های کوچک داشته باشد و اشتباهات بزرگ نیز، تنبیهات جدی تر و همچنین باید سن کودک نیز در نظر گرفته شود و مثلاً اگر او عاشق شبکه‌های اجتماعی است، باید استفاده از این شبکه‌ها را برایش محدود کنید که می‌تواند یک تنبیه مناسب باشد اما اگر او اصلاً علاقه‌ای به استفاده از این لوازم را ندارد، باید راه دیگری را در پیش بگیرید. کودکی که برای کارهای مختلفش تنبیه‌های تکراری را می‌گیرد، نمی‌تواند تفاوت و میزان بدی کارهایش را بفهمد.
۹. از کلمات توهین‌آمیز استفاده نکنید
این اتفاق معمولاً برای افراد بیش از حد احساسی زیاد اتفاق می‌افتد و بسیاری از والدین خودشان متوجه نیستند که در حال گفتن چه عباراتی می‌باشند و روانشناسان استفاده از لغات خنثی را پیشنهاد می‌کنند. کودکان حساس طبیعتاً با اعتماد به نفس خود مشکل دارند و آنها زمانی که پدر یا مادر خود از این کلمه استفاده می‌کنند را به خوبی به یاد دارند و این اتفاق برای دختران نیز مهم‌تر است پس در برخورد با آنها باید دقت بیشتری را به خرج داد.
نظر شما