به گزارش خبرنگار ایمنا، بازگشت محموله‌های کیوی از هند، سیب‌زمینی از ازبکستان و فلفل دلمه‌ای از روسیه و اخیراً هم سیب‌زمینی از ترکمنستان، اخبار داغ این روزهای است. بازارهای هدف محصولات صادراتی ایران، هر کدام با دلایلی، این اقلام کشاورزی را مرجوع کرده‌اند؛ نکته جالب توجه آنکه، وجه اشتراک برای بازگشت همه این محصولات کشاورزی ایران، آلودگی و سموم غیراستانداردی است که برای تولید آنها مصرف شده است. جریان از این قرار است که اوایل آذر، بیش از ۳۵۰۰ تن سیب‌زمینی از ازبکستان برگشت خورد و این کشور اعلام کرد این محصول را به دلیل آلودگی خطرناک برگشت داده است. پس از آن هم سازمان حفظ نباتات و قرنطینه هندوستان به دلیل وجود ذرات سفید روی کیوی‌های صادراتی ایران آن را قبول نکرد.
همچنین در همین زمان روسیه واردات فلفل دلمه‌ای از ایران را به دلیل استفاده از چهار نوع سم که در آنجا ثبت نشده، ممنوع کرد و چند روز گذشته هم خبر بازگشت سیب‌زمینی صادراتی از ترکمنستان منتشر شد. در این خصوص قره باش، نایب رئیس اول اتاق مشترک ایران و ترکمنستان گفته است که سیب‌زمینی صادراتی ما از کشور ترکمنستان برگشت نخورده و چنین چیزی صحت ندارد، فقط بار سیب‌زمینی یک کامیون از کشور ازبکستان برگشت خورد که علت آن را خاک زیاد اعلام کردند، اما برخی رسانه‌ها آن را بزرگ‌نمایی کردند.
به هر حال در این بازگشت‌ها به غیر از بی‌اعتماد شدن کشورهای هدف به محصولات ایران، خسارت تولیدکنندگان و مهم‌تر از همه سلامت مردم مطرح می‌شود. موضوعی که مردم کشور را هم در مصرف این محصولات با تردید روبه‌رو کرده است؛ زیرا در صورت صحت این اخبار، سلامت همه درخطر است.
دلایل بازگشت محصولات کشاورزی
بسیاری از مسئولان و فعالان بخش کشاورزی بی‌توجهی به تولید ۲۵ درصدی محصولات سالم در برنامه پنجم توسعه، نبود شناسنامه تولیدی برای محصولات کشاورزی و نبود متولی در بحث توسعه صادرات غیرنفتی را دلیل ایجاد چنین شرایطی برای محصولات کشاورزی ایران مطرح می‌کنند و معتقدند تا زمانی که تمهیداتی برای رفع این مشکلات اندیشیده نشود، صادرات محصولات کشاورزی به جایگاه اصلی خود نمی‌رسد.
اما در خصوص اینکه چرا در چند هفته گذشته به طور مکرر، محصولات کشاورزی ایران مورد قبول بازارهای هدف قرار نگرفته، فرضیاتی مطرح است که مهم‌ترین آنها استاندارد نبودن سم مورد استفاده برای محصولات کشاورزی است، البته گفته می‌شود این مسئله دلیل بر بی‌کیفیت بودن محصول نیست و کشورها تنها بر سر سم استفاده شده توافق ندارند، نه چیز بیشتر. فرضیه دوم می‌تواند مربوط به سمی باشد که از چین وارد می‌شود. این احتمال وجود دارد که چین در تحویل این سم به ایران تقلب کرده باشد. یعنی سمی که تحویل داده، همان سمی نباشد که در ابتدا معرفی کرده است. ممکن است ابتدا نمونه سمی که داده می‌شود، یک چیز بوده و بعد سمی با دوزی متفاوت تحویل ایران شده باشد. فرضیه سوم بحث مافیای اقتصاد و صادرکنندگان محصولات کشاورزی دیگر کشورها و رقبای ایران است. ایران دیپلماسی اقتصادی قوی ندارد و رقیبان ما می‌توانند به راحتی در بازار صادراتی ما نفوذ کنند.
اکنون بحث سر یک یا دو نوع میوه یا صادرات سیب‌زمینی نیست، بحث بر سر کل صادرات محصولات کشاورزی ایران است. وقتی مشاهده می‌کنیم که طی چند وقت اخیر مدام محصولات کشاورزی ایران مانند کیوی، فلفل دلمه‌ای و… به کشور بازگشت داده می‌شود، فرضیه مافیای تجارت قوی‌تر می‌شود. این گروه می‌توانند صادرات محصولات کشاورزی ما را هدف قرار دهند تا صادرات غیرنفتی ایران هم با مشکل مواجه شود. با این اوصاف اینکه چرا در چند روز اخیر مدام خبرهایی از بازگشت محصولات کشاورزی ایران شنیده می‌شود، جای سوال دارد!
پاسخ مسئولان
اما مسئولان مربوطه در ارتباط با علل بازگشت محصولات صادراتی چه می‌گویند؟
پدرام سلطانی، نایب رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران در واکنش به برگشت محصولات کشاورزی ایران در صفحه توئیتر خود نوشته است: «کشورهای دیگر یکی یکی محصولات کشاورزی ایران را برگشت می‌زنند. آنها حافظ سلامت شهروندانشان هستند. ۸۵ میلیون ایرانی با هشدار خارجی‌ها آگاه می‌شوند که هر روز سم وارد بدنشان می‌شود. مردم اینگونه می‌میرند یا بیمار و رنجور می‌شوند، هیچ مسئولی هم به روی مبارکش نمی‌آورد.»
کاوه زرگران، رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران نیز با بیان اینکه «روسیه قوانین سخت‌گیرانه‌ای در مورد محصولات غذایی که وارد این کشور می‌شود، اعمال می‌کند و حد مجاز آلاینده‌ها در مبادی ورودی به این کشور به شدت کنترل می‌شود» می‌گوید: در کشور ما محصولات کشاورزی بدون آنکه از نظر میزان آلایندگی مورد آزمایش قرار گیرند به بازار عرضه می‌شود. بنابراین، زمانی که محصولی مرجوع می‌شود، می‌توان متوجه شد که در مورد استفاده از کود یا آفت‌کش‌ها زیاده‌روی شده و همین مسئله سبب می‌شود که این کالاها از مقاصد صادراتی عودت داده شود. البته محصولات صادراتی به روسیه از اقصی نقاط جهان با این مسئله مواجه هستند؛ به این دلیل که این محصولات به‌شدت کنترل‌شده و قوانین سخت‌گیرانه‌ای بر آن اعمال می‌شود.
مجتبی شادلو، نایب رئیس اتحادیه باغداران نیز می‌گوید: بازگشت محصولات اخیر از روسیه و هند به دلیل استانداردهای بازارهای هدف است.
وی با تأکید بر این موضوع که اطلاع‌رسانی‌ها باید به سرخط‌های تولید داده شود، می‌افزاید: اگر سفارتخانه ما در خرداد مطلع بود، جای این سوال مطرح است که چرا در همان مقطع به اتحادیه‌های تولیدی و تخصصی نامه‌نگاری در جهت اطلاع‌رسانی از استانداردهای جدید و پرهیز از مصرف برخی سموم و آفت‌کش‌ها نکرده است؟
به گفته این مقام مسئول، در دهه‌های اخیر برای محصولات جالیزی و سبزی، روسیه یکی از بازارهای معتبر محسوب می‌شود که بی‌توجهی مسئولان امر موجب شده تا به سهولت بازارهای هدف را از دست دهیم.
بازارهای هدف بی‌اعتماد می‌شوند
اما احمدرضا همتی، مسئول اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی استان اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به خشک‌سالی و کم‌آبی سال‌های اخیر می‌گوید: با توجه به چنین معضلی از امکان کشاورزی در فضاهای باز کاسته شده و کشاورزان روی به تولید محصولات گلخانه‌ای آورده‌اند، اما محصولات گلخانه‌ای که بخشی از آنها با هدف صادرات تولید شده بود به دلیل عدم رعایت استانداردهای موجود به ایران برگشت خورد.
به گفته وی، موضوع قابل توجهی که باید مدنظر فعالان قرار گیرد، بازار هدف و رعایت استانداردهای قابل قبول آن بازار از مرحله کاشت تا برداشت است که متأسفانه این مورد شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی نشده بود. از این رو کشاورز با ناآگاهی از سمومی استفاده کرده که جزو سم‌های استاندارد دنیا نیست. همین ناآگاهی باعث می‌شود محصول، سریعاً پس از برداشت، بدون گذشت زمان، به بازار عرضه شود. بر این اساس کشورهای هدف هم این محصولات را پس فرستاده‌اند که البته با توجه به هزینه‌ای که برای خرید می‌کنند درخواست غیرمنطقی هم ندارند.
این مسئول یادآور می‌شود: به غیر از مشکل سموم که مورد اعتراض قرار گرفته، مورد دیگر کودهای شیمیایی و آلاینده‌هایی است که برای محصول کشاورزی استفاده شده است. حال نتیجه چنین اتفاقی ضمن بی‌اعتمادی کشورهای هدف و از دست رفتن بازارهای آنها، ورود خسارت بسیار سنگین به کشاورزان و صادرکنندگان داخلی است. پیامد دیگر تهدید سلامت مردم کشور است که با مصرف محصولات غیراستاندارد، به بیماری‌های مختلفی مبتلا می‌شوند. برای رفع چنین مشکلی در وهله نخست توجه سازمان‌ها و مسئولان مربوطه به واردات سموم استاندارد ضرورت دارد. پس از آن هم ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان و نظارت کافی بر محصولات تولیدی لازم است.
محصولات مرجوعی چه می‌شود؟
گفتنی است یکی دیگر از مباحث قابل تأمل در رابطه با محصولات کشاورزی برگشت خورده، تعیین تکلیف این محصولات است. اینکه آیا پس از مرجوع شدن منهدم می‌شوند یا مهمان سفره‌های مردم ایران هستند؟
برخی شنیده‌ها از قول فعالان کشاورزی حاکی از آن است که محصولات ایران به کشورهای دیگر صادر می‌شود، اما به دلیل غیراستاندارد بودن آنها را به کشور بازمی‌گردانند ولی به جای منهدم کردن به سفره مردم می‌رسد. یعنی در نهایت مردم مجبور به استفاده از محصولات بی‌کیفیت می‌شوند و جالب آنکه در پی برگشت خوردن محصولات کشاورزی وزارت بهداشت گفت که ما استاندارد را از جهاد کشاورزی می‌خواهیم. از سوی دیگر جهاد کشاورزی می‌گوید وظیفه ما تولید است و مشکل را به بخش دیگری واگذار می‌کند. بخش سموم نیز می‌گوید ما سموم استاندارد را وارد کردیم و در نهایت کسی نیست که پاسخگوی مشکل به وجود آمده باشد.
رسول رضایی، فعال کشاورزی در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: با ایجاد حساسیت بین کشورهای مختلف نسبت به محصولات کشاورزی ایران، مسئله استفاده از سم و کود غیراستاندارد مشخص شد؛ وگرنه سال‌هاست که همین سموم و کودها برای کشت محصولات استفاده می‌شود و سال‌هاست که مردم همین محصولات را خریداری کرده و بیماری‌های مختلفی را از این طریق وارد بدن خود کرده‌اند! البته ممکن است سمومی که اخیراً خریداری شده است، غیراستاندارد بوده و شاید پیش از این مشکل در سموم مورد استفاده کشاورزان، وجود نداشته است.
وی ادامه می‌دهد: در رابطه با کودهای شیمیایی هم کشاورز به دلیل ناآگاهی و ارزانی و فراوانی کود، به اشتباه میزان بیشتری از حد مجاز را مصرف کرده است در حالی که با آموزش می‌توان این موارد را به آنان تفهیم کرد.
این فعال کشاورزی خاطرنشان می‌کند: با بازگشت این محصولات، به نظر نمی‌رسد که اقدامی برای انهدام آنها شود و ممکن است با نرخ ارزان‌تری در بازار توزیع شود، در صورتی که با وجود غیراستاندارد بودن، نباید اجازه ورود این محصولات را به سبد خرید خانوارها داد.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما