به گزارش خبرنگار ایمنا، ترس، هیجانی است که هنگام احساس خطر در شخص به وجود می‌آید و او را به فرار از آن موقعیت ترس آور وا می‌دارد، فردی که به شدت ترسیده باشد، از ارضای نیازهایش باز می‌ماند، تعادل روانی اش به هم می‌خورد و نمی‌تواند از فرصت‌ها و توانایی‌هایش به طور مناسب استفاده کند.
مقدار معینی از ترس نه تنها برای کودکان، بلکه برای بزرگسالان نیز شرط بقا و ادامه زندگی و حیات و دور داشتن انسان از حوادث و خطرهاست، اما در صورتی که ترس از حد معینی تجاوز کند، فرد را از انجام امور روزمره بازمی دارد و باید به درمان آن اقدام شود.
ترس‌های نابجا بر خیال و توهم استوار است و آسیب‌های فراوانی بجا می‌گذارد، ترس‌های طبیعی پایه و اساس عقلانی دارند و در صورت نبود آن، فرد در معرض خطر قرار می‌گیرد.، نخستین ترس در کودکان، صداهای ناگهانی، بلند، فریاد تند و قوی و احساس افتادن از جای بلند است. این انگیزه‌ها به تدریج برحسب مراحل رشد دگرگون می‌شود. کودک در دوره طفولیت، از اشخاص بیگانه و جاهای ناآشنا و احساس از دست دادن شخص معین، مثلاً مادر، می‌ترسد.
این ترس‌ها در صورتی غیر طبیعی هستند که به صورت دائمی و به مدت طولانی در کودک باقی بمانند یا ذهن کودک را به طور کامل اشغال کنند، که این ترس در تمام فعالیت‌های عادی آنها مداخله داشته و تأثیر می‌گذارد و اگر کودک نتواند از آن رهایی یابد مبتلا به بیماری تشویش که همان ترس بی مورد و بی اساس است می‌شود.
انواع ترس در کودکان
مطالعات نشان می‌دهد که کودکان دو تا شش سال به طور متوسط دچار چهار تا پنج نوع ترس مختلف هستند و به طور میانگین هر چهار روز یک بار واکنش‌های ناشی از ترس در آنان مشاهده می‌شود. همچنین پژوهش‌های مختلف مشخص می‌کند که ترس در دختران بیشتر از پسران وجود دارد و نوع ترس دختران بیشتر از حیواناتی مانند مار، موش و سوسک است، در حالی که پسران بیشتر از اینکه مورد سرزنش و انتقاد دیگران واقع شوند، می‌ترسند. همچنین میزان و شدت ترس در دختران بیشتر از پسران است.
معمولاً با افزایش سن، میزان و شدت ترس‌ها کاهش می‌یابد، اما بعضی از ترس‌ها در سنین خاصی تظاهر می‌کند. با این حال، امکان دارد ترس‌های دوران کودکی پیامدهای درازمدت داشته باشد. به نظر می‌رسد با افزایش سن، به جای از بین رفتن ترس، سبک ابراز آن تغییر می‌کند. ترس موجب بعضی رفتارهای نامناسب می‌شود، مانند: لکنت و گرفتگی زبان، ادرار غیرارادی، خواب پریشان و با حرکات عصبی، حسودی و کمرویی.
علل ترس در کودکان و ترسو شدن کودک
برخی کودکان بی باک تر و بعضی دیگر محافظه کارتر هستند اما هیچ کودکی ترسو به دنیا نمی‌آید. ترس در کودک علت‌های مختلفی مانند عوامل زیستی، عوامل روان شناختی، عوامل خانوادگی دارد.
الگوبرداری از والدین
برخی از ترس‌ها در کودکان به علت الگوبرداری از والدین صورت می‌گیرد مثلاً مادری که از عنکبوت می‌ترسد این ترس خود را به کودک منتقل می‌کند زیرا والدین الگو و سرمشق کودکان هستند و کودکان با مشاهده رفتار و حالات والدین و خانواده خود شروع به شناسایی محیط‌ها و موقعیت‌های امن از ناامن می‌کنند.
شیوه‌های زیستی غلط والدین
یکی از علت‌های ایجاد ترس در کودک، شیوه‌های زیستی غلط والدین است. برخی از والدین متأسفانه برای ساکت کردن فرزند و برای وادار کردن کودک به انجام کاری او را تهدید می‌کنند و یا از چیزی می‌ترسانند و فشار روانی زیادی را به کودکان خود وارد می‌کنند.
عدم احساس امنیت
یکی از علت‌های ایجاد ترس در کودکان، عدم احساس امنیت است. وقتی به علل مختلف کودک احساس امنیت نمی‌کند، دچار ترس خواهد شد مثلاً وقتی که کودک به دلیل شاغل بودن مادر، باید در جای دیگر روز خود را بگذراند دچار عدم امنیت می‌شود و ترس‌هایی در او به وجود می‌آید.
وابستگی شدید
یکی از علت‌های ایجاد ترس در کودکان وابستگی شدید به والدین است. به همین علت کودک زمانی که از والدین خود به دلایلی جدا می‌شود دچار ترس و اضطراب می‌شود.
دیدن فیلم‌های ترسناک
کودکان قوه تخیل قوی دارند و با تماشای فیلم‌های ترسناک و وحشت انگیز دچار ترس می‌شوند زیرا این ترس‌ها روی قدرت تخیل کودک اثر می‌گذارد و ترس و وحشت زیادی را در کودک ایجاد می‌کند.
تغییرات مکانی
برخی از کودکان به علت تغییرات نیز دچار ترس می‌شوند. این دسته از کودکان با عوض کردن محل زندگی خود به علت عدم آشنایی با جاهای مختلف خانه، دچار ترس می‌شوند. تغییر در شیوه زندگی مثل تغییر محل سکونت، جدا شدن از والدین و… به صورت ترس از تاریکی، ترس از حیوانات و غیره خود را نشان می‌دهد
تجربیات واقعی
بعضی از ترس‌ها هم به دلیل تجربیات واقعی مثل تصادف کردن، گم شدن، آُسیب دیدن و… در کودک به وجود می آیند.
کدام ترس‌ها به توجه و درمان نیاز دارد؟
برخی از ترس‌ها در کودکان طبیعی هستند و همه ترس‌های کودکان نگران کننده نیستند، توجه کنید که ترس‌های ایجاد شده در کودک شما نباید بیش از دو سال تداوم یابد و در صورت تداوم زیاد باید این ترس درمان شود. یک ترس عادی بدون نیاز به مداخلات درمانی کاهش یافته و از بین می‌رود. ترس‌های غیر عادی هستند که بیش از دو سال در کودک ادامه یابد و کودک در مواجهه با این ترس‌ها، وحشت زده شود و رفتارهایی نشان دهد که خارج از کنترل دیگران است.
پیشگیری آسان‌تر است
پیشگیری از ترس به مراتب آسان‌تر و عملی تر از درمان آن است، بنابراین تا حد ممکن با حذف علل از بروز ترس جلوگیری کنید. همچنین برای درمان ترس باید علل آن شناخته شود و درمان، با توجه به علل بروز آن انجام گیرد. برای درمان ترس کودکان باید به والدین و اطرافیان کودک کمک شود، از طریق استدلال و عمل به کودک نشان داده شود که ترس او بی مورد و بیجاست، به کودک جرأت و مهارت مبارزه با ترس آموخته شود و تا حد ممکن با موقعیت‌های ترس آور عملاً آشنا شود. از ترساندن کودکان از چیزهایی نظیر تاریکی، دیو و لولو به طور جدی خودداری کنید. با کودکان با نهایت محبت و مهربانی رفتار و در زمینه افزایش اعتماد به نفس آنان به طور جدی اقدام کنید. باید از قدرت و نیروی محرک ترس آور کاسته و آن محرک را با یک محرک نشاط آور توأم کنید. از مشاهده فیلم‌های ترسناک و گوش دادن به داستان‌های ترس آور جلوگیری کنید.
راهکارهای مقابله با احساس ترس کودکان
خود کنترلی، مهارتی است پنهان که به فرد توانایی مدیریت و پردازش احساسات و رفتار به شیوه سالم می‌دهد. خود کنترلی در بزرگسالان به سادگی منجر به کنترل احساس می‌شود. اما در کودکان نیاز به زمان و تمرین دارد زیرا کودکان خیالات خود را کاملاً واقعی می‌دانند.
برخی دیگر راه کارهای آموزش غلبه بر ترس در کودک عبارتند از:
کنترل احساسات مراقب و والدین
محققان معتقدند که برخی از ترس‌ها جزئی از روند طبیعی رشد هستند و والدین در این موقعیت‌ها می‌توانند با فرصت طلبی، مهارت‌های لازم را به کودک بیاموزند. اما برای این کار باید در ابتدا بتوانند احساسات خود را کنترل و بر شرایط تسلط پیدا کنند.
از سوی دیگر زمانی که مراقب و پرستار، کودک را دچار استرس می‌بینند طبیعی است که بخواهند شرایط را برای او مناسب کنند، اما باید به این نکته توجه کرد اگر کودکان همیشه از این موضوع مطمئن باشند که دیگران شرایط را برای انها بهبود می‌دهند، نمی‌توانند مهارت‌های لازم را یاد بگیرند. به همین دلیل مراقبین کودک باید با نظارت و حمایت خود به کودک مهارت‌های لازم را آموزش دهند.
صحبت کردن با کودک
در مورد هر چیزی که باعث ایجاد ترس در کودک شده است با او صحبت کنید گاهی کودکان نمی‌توانند کلمات مناسبی را برای بیان علت ترس خود بیان کنند. با سوالات جزئی به علت دقیق ترس کودک پی ببرید: به عنوان مثال آیا از سگ ترسیدی؟ آیا او به تو آسیب زد؟ آیا از صدای پارس سگ ترسیدی.
ترس‌های کودک را جدی بگیرید
زمانی که یک موضوع باعث ترس کودک شده است از دید خود به عنوان یک بزرگسال به مساله نگاه نکنید و به کودک نگویید که این موضوع ترسناک نیست. بلکه کاملاً کودک را درک کنید و در مورد ترس او به او حق بدهید. به اوکمک کنید احساس شجاعت کند و به تدریج بتواند به تنهایی ترس خود را کنترل کنند.
ترس‌هایی که باید آنها را در کودکتان جدی بگیرید:
- اگر کودکتان شش ساله است و نمی‌توانید مدت کوتاهی او را در خانه تنها بگذارید و به نانوایی روید، به فکر باشید.
- اگر فرزند شما برای مدتی طولانی دچار ترس خاصی شده است، بهتر است یک روانشناس را ملاقات کنید.
- اگر ترس فرزندتان شدید است مثلاً اگر او از تنها خوابیدن می‌ترسد و هر چند ساعت یکبار به علت ترس بیدار شده و حضور شما را چک می‌کند لازم است این ترس درمان شود.
- اگر ترس فرزندتان سبب محروم شدن او از برخی موقعیت‌های مفید مانند رفتن به مهد، بازی کردن با اسباب بازی‌های شهربازی و … می‌شود باید این ترس را درمان کنید.
کودک را مستقل تربیت کنید
روانپزشکان تاکید دارند آنچه برای سلامت روان کودک مضر است تربیت کودک به گونه‌ای است که او برای هر کاری از دیگران اجازه بگیرد و قدرت «نه» گفتن نداشته باشد این کودکان معمولاً کاملاً تابع محیط هستند و خواسته‌ها، عواطف، امیال و اهداف دیگران را دنبال می‌کنند. متأسفانه برخی والدین کودکان آرام، سر به زیر، محجوب و خجالتی را ترجیح می‌دهند و کودکان پرجنب‌وجوش نمی‌پسندند این در حالی است که کودک باید توان ابراز نظرات خود را داشته باشد.
مطیع بار آوردن کودک خطرناک‌تر است زیرا از خود اراده‌ای ندارد و خواسته‌های دیگران را بدون تجزیه و تحلیل می‌پذیرد معمولاً والدین این کودکان از آنها انتظار دارند که رشته تحصیلی همسر آینده و حتی غذا و شغلی که آنها دوست دارند را انتخاب کنند. در آموزه‌های دینی و روانشناسی تأکید شده است که کودکان از سن ۷ تا ۱۴ سالگی از والدین خود تبعیت کنند زیرا این دوران باید با تحصیل و فراگیری برخی مهارت‌های ضروری همراه باشد.
روش‌های برخورد با کودک ترسو
اصرار نکنید
کودکتان را مجبور نکنید کاری را انجام دهد که از آن می‌ترسد؛ زیرا این کار شما موجب وارد شدن صدمه روانی به او می‌شود.
کودک را تحقیر و سرزنش نکنید
کودکتان را به علت ترسی که دارد سرزنش نکنید، بلکه به جای سرزنش کردن و تحقیر کردن با او همدلی کنید. در مواقعی که کودکتان احساس ترس و خطر می‌کند در او احساس امنیت ایجاد نمائید مثلاً کنارش باشید و او را مطمئن کنید که مراقبش هستید.
عامل ترس را رفع کنید
با مراجعه به روانشناس و کمک گرفتن از او سعی کنید ترس کودکتان را اگر از نوع نگران کننده است را رفع کنید.
صبور باشید
صبر داشته باشید، زیرا ترس کاهش می‌یابد و یکباره از بین نمی‌رود.
با کودک بازی کنید
برای کاهش ترس کودک از بازی، فیلم و گفتن قصه کمک بگیرید زیرا کودکان از بازی و قصه نکات زیادی را یاد می‌گیرند.
ایجاد احساس استقلال در کودک
سعی کنید کودک را مستقل بار بیاورید، زیرا کودکان وابسته بیشتر از بقیه دچار ترس می‌شوند.
مقایسه نکنید
اگر به کودکتان بگوید مثلان فلانی از تو کوچک‌تر است اما از هیچ چیز نمی ترسد؛ با این کار نه تنها ترس را در او کاهش نداده اید بلکه با مقایسه او با همسالانش، عزت نفسش را از بین برده‌اید.
نظر شما