به گزارش خبرنگار ایمنا، «پس از تاریکی هوا نباید تنها از خانه بیرون بروی»، «مواظب نوع لباس‌پوشیدنت باش»، «همیشه از اینکه در خیابانی خلوت تنها راه بروم می‌ترسم.» و موارد دیگر این کلیشه‌ها در فرهنگ امروز جامعه ما برای اکثرمان آشناست؛ جمله‌هایی که راوی رنجی است که زنان از مزاحمان خیابانی می‌کشند با این توضیح که مزاحمت‌های خیابانی، رفتارهای کلامی و غیرکلامی دارای ماهیت جنسی را شامل می‌شوند که معمولاً توسط مردها در مکان‌های عمومی نسبت به زنان اعمال می‌شوند.
مزاحمت‌ها فقط مخصوص زنان جوان نیست و برای خانم‌های متأهل و میانسال هم اتفاق می‌افتد. کدام زنی است که به انتظار تاکسی در کنار خیابان بوق ممتد و معنی‌دار ماشین‌های شخصی را تجربه نکرده باشد، آزار خیابانی به عنوان مصداقی از خشونت علیه زنان، آسیب‌های متعددی را بر فرد، خانواده و جامعه به بار می‌آورد.
آزارهای خیابانی پدیده شومی است که در سطح جهان قربانیان فراوانی دارد و امروزه یکی از دغدغه‌های قابل توجه کارشناسان مسائل اجتماعی و مدیران جامعه می‌باشد، به طوری که با رویکردهای متفاوتی این مسئله را تبیین نموده‌اند.
تحلیل‌گران اجتماعی با توجه به آسیب‌های فردی و اجتماعی آزارهای خیابانی و تکثّر روزافزون و متنوع آن، ضرورت طرح، بررسی و برنامه‌ریزی در مواجهه با آن را بیان می‌کنند. ترس و ناامنی، فشارهای روانی، مخدوش شدن شخصیت و کاهش مشارکت اجتماعی زنان کمترین پیامد آزارهای خیابانی است که جبرانش نیازمند هزینه‌های مالی و انسانی سنگینی است.
انواع آزارهای خیابانی
آزار خیابانی هر روز می‌تواند به شکلی نو و بدیع ظاهر شود و هوسرانی سیری ناپذیر با استخدام قوه خیال، طرحی نوین را در اشباع غریزه جنسی به کار گیرد و وسایل تکنولوژیکی، حمل و نقل و ارتباطات را در خدمت مزاحمت‌های جنسی قرار دهد. در یک تقسیم‌بندی کلی انواع آزارهای خیابانی عبارتند از:
۱) آزار گفتاری
این نوع آزار از جلوه‌های زشت و شایع مزاحمت‌های خیابانی است که فرد مزاحم با مخاطب قرار دادن زن، الفاظی را با نیت شهوانی و به منظور لذت‌جویی به کار می‌برد. در این نوع آزار، بانوان، در حال عبور از خیابان و خرید از بازار یا برگشت به خانه با افراد حقیر و منحرف مواجه می‌شوند که تمام ارزش و هویت خود را تحت الفاظی رکیک به نمایش می‌گذارند. تمسخر به ظاهر فرد یا تعریف از او، فحش و ناسزاگویی و تهدید و توهین، از جمله آزارهای لفظی مزاحمان خیابانی است.
۲) آزار رفتاری
در این نوع آزار نیز شخص فاعل با حرکات و رفتار مخالف شئون و حیثیت زنان، آنها را در معابر و اماکن عمومی مورد آزار جنسی قرار می‌دهد. نظیر آنکه برخی افراد مزاحم از طریق بوق‌های ممتد خیابانی، روشن و خاموش کردن چراغ و ایست و گریزهای افراطی و معنادار در برابر بانوان منتظر تاکسی، موجب هتک حرمت نوامیس می‌شوند یا با وسیله نقلیه موتوری به سمت آنها یورش می‌برند یا راه عبور آنها را می‌بندند یا آنها را تعقیب می‌کنند یا با استفاده از ازدحام و شلوغی جمعیت در اتوبوس یا اماکن عمومی به تعرض بدنی اقدام می‌کنند یا با نگاه‌های ممتد شهوانی و آزاردهنده، آزادی آنان را سلب می‌کنند که تمام این موارد از مصادیق آزارهای خیابانی است. گاه این آزارها با استفاده از خشونت، تهدید و با سلاح سرد انجام می‌شود.
صدمات روحی که جبران‌ناپذیرند
زنان و دختران حتی از شنیدن صدای بوقی که به مقاصد شوم برای آنها زده می‌شود، احساس منزجرکننده‌ای پیدا می‌کنند، بنابراین تصور کنید در صورت لمس بدنی عمدی مردی با خود دچار چه صدمات روحی و روانی خواهند شد. بسیاری از آنان هرگز خاطرات شوم و زجرآور این‌گونه از رفتارها را فراموش نمی‌کنند و سالیان سال آنها را در صندوقچه تاریک و خوفناک ذهن باقی می‌گذارند، زیرا این اقدامات قطعاً نفوذ به حریم شخصی و انسانی آنهاست. این زنان به مرور احساس امنیت خود را در خیابان از دست می‌دهند.
در چند سال گذشته بر اساس پژوهشی دانشجویی که در دانشگاه تهران انجام شده ۹۹ درصد از زنان پاسخ‌دهنده به این پژوهش اعلام کردند که تجربه آزار خیابانی داشتند و «نگاه‌های آزار دهنده» با ۸۵ درصد فراوانی در صدر آزارهای‌خیابانی قرار داشته است و تأسف بارتر آنکه تنها دو درصد از مردان پاسخ‌دهنده به این پژوهش اعلام کرده‌اند که مورد آزار خیابانی قرار گرفته‌اند که این به معنای ۲۰ درصد از جامعه آماری مردان است. با این حساب زنان ۷۹ درصد بیش از مردان مورد انواع آزار و اذیت‌های‌خیابانی قرار می‌گیرند. البته آزار و اذیت‌خیابانی تنها مختص ایران نیست و در بسیاری از کشورهای دنیا و حتی کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته‌ای مانند کشورهای اروپایی و آمریکا نیز وجود دارد، اما درصدهای ثبت‌شده در این پژوهش به سادگی روشن می‌کند که وضعیت تأمین امنیت زنان در خیابان‌ها و شهرهای ایران چندان امیدوارکننده نیست.
تبعات و پیامدهای مزاحمت‌های خیابانی برای زنان
ترس و ناامنی، فشارهای روانی، مخدوش شدن شخصیت و کاهش مشارکت اجتماعی زنان کمترین پیامد آزارهای خیابانی است که جبران آن نیازمند هزینه‌های مالی و انسانی سنگینی است، مزاحمت‌های خیابانی، اثرات سو و ناخوشایندی برای زنان ایجاد می‌کند که سلامت روانی شخص و خانواده‌اش را تهدید می‌کند، این مسئله که به او به عنوان کالا نگاه می‌شود برایش آزار دهنده است، پیامدهای مزاحمت‌های خیابانی برای زنان عبارتند از:
۱- سلب امنیت فردی
زنانی که مورد آزار خیابانی بوده‌اند یا این وقایع را شنیده‌اند در خیابان‌ها احساس امنیت و آسودگی ندارند. ترس و بی اعتمادی روح و روان آنها را آزرده می‌کند.
۲- افسردگی و خودکم بینی
آسیبی که از جهت مزاحمت‌های خیابانی متوجه فرد می‌شود عواقب خطیری مانند افسردگی، تحقیر، خودکم بینی، کاهش نشاط را به دنبال دارد.
۳- احساس بدبینی به جنس مخالف
از پیامدهای طبیعی آزارهای خیابانی ایجاد احساس بدبینی زنان نسبت به جنس مرد است. این بدبینی مانع هر نوع معاشرت انسانی بین دو جنس مخالف خواهد بود و گاه به تنفر جنسی می‌انجامد و زن را در موضع پرخاشگری نسبت به جنس مرد قرار می‌دهد.
۴- تزلزل خانواده
مزاحمت برای فرد به صورت طبیعی منزلت خانواده را با تنش و شک و بدبینی به مخاطره اندخته و آبروی خانواده را مخدوش می‌کند.
۵- ترویج فساد اخلاقی
کثرت دعوت به انحراف در ملأ عام قبح اجتماعی آن را تدریجاً زایل می‌نماید و کم کم فساد در جامعه حاکم می‌شود. در آمریکا در هر دو دقیقه یک تجاوز رخ می‌دهد. احتمال همیشگی تجاوز، زندگی زنان را تحت تأثیر قرار داده آنها از سوار شدن در اتومبیل‌های شخصی، پیاده روی در شب، سفرهای شبانه با قطار و اتوبوس به نقاط مختلف شهر بیم دارند.
چگونگی برخورد با مزاحم خیابانی
حفظ خونسردی
نخستین کار که باید انجام داد حفظ خونسردی و عادی بودن است. چراکه از نظر روانشناسی مزاحمین کسانی هستند که به دنبال ایجاد ترس هستند و از واکنش به اعمالشان لذت می‌برند.
یعنی چنانچه جلوی پایتان یک دفعه ترمز می‌کنند و یا جیغ می‌کشند، هدفشان این است که شوکه شوید. پس هر چه عکس‌العمل غیرعادی بودن و ترسیدن نشان دهید، این شخص را از نظر ارضای روحی کمک نموده‌اید. ضمن اینکه هنگامی که ارامش ندارید از نظر منطقی و عقلی امکان تصمیم گیری درست و به جا را از دست می‌دهید.
خودداری از دشنام گویی و پرخاشگری
عکس‌العمل‌های این چنین سبب جری شدن مجرم و عکس‌العمل شدیدتری از سوی وی می‌شود تا این کار را ادامه دهد و بگوید: «خودتی و …»
تهدید و التماس نکنید
ترسیدن و التماس و خواهش باز به نوعی شخص مزاحم را ارضای روحی می‌کند و سبب می‌شود که این فرآیند در مدار خودش ادامه پیدا کند.
از ترساندنِ مزاحم با بیان کردن جملاتی مثلِ «الان زنگ می‌زنم ۱۱۰» یا «الان فریاد راه می‌اندازم و آبروتُ می‌برم» و امثالهم خودداری کنید. در اغلب موارد، این جملات به علت اینکه قدرت یا برتری وی را زیر سوال می‌برد، صرفاً وی را جری‌تر نموده و به ادامهٔ کار تحریکش می‌کند.
در مقابل آزارهای جسمی سکوت نکنیم
چنانچه به عنوان یک زن در خیابان قدم زده باشید و تردد کرده باشید میدانید که در شرایطی ناگزیر کسانی هستند که شما را مورد آزار جسمی قرار داده‌اند، از این جهت نکته بسیار مهم سکوت نکردن در برابر آزار جسمی اشخاص سادیسم است.
در واقع سکوت کردن سبب می‌شود شخص سادیسم به خود اجازه تجدید رفتار پرخاشگرانه، سودجویانه و آزارهای بیشتری را بدهد. از این جهت چنانچه در هر فرصتی که هستیم، می‌توانیم برای دفاع از خود با پلیس تماس بگیریم، یا از شخص آزاررسان با دوربین همراه خویش فیلم بگیریم و یا کسانی را برای کمک به خود فرا بخوانیم. از این جهت شخص سادیسم این جرأت را پیدا نمی‌کند که رفتارهای شنیع خود را در ادامه بدهد و حتماً ترس در بسیاری از موارد جلو دار رفتارهای وی می‌تواند باشد.
هر چند زنان با استناد به این مواد قانونی می‌توانند مزاحمان را به مراجع قضائی معرفی نموده و خواهان پیگیری قانونی شوند، ولی کم‌تر زنی تا پای معرفی اشخاص خطاکار و مجازات کردن آنها پیش می‌رود. شاید فراوانی چنین برخوردها و مزاحمت‌هایی در زندگی زنان و از سویی دشوار بودن مراحل طرح دعوی در محاکم، زنان را از صرافت پیگرد قانونی می‌اندازد.
رسیدگی را به مسئولان قضائی و انتظامی بسپاریم
به عقیده جامعه‌شناسان، آزارهای خیابانی نه تنها باعث تضییع روح و روان و جراحت شخصیتی و عاطفی زنان می‌شود بلکه امنیت اجتماعی آنان را هم به خطر می‌اندازد. آزارهایی که باید علت آن‌را در ضعف تربیت خانوادگی، دوری از ارزش‌های دینی و فرهنگی، ضعف در روابط اجتماعی و عاطفی، درک نکردن شرایط و موضع مهم زنان در جامعه جستجو کرد.
آنجا که خانواده به فرزند پسر اجازه می‌دهد خواهر خود را موش خطاب کند و خود را شبیه شیری مطالبه‌گر بداند. آنجا که افرادی غیر از مسئولان مربوطه انتظامی، امنیتی و قضائی، نقش پدرخوانده را بازی می‌کنند و به خود اجازه می‌دهند بدون در نظر گرفتن شرایط امر و نهی، جلوی هر آنچه ناهنجاری می‌دانند بپیچند و حرمت سایرین را بشکنند.
در این بین، رسانه ملی به عنوان پربیننده‌ترین مخاطب و همینطور مراکز آموزشی با دربرداشتن بیش‌ترین حجم و چهره فرهنگی کشور، با برنامه‌های فرهنگی و آموزشی می‌توانند بسترساز کاهش آسیب‌های اجتماعی و افزایش امنیت خیابانی برای زنان باشند.
مزاحمت‌های خیابانی یک رفتار شنیع است که به واسطه اشخاص مریض در خیابان‌ها به افرادی مثل بچه‌ها و یا زن‌ها اعمال می‌شود. مزاحمت خیابانی سال‌ها است که به واسطه اشخاص مریض که از سطح بالایی از سادیسم (دیگر آزاری) رنج می‌برند به بچه‌ها، زنان و یا اشخاص کم توان تر اعمال می‌شود.
لزوم فرهنگ‌سازی اجتماعی
فرهنگ سازی اجتماعی و همینطور مجازات‌های اجتماعی بسیاری به واسطه آموزش و یا توبیخ مزاحمت‌های خیابانی صورت گرفته است، ولی مسئله مهم در افرادی که سبب مزاحمت‌های خیابانی می‌شوند این است که این اشخاص به علت بیماری و دیگر آزاری در موارد بسیاری نه با توبیخ‌های قانونی و نه بافرهنگ سازی به بازتاب اعمالشان فکر نمی‌کنند و در آنها اثرگذاری هم ندارد، از این جهت باید تحت وضعیت خاصی درمان بشوند.
نظر شما