به گزارش ایمنا و بر اساس مقاله‌ای از "محسن بهمنی" دکتری بیولوژی و حفاظت چوب و عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد، درختان شهری اهمیت زیادی از نظر منافع اقتصادی، اکولوژیکی، زیباشناسی و اجتماعی در جامعه شهری دارند اما باید توجه داشت که همه درختان شهری در اثر بارهای وارد بر آنها به ویژه در هنگام طوفان و وزش بادهای شدید باعث خسارت‌های زیاد اقتصادی و حتی جانی می‌شود که این امر با توجه به حضور آنها به ویژه در مناطق شهری اهمیت زیادی دارد که ناشی از افتادگی کامل درخت یا سرشاخه‌های آن است.
بر همین اساس به وسیله ارزیابی‌های سیستماتیک خطر، می‌توان درخت یا شاخه‌هایی که احتمال شکست یا افتادگی در آنها بیشتر است را شناسایی کرد و با حذف آنها پیش از شکستن، احتمال خطرهای جانی و مالی را کاهش داد.
درختان خطرآفرین به درختان کاملاً خشکیده یا در حال خشکیدن، اجزای خشکیده درختان زنده یا درختان زنده به شدت ناپایدار (وجود نقص در تمام یا بخشی از اندام درخت) در محیط که می‌تواند ناشی از آسیب‌های ساختاری یا عوامل دیگر باشد اطلاق شود و این درختان ریسک بالایی را در تهدید امنیت جانی شهروندان یا اموال آنها در محیط زیست شهری به همراه دارند.
مدیریت فضای سبز شهری نیاز به ابزاری معتبر جهت ارزیابی پایداری درختان خطرآفرین، شناسایی و مدیریت آنها دارد. به دلیل خسارت‌های مالی و جانی ناشی از افتادن درخت بر ساختمان‌ها و خودروها پایداری و رفتار مکانیکی یک درخت در مرکز توجه بسیاری از مدیران فضای سبز شهری، متخصصان علوم جنگل و درخت پروری قرار دارد؛ بنابراین مدل‌سازی این رفتار و اندازه‌گیری شرایط درخت در محل طبیعی خود برای ارزیابی خطر درخت بسیار مهم است.
درخت چنار از درختان پهن برگ و خزان کننده نیم‌کره شمالی محسوب می‌شود، چنار، درختی بزرگ و زیبا با تنه مستقل، تاجی گسترده و شاخه‌های قوی است و این ویژگی‌ها موجب شده تا این درخت در ردیف مهمترین درختان سایه‌دار پارک‌ها و حاشیه خیابان‌ها قرار گیرد. در ایران درخت چنار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و هست، در حال حاضر نیز از مهمترین گونه مورد استفاده در فضای سبز شهری است.
عوامل تشدیدکننده خطر درختان خیابانی
با توجه به ضرورت آگاهی از خطرهای درختان خیابانی به عنوان یکی از پیش شرط‌های مدیریت صحیح آنها و اهمیت درختان چنار به عنوان یکی از عظیم‌ترین و کهنسالترین درختان از گذشته تاکنون، کاهش مقاومت این درختان به خاطر صنعتی بودن، پرجمعیت بودن و آلودگی آب و هوای شهرهای بزرگ و همچنین خشکسالی‌های مکرر، خطرآفرینی آنها را دو چندان کرده است.
این موضوع ضرورت بررسی و شناسایی درختان خطرآفرین چنار و میزان خطر آنها را افزایش می‌دهد تا علاوه بر شناخت و بررسی این درختان، مدیریت بهتر فضای سبز شهری درختان چنار را فراهم کند. در پژوهش حاضر از دو روش برای تعیین متغیرهای تأثیرگذار در معیار خطرآفرینی درختان استفاده و در کنار این امر از مدل‌سازی برای پیش‌بینی احتمال سقوط درختان و ارزیابی اطلاعات برگرفته شده از روش‌های مورد بررسی بهره گرفته شده است.
برای هر درخت چنار ۱۱ ویژگی کمی مانند ارتفاع درخت، قطر برابر سینه، ارتفاع تنه و ارتفاع تاج و کیفی یا عیوب مانند وضعیت خشکیدگی درختان، وضعیت و ضعف ساختاری یا ضعف فیزیکی یا انحراف از راستای قائم، مشکلات ریشه، پوسیدگی پیشرفته، زخم روی تنه و ریشه، تماس با خطوط نیرو و شکاف و ترک اندازه‌گیری شد.
معیارهای خطرآفرینی درختان چنار
نخستین معیار مهم خطرآفرینی درختان چنار وضعیت و ضعف ساختاری یا ضعف فیزیکی یا انحراف از راستای قائم است که حدود ۶۱ درصد درختان چنار با درجه اهمیت خطر کم، متوسط و زیاد را شامل می‌شود؛ این گونه درختان اگر با عیب‌های دیگری از جمله زخم روی تنه و ریشه و مشکلات ریشه همراه باشند، خطر سقوط درختان چنار را افزایش می‌دهند و باید در برنامه‌های مدیریت فضای سبز شهر درختان خطرآفرین از لحاظ هرس و قطع آنها مورد بررسی قرار گیرند.
مشاهده مشکلات ریشه از مهمترین معیارهای خطرآفرینی درختان چنار در پژوهش حاضر است، علاوه بر مسأله خطر آفرینی باعث آسیب رساندن به سنگفرش و جدول‌های سیمانی خیابان می‌شود.
این امر می‌تواند با اصلاح خاک و قطع درختان بسیار خطرناک مدیریت شود. مشکلات ریشه درختان چنار نتیجه آبیاری زیاد و تراکم کاشت زیاد اولیه است که با در نظر گرفتن تمهیدات لازم و به هنگام کاشت اولیه درختان در محیط شهری مانند تراکم کاشت مناسب، اصلاح و تقویت خاک، رژیم آبیاری مطلوب و مالچ پاشی خاک اطراف طوقه درختان می‌توان از بروز ریشه در سال‌های آینده جلوگیری کرد. یکی از معیارهای مهم خطرآفرینی مهم درختان چنار، زخم روی تنه و ریشه است.
لزوم تهیه بانک اطلاعاتی از درختان فضای سبز شهری
در مجموع نتایج پژوهش حاضر نشان داد که معیار خطرآفرینی درختان چنار تحت تأثیر متغیرهای کمی و کیفی درخت چنار قرار دارد به طوری که با توجه به نتایج حاصل از وزندهی معیار خطر آفرینی، متغیرهای وضعیت و ضعف ساختاری یا ضعف فیزیکی یا انحراف از راستای قائم، مشکلات ریشه و زخم روی تنه و ریشه و همچنین با توجه به نتایج حاصل از PCA متغیرهای زخم روی تنه و ریشه، تماس با خطوط انتقال نیرو و مشکلات ریشه برای خطرآفرینی بیشتر درخت چنار مؤثرتر هستند.
مشکلات ریشه و زخم بیشترین سهم را در خطرآفرینی درختان چنار دارند و بر اساس طبقه‌بندی درختان در حال حاضر، در طبقه‌های خطر بسیار کم و کم قرار داشته ولی در آینده قابلیت تبدیل شدن به درختان خطرناک را دارند بنابراین در مجموع اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی برای درختان با خطر کم و متوسط پیشنهاد می‌شود.
باید ارزیابی درختان خطرآفرین فضای سبز شهری در همه محیط‌های شهری در دستور کار مسئولان قرار گیرد تا بتوان با شناسایی این درختان، خطرات احتمالی را در اسرع وقت برطرف کرد همچنین سازمان‌های مربوطه به تهیه بانک اطلاعاتی از درختان فضای سبز شهری به ویژه درختان خیابانی و موجود در پارک‌ها و ارزیابی خطرآفرینی آنها با پیمایش منظم بپردازند و از نتایج آن می‌توان در مدیریت فضای سبز شهری و اقدامات پیشگیرانه قبل از وقوع حادثه استفاده کرد.
همچنین به منظور ارزیابی و مدیریت پایدار درختان خطرآفرین می‌توان از شبکه عصبی به عنوان مدل پیش بینی کاربردی و ارزیابی احتمال سقوط درختان چنار استفاده کرد با توجه به اینکه پارامتر وزن دهی با برخی از متغیرهای کمی و کیفی درختان چنار ارتباط دارد بنابراین نتایج به دست آمده در هر منطقه قابل تعمیم به مناطقی با شرایط مشابه است؛ با شناخت متغیرهای کمی و کیفی مؤثر بر معیار خطرآفرینی درخت چنار هر منطقه می‌توان در جهت مدیریت فضای سبز شهری آن مناطق برنامه‌ریزی کرد.
نظر شما