از اختلال شخصیت نمایشی نوجوانان چه می‌دانید؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، شاید برایتان پیش آمده باشد که با افرادی روبه‌رو شوید که دائم به‌دنبال جلب توجه دیگران هستند و به این منظور، دست به هر کاری می‌زنند. «هیستریونیک» یا «اختلال شخصیت نمایشی»، یکی از اختلالات شخصیت کلاسترB به شمار می‌رود. برخورداری از وضعیت ناپایدار روحی، ازجمله ویژگی‌های شاخص و بارز هیستریونیک است. ازآنجاکه افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی، تمایل بسیار زیادی به جلب توجه دارند، برای جامه عمل پوشاندن به این خواسته، از انجام کارهای نامتعارف ابایی ندارند. از سوی دیگر، چنان‌چه فرد مبتلا به این اختلال نتواند نظر و نگاه‌های دیگران را به سمت خود جلب کند، به افسردگی و سرخوردگی دچار می‌شود. بر این اساس می‌توان اذعان کرد که افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی، به توجه و نظر دیگران بسیار وابستگی و دلبستگی دارند.

در برخی مواقع ممکن است فرد هیستریونیک، همزمان به سایر اختلالات شخصیت نیز مبتلا باشد. در این زمینه فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، از وجود خود یک تصویر تحریف شده و ناپایدار، به انضمام احساسات شدید تصور می‌کند. همچنین توجه و تأیید دیگران با خودباوری این دسته از افراد گره خورده است. بر این اساس، خودباوری در این افراد، از توجه دیگران مفهوم خود را پیدا می‌کند. این افراد برای بودن در کانون توجهات دیگران، رفتارهای نامناسب و در اغلب مواقع نمایشی از خود بروز می‌دهند. اختلال شخصیت نمایشی در زنان بیشتر از مردان شایع است؛ همچنین این اختلال در دوران نوجوانی و آغاز جوانی به وجود می‌آید. شخصیت نمایشی در ابراز و بیان هیجانات خود بسیار اغراق‌آمیز عمل می‌کند. در این مورد گفت‌وگویی با معصومه یزدانی‌پور روان‌شناس کودک و نوجوان داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

اختلال شخصیت نمایش چیست و نشانه‌های رفتاری آن چیست؟

کسانی که اختلال شخصیت نمایشی دارند یک عنصر ثابت در الگوهای رفتاری‌های آن‌ها دیده می‌شود و آن الگو این است که همیشه می‌خواهند توجه اکثریت را به خود جلب کنند. این افراد همیشه دوست دارند نقل مجلس باشند و اگر این اتفاق نیفتد به رضایت درونی نمی‌رسند و واکنش‌هایی مانند ناراحتی، خشم و نفرت را از خود نشان می‌دهند. اختلال شخصیت نمایشی با نشانه‌هایی نیز همراه است؛ یکی از مهم‌ترین این نشانه‌ها توجه‌طلبی است. آن‌ها هیجانات خود را به صورت افراطی بروز می‌دهند و واکنش‌هایشان متناسب با موقعیت نیست. گاهی ممکن است فرد دارای اختلال، دوست‌هایی داشته باشد که روابط صمیمی با وی ندارند ولی ازآنجاکه درگیر اختلال شخصیت نمایشی است، آن رابطه دوستانه را خیلی صمیمی‌تر از واقعیت تصور می‌کند و به همین دلیل درگیر شکست می‌شود. این افراد به راحتی تحت‌تأثیر مثبت یا منفی اطرافیان قرار می‌گیرند. به ظاهر جسمی خود توجه خیلی زیادی دارند و از راه‌های مختلف سعی می‌کنند در کانون توجه دیگران قرار بگیرند.

اختلال شخصیت تا چه حد می‌تواند خطرناک باشد؟

هر اختلالی با توجه به اینکه چه روابط و حوزه‌هایی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، می‌تواند خطرناک باشد. برای مثال شخصی که اختلال شخصیت نمایشی دارد از آنجا که این اختلال روابط اجتماعی آن شخص را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد، ممکن است باعث آزار روانی اطرافیان او شود و دیگران از اینکه ببینند چه قدر این افراد رفتارهای تصنعی و افراطی دارند، دل‌زده شوند. درباره خود شخص، این اختلال وقتی می‌تواند خطرساز باشد که او نتواند توجه دیگران را به خود جلب کند؛ بنابراین افسرده می‌شود، عزت نفسش کاهش می‌یابد و موجب آزار خود و اطرافیانش می‌شود.

علت بروز اختلال شخصیت چیست؟

در تمام اختلالات یا بیماری‌های روانی، علائم به دو دسته ژنتیکی و محیطی تقسیم می‌شود. شخص می‌تواند این اختلال را از والدین خود به صورت ژنتیکی به ارث برده باشد یا وقتی در خانواده‌ای بزرگ می‌شود که همه افراد رفتارهای اغواگرایانه و غیرمعمول دارند فرزند می‌بیند، یاد می‌گیرد و تکرار می‌کند. گاهی کودک در خانواده برای اینکه توجه والدین را به خود جلب سازد، مجبور است به شیوه خاصی رفتار کند و والدین هربار که به آن صورت رفتار می‌کند به او توجه می‌کنند و این موضوع، موجب می‌شود توجه‌طلبی در شخصیت فرزند تقویت شود. یکی دیگر از ضعف‌های موجود در بعضی خانواده‌ها این است که فرزندان به دور از حد و مرزها بزرگ شده‌اند و کسی نبوده است که از کودک انتقاد کند و خوب و بد را به او نشان دهد؛ به همین دلیل سعی در نشان دادن خود به دیگران به هر طریق ممکن می‌کند.

نوجوانان امروز تا چه حد درگیر این اختلال هستند؟

این اختلال عموماً در دوره نوجوانی و جوانی شکل می‌گیرد و هر چه قدر عوامل به وجود آورنده اختلال در محیط بیشتر باشد، احتمال اینکه یک نوجوان دچار این اختلال شود بیشتر است. نوجوان نیاز به توجه دارد و ما باید بسترهای مناسب توجه به او را فراهم کنیم و انرژی او را به سمت کارهای مطلوب اجتماعی سوق دهیم. واقعیت این است که در جامعه ما به نیاز روانی نوجوان‌ها توجه نمی‌شود. ما برای تخلیه هیجانی نوجوان‌ها و سرگرمی آن‌ها هیچ جای جذاب و مناسبی نداریم. هیچ‌گاه ایستگاه تخلیه هیجانی سالمی که نوجوان با دوستانش در آنجا برود و شاد باشد، نداشتیم و حتی امکانات درست‌مان را هم از نوجوانان دریغ کردیم. وقتی تا این حد راه‌های تخلیه هیجانی را بر آن‌ها می‌بندیم، طبیعی است که این هیجانات روی هم جمع می‌شود و از یک سو نیاز توجه‌طلبی در او بی‌جواب مانده است و وقتی راه درست تخلیه نباشد، جایی به شکل اشتباه این نیاز فوران می‌کند و باعث بروز ناهنجاری‌های اجتماعی در بین نوجوان‌ها می‌شود. وقتی ما به این نکات توجه نکنیم، احتمال اینکه نوجوانان به انواع اختلالات روانی مانند اختلال شخصیت نمایشی دچار شوند بسیار زیاد است.

اختلال شخصیت نمایشی را چگونه تشخیص دهیم آیا علائم آن جزو تغییرات بلوغ نیست؟

برای اینکه بفهمیم هر رفتاری نرمال است یا نه، سه ملاک وجود دارد: شدت، مدت و کمیت آن رفتار. همه افراد مخصوصاً نوجوانان نیاز به توجه‌طلبی دارند اما جایی که رفتارهای توجه‌طلبانه از کنترل فرد خارج است، مدت زمان طولانی ادامه دارد و دائم تکرار می‌شود؛ این‌جا می‌توان فهمید که نوجوان درگیر اختلال شخصیت نمایشی شده است. تشخیص اختلالات کار هر کسی نیست و به طور اخلاقی یک دوست، مادر یا فامیل اجازه تشخیص دادن ندارند. علاوه بر این، روان‌شناس نیز خارج از چهارچوب اجازه تشخیص ندارد؛ پس نباید روی آدم‌ها برچسب زد و بین خودمان و بقیه افراد مرز کشید.

آیا روش درمانی هم برای مبتلایان به اختلال هیستریونیک وجود دارد؟

به طور کلی تمام اختلالات شخصیتی که یکی از آن‌ها اختلال شخصیت نمایشی است، درمان ندارد اما می‌شود با روان‌درمانی یا در مواردی که اختلال باعث بروز بیماری‌های روانی شود با دارودرمانی شدت اختلال را کاهش داد. کسی که اختلال شخصیت نمایشی دارد، عموماً فکر نمی‌کند که دچار اختلال شده است و با علائمی مانند افسردگی شدید یا عزت نفس پایین به روان‌شناس مراجعه می‌کند و آنجا تحت روان‌درمانی و دارودرمانی برای علائم اختلال خود قرار می‌گیرد. علاوه بر آن باید الگوهای رفتاری محیطی فرد دارای اختلال مانند محیط خانواده نیز اصلاح شود. با اینکه اختلال شخصیت نمایشی یکی از ملایم‌ترین اختلالات روانی است ولی شاید جمله «پیشگیری بهتر از درمان است» بتواند الگوی خوبی برای جامعه ما باشد. قبل از بروز هر اختلال یا ناهنجاری در جامعه اول وظیفه ماست که از بروز آن پیشگیری و بسترهای مناسب شکل‌گیری آن را مختل کنیم. وظیفه ما آگاهی از روش‌های درست تربیتی است تا بتوانیم نسل‌های بعد از خود را مصون از ناهنجاری‌ها سازیم.