به گزارش خبرنگار ایمنا، سازمان ملل متحد در سال ۱۹۵۹ اعلامیه حقوق کودک و در سال ۱۹۸۹ کنوانسیون حقوق کودک را در تاریخ ۲۰ نوامبر (۲۹ آبان) تصویب کرد و این روز را روز جهانی کودک و همچنین مبارزه با کودک آزاری نام نهاد. کودک آزاری تنها به معنای کبودی دور چشم کودکان نیست، اذیت و آزار جسمی به دلیل علائمی که از خود به جای می‌گذارد، مسئله بسیار تکان دهنده‌ای است اما همه نشانه‌های کودک آزاری به یک اندازه آشکار نیست.
نادیده گرفتن نیازهای کودکان، قرار دادن آنها در موقعیت‌هایی خطرناک بدون مراقبت از آنها، قرار گرفتن در معرض موقعیت‌های تعرض جنسی، یا القا احساس بی ارزش یا احمق بودن به آنها نیز نوعی کودک آزاری و بی‌توجهی محسوب می‌شود، این امر نیز می‌تواند آسیب‌های عمیق و ماندگاری بر روی کودکان ایجاد کند.
صرف نظر از نوع سوءاستفاده، نتیجه آن یک آسیب عاطفی جدی بر جای می‌گذارد، اما همواره در چنین شرایطی کمک نیز در دسترس است، اگر گمان می‌کنید کودکی از سو استفاده یا بی‌توجهی رنج می‌برد، در ابتدای امر لازم است که با او حرف بزنید. پس از متوجه شدن مشکل، کمک کنید تا کودک و فرد متجاوز در اسرع وقت کمک لازم را دریافت کنند.
اثرات کودک‌آزاری و بی‌توجهی به کودک
سوءاستفاده و بی‌توجهی معمولاً آسیب‌های ماندگاری را در ذهن کودک بر جای می‌گذارند. برخی از این آسیب‌ها ممکن است جسمی باشند. اما آسیب‌های عاطفی تأثیرات طولانی مدتی در زندگی دارند و به احساسات کودک، روابط آینده و توانایی عملکرد وی در خانه، محل کار و مدرسه آسیب می‌رسانند. این اثرات معمولاً خود را در قالب مواردی نشان می‌دهد که عبارتند از:
۱) عدم اعتماد و مشکلات در رابطه
اگر نمی‌توانید به والدین خود اعتماد کنید، به چه کسی می‌توانید اعتماد کنید، بدون این اساس، یادگیری اعتماد به مردم یا دانستن اینکه چه کسی قابل اعتماد است بسیار دشوار خواهد بود. این موضوع می‌تواند منجر به مشکل در حفظ روابط در بزرگسالی شود، همچنین می‌تواند به روابط ناسالم منجر شود، زیرا فرد نمی‌داند رابطه خوب چیست.
۲) احساس بی‌ارزش بودن
اگر در کودکی بارها و بارها به شما گفته شده که شما احمق هستید یا خوب نیستید، غلبه بر این احساسات بسیار دشوار است. بچه‌های بدسرپرست ممکن است از تحصیل خود غافل شوند یا به مشاغل کم درآمد بسنده کنند. زیرا اعتقاد ندارند ارزش آنها بیشتر از این نیست. بازماندگان سو استفاده جنسی، با ننگ و شرم ناشی از سو استفاده، اغلب با احساس آسیب دیدگی دست و پنجه نرم می‌کنند.
۳) مشکل در مدیریت احساسات
کودکان بدسرپرست نمی‌توانند احساسات خود را با خیال راحت ابراز کنند، در نتیجه، احساسات آنها به طرزی غیرمنتظره‌ای بروز می‌کنند. بازماندگان کودک آزاری در بزرگسالی با اضطراب، افسردگی یا خشم غیرقابل توجیه دست و پنجه نرم می‌کنند، آنها ممکن است به الکل یا مواد مخدر روی آورند تا درد و رنج آنها را از بین ببرد.
علل کودک‌آزاری:
۱) علت خانوادگی:
نداشتن مهارت لازم توسط والدین جهت تربیت کودک، ناآگاهی والدین نسبت به توهین و تحقیرآمیز بودن رفتار آنان نسبت به کودک، سواد کم والدین، مشاجرات مکرر، داشتن سوءپیشینه توسط والدین باعث می‌شود آنها با رفتارهای خود کودک را مورد آزار قرار دهند.
۲) علت فرهنگی
زندگی کردن در طبقات اجتماعی و اقتصادی پایین کودک را بیشتر در معرض آسیب قرار می‌دهد.
۳) علت روانی
هنگامی که والدین به اختلالات روانی مبتلا باشند کودکان را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند، مانند تندخویی، خشونت، بی توجهی و یا اینکه برخی از کودکان مانند کودکان غیرطبیعی یا طرد شده به علت شرایط روانی خاصی که دارند بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند.
۴) علت اقتصادی:
فقر باعث می‌شود والدین به علت فشارهای مالی کودکان را مورد آزار قرار دهند.
عوامل خطر در کودک‌آزاری
در حالی که سوءاستفاده و غفلت در انواع خانواده‌ها رخ می‌دهد، کودکان در موقعیت‌های خاص بیشتر در معرض خطر هستند، رایج‌ترین این شرایط عبارتند از:
۱) خشونت خانگی
حتی اگر والدین بدسرپرست تمام تلاش خود را برای محافظت از فرزندان خود انجام دهند، باز هم خشونت خانگی بسیار آسیب زننده است. بیرون رفتن از خانه بهترین راه برای کمک به فرزندان است.
۲) سوءمصرف الکل و موادمخدر
والدینی معتاد که مصرف بالایی دارند ممکن است نتوانند از فرزندان خود مراقبت کنند، تصمیمات درستی در مورد وظایف والدی بگیرند یا انگیزه‌های خطرناک خود را کنترل کنند. سو مصرف مواد مخدر همچنین می‌تواند منجر به سو استفاده جسمی شود.
۳) بیماری‌های روانی درمان نشده
در والدینی که از افسردگی، اختلال اضطراب، اختلال دو قطبی یا بیماری‌های روانی دیگری رنج می‌برند، ممکن است در مراقبت از خودشان هم مشکل داشته باشند، چه رسد به فرزندان. یک والد دارای بیمار روانی یا آسیب دیده ممکن است احساس انزوا و دوری از خانواده داشته باشد و از فرزندان خود دور باشد، یا سریع عصبانی شود بدون اینکه دلیل آن را بفهمد. معالجه فرد مراقبت کننده به معنای مراقبت بهتر از کودکان است.
۴) عدم مهارت والدین
برخی سرپرستان کودک هرگز مهارت‌های لازم برای تربیت صحیح را یاد نگرفته‌اند. به عنوان مثال، والدین نوجوان ممکن است در مورد میزان مراقبت نوزادان و کودکان کوچک انتظارات غیرواقعی داشته باشند. یا والدینی که خود قربانی کودک آزاری شده‌اند ممکن است فقط بلد باشند که فرزندان خود را به همان شیوه‌ای که بزرگ شده‌اند تربیت کنند. کلاس‌های آموزشی والدی، گروه درمانی و گروه‌های پشتیبانی مراقبت کننده منابع بسیار خوبی برای یادگیری مهارت‌های والدی بهتر هستند.
۵) استرس و عدم حمایت
فرزندپروری، به خصوص اگر بچه‌ها را بدون حمایت خانواده و دوستان بزرگ می‌کنید، یا با مشکلات رابطه‌ای یا مشکلات مالی روبرو هستید، می‌تواند یک کار بسیار استرس‌زا و پرتنش باشد. مراقبت از کودک دچار معلولیت، دارای نیازهای ویژه، یا رفتارهای دشوار نیز یک چالش است. به دست آوردن حمایت مورد نیاز حائز اهمیت است. بنابراین باید از نظر احساسی و جسمی قادر به حمایت از فرزند خود باشید.
عواقب و پیامدهای کودک‌آزاری
عواقب کودک آزاری در تمامی کودکان یکسان نیست و در هر کدام به گونه‌ای خود را نشان می‌دهد. این پیامدهای معمولاً به نوع آزار، سنی که در آن مورد اذیت واقع شده است، شدت و مدت زمانی که کودک آزار دیده وابسته است. این عواقب نه فقط زندگی شخصی او را در تمام عمر تحت‌الشعاع قرار می‌دهد بلکه سبب وارد شدن صدمات بسیاری به جامعه هم می‌شود.
پیامدهای جسمی:
ضربه مغزی حاصل از ضربه، دیابت، امراض مزمن ریوی، سوءتغذیه، معلولیت جسمی و حرکتی، آرتروز، حمله قلبی، صدمات مغزی، فشار خون بالا، برونشیت ریشه دار، سر دردهای میگرنی، سکته مغزی، سرطان، عارضه‌های مزمن دستگاه گوارش و سندروم خستگی مزمن از عواقب، بیماری‌هایی است که کودک تا پایان عمر همراه خواهد داشت. اذیت و آزار و بی مبالاتی به کودک سبب عدم نمو بخش‌های ویژه‌ای از مغز یا فقدان نمو کافی مغز می‌شود. ولی با وساطت به موقع روانشناس می‌توان مانع ایجاد خیلی از بیماری‌ها در کودک شد.
پیامد روانی
آسیب عمدی به کودک و غفلت منتهی به احساس ترس، تشویش، گوشه‌گیری در کودک می‌شود، مسائل مربوط به تحصیل، عزت نفس پایین، نداشتن اعتماد به نفس، افسردگی، عدم حفاظت روابط میان فردی جز پیامدهای کودک آزاری به حساب می‌آید، از دیگر پیامدهای این دسته از کودک آزاری عبارتند از:
- پایین آمدن کارآمد مهارت‌های شناختی
- مشکلات یادگیری و توجه
- فقدان منعطف پذیری و خود کنترلی
- صحت عاطفی و روحی ضعیف مخصوصاً خودکشی و افسردگی در این اشخاص بسیار رایج است. به ویژه اگر کودک مورد آزار و اذیت زیر هفت سال سن داشته باشد.
- ناهنجاری در روابط بین فردی و اجتماعی، ارتباط با هم سن و سال‌ها، رابطه عاشقانه آنها در سن بزرگسالی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
- اعمال ضد اجتماعی و خلافکارانه در این اشخاص بسیار رایج است.
احساس دلهره، ترس بعد از واقعه، در کودکانی که مورد آزار و اذیت واقع شده‌اند با نشانه‌هایی نظیر تکرار خاطره‌ی پیشامدی که برای کودک افتاده است، دوری از مواجه شدن با اشخاصی که در آن پیشامد نقش داشته‌اند، حس ترس، وحشت، گناه، شرم، عصبانیت، استرس مشاهده می‌شود، دلهره بعد از اتفاق منتهی به اعمالی نظیر خودکشی، مصرف مواد مخدر و شکست در رابطه بین فردی می‌شود.
پیامدهای رفتاری
کودکانی که قربانی آزار و اذیت هستند حتی پس از اتمام این دوران رفتارهای نامتعادلی از خود نشان می‌دهند. من جمله اعمال‌های جنسی نظیر کثرت شرکای جنسی، بلوغ زودرس و آغاز زود هنگام امور جنسی از رفتارهایی است که در این نوع کودکان مشاهده می‌شود.
پژوهش‌های متعددی مبنی بر ارتباط میان کودک آزاری و اعمال مجرمانه و جنایتکارانه در این اشخاص در سنین بالاتر است. در ایجاد رفتار و عکس‌العمل‌هایی که در پی این نوع آزار و اذیت در اشخاص مشاهده می‌شود جنسیت نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مطابق پژوهش‌های صورت گرفته دختران معمولاً به درونی کردن احساسات خود تمایل دارند و نشانه‌هایی نظیر افسردگی گوشه‌گیری اجتماعی را از خود نشان می‌دهند و پسرها رفتارهای پرخاشجویی، زورگویی و اعمالی که منتهی به جنایت می‌شود را از خود بروز می‌دهند.
استفاده از الکل و موادمخدر در افرادی که در کودکی مورد آزار و اذیت واقع شده‌اند به صورت چشمگیری نسبت به سایرین بیشتر است، ولی از ناخوشایندترین پیامد کودک‌آزاری امتداد یافتن این چرخه است، افرادی که در دوران کودکی مورد اذیت و آزار واقع شده‌اند برای فرزندان خود این روش را نیز به کار می‌برند.
چه افرادی به کودک‌آزاری روی می‌آورند؟
- افرادی با مشکلات اقتصادی فراوان دست و پنجه
- کسانی که جدایی تنش شدید میان والدین را سال‌ها تجربه کردند.
- افرادی که دچار استرس اضطراب و اختلالات روانی هستند.
- کسانی که مواد مخدر و مشروبات الکلی مصرف می‌کنند.
- افرادی که به نیازهای خود مثل تغذیه خواب بی توجه هستند.
- کسانی که از کمبود عزت نفس و اعتماد به نفس رنج می‌برند.
پیشگیری از کودک‌آزاری
- اگر شما در کودکی مورد کودک آزاری قرار گرفته باشید، ممکن است خاطرات آزاردهنده ایام قدیم در برخورد با کودکتان زنده شود و احساسات سرکوب‌شده شما باعث ایجاد خشم ناخواسته و کنترل نشده در شما شود. برای جلوگیری از این امر، روش‌هایی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند که بر احساسات خود کنترل داشته باشید و الگوهای آسیب‌رسان را در خود از بین ببرید و از ایجاد صدمات به کودکان دیگر نیز جلوگیری کنید.
- بیاموزید چه چیزی متناسب با سن کودک است و چه چیزی نیست
- انتظارات واقع‌بینانه از کودک در هر سن به شما کمک می‌کند که از رفتارهای مقتضی سن کودک عصبانی یا ناراحت نشوید، برای مثال، وقتی بدانید نوزادان چندین بار در شب بیدار می‌شوند یا کودکان نوپا برای مدت طولانی نمی‌توانند آرام بنشینند، کنترل بیشتری بر رفتار خود خواهید داشت.
- مهارت‌های والدینی خود را بهبود دهید
- شما باید با قرار دادن محدودیت‌های مناسب و تعیین مرزهای مشخص برای فرزندان خود آشنا شوید، مشاوره با و روانشناس، کتاب‌ها و سمینارها این اطلاعات را در اختیار شما قرار می‌دهند.
- از خود مراقبت کنید
- اگر استراحت و حمایت کافی نداشته باشید و یا احساس ناراحتی کنید، سریع‌تر تسلیم خشم خود می‌شوید. برای مثال، کمبود خواب که در والدین فرزندان خردسال رایج است، بر خلق‌وخو و تحریک‌پذیری آنها می‌افزاید.
- کمک تخصصی دریافت کنید
- اگر الگوهای منجر به کودک آزاری در شما عمیق شده باشند و حتی با تلاش زیاد هم نتوانید آنها را متوقف کنید، زمان آن است که از یک روانشناس کمک بگیرید.
نحوه مقابله با کودک‌آزاری:
هر نوع کودک آزاری باید گزارش شده تا از ادامه آن جلوگیری شود. همچنین هنگامی که با کودکی برخورد می‌شود که مورد آزار و اذیت قرار گرفته بهتر است با مراکز حمایت از کودکان تماس گرفته و آنها را در جریان گذاشت. این مراکز ملزم هستند کودک را تحت حمایت قرار داده و حتی جهت دفاع از آنها به مراجع قضائی مراجعه کنید.
چگونه به کودک قربانی کودک‌آزاری کمک کنیم؟
کودک آزاری موضوعی دشوار است که پذیرفتن و حتی صحبت کردن درباره آن هم برای شما و هم برای کودک سخت است و ممکن است کلمات مناسب را برای آن پیدا نکنید. اما اقداماتی که در ادامه آمده‌اند، می‌توانند به نحوه بیان صحیح مشکل و صحبت با کودک کمک کنند.
از انکار بپرهیزید و آرامش خود را حفظ کنید
انکار، یک واکنش متداول در برابر اخبار ناخوشایند و تکان‌دهنده مانند کودک‌آزاری است. با این‌حال، اگر شما در مقابل درد و دل کودک دست به انکار بزنید، یا از سخنان او شوکه شده یا ابراز انزجار کنید، ممکن است کودک از ادامه کار بترسد و حقایق را بیان نکند. هرچند سخت ولی تا حد امکان باید آرامش خود را حفظ کنید.
بازجویی نکنید
اجازه دهید کودک خودش برای شما توضیح دهد که چه اتفاقی افتاده است و او را مورد بازجویی قرار ندهید و با پرسیدن سوالات متعدد او را گیج و کند نکنید.
به کودک اطمینان دهید هیچ کار اشتباهی انجام نداده است
زمان زیادی می‌برد تا کودک با سوءاستفاده و آزاری که به او رسیده است، کنار بیاید. شما باید به او اطمینان دهید که گفته‌هایش را جدی می‌گیرید و او را مقصر هیچ‌یک از اتفاقات رخ‌داده نمی‌دانید.
امنیت در درجه اول اهمیت قرار دارد
اگر احساس می‌کنید که کودک خود یا دیگری در معرض خطر است در صورت دخالت شما، امنیت کودک به خطر می‌افتد، از متخصصان کمک بخواهید، می‌توانید با تماس با اورژانس اجتماعی (۱۲۳) از مددکاران آن یاری بگیرید.
درمان کودک آزاری در بزرگسالی
درمان‌های متمرکز بر آسیب‌های روحی و جسمی، اگر چه نه تمام زمان‌ها، اما برای همه افراد مؤثر است. برای پزشکان، روان درمانگر و سایر ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی مهم است که با گرفتن شرح حال جسمی و روان پزشکی کامل، از جمله سابقه آسیب‌های جسمی و روانی، یک طرح درمانی را شروع کنند. دانش در مورد جزئیات کودک‌آزاری و برخی از تأثیرات احتمالی آنها می‌تواند به مراقبان حرفه‌ای کمک کند تا با تنظیم یک روش درمانی، امکان بروز علائم را کاهش داده و عملکرد روزانه را بهبود دهند.
نظر شما