به گزارش خبرنگار ایمنا، مطابق آمار منتشر شده مرکز آمار ایران، در سال گذشته ۳۱ هزار و ۳۷۹ دختر ۱۰ تا ۱۴ ساله ازدواج کرده‌اند و در حالی این آمار در قیاس با آمار سال ۹۸ بیانگر رشد ۱۰.۵ درصدی ازدواج دختران در این رده سنی است که آمار منتشر شده تنها معطوف به ازدواج‌های ثبت شده در سازمان ثبت احوال کشور است.
نسبت ازدواج‌های ثبت شده کودکان زیر ۱۵ سال در سال ۹۹ به تعداد کل ازدواج‌های ثبت شده در همین سال (۵۵۶ هزار و ۷۳۱ رویداد) حدود پنج درصد است و این به آن معناست که حدود پنج درصد از کل ازدواج‌های ثبت شده در سال ۹۹ مربوط به ازدواج کودکان زیر ۱۵ سال است. هرچند پدیده کودک‌همسری پدیده‌ای جهانی و شامل دو جنس دختر و پسر می‌شود اما آمار ازدواج دختران بیشتر است.
یونیسف تصریح کرده است که کودک همسری، ضمن آنکه مانع ادامه تحصیل دختران می‌شود، آنها را با تجربه زودهنگام خشونت خانگی و بارداری مواجه می‌کند؛ تجربه‌ای که آثار منفی آن بر جسم و روان دختران قابل جبران نیست. این کودکان به جای کودکی کردن یک شبه از دنیای بچگی به دنیای بزرگسالان پا می‌گذارند، دختران کفگیر و قابلمه به دست می‌گیرند و پسرانی که تا دیروز دستشان توی جیب پدرشان بود باید بروند و برای زندگی کودکانه‌شان پول دربیاورند.
مشکلات اقتصادی خانواده و کودک همسری
پروین رحمانی مددکار اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در مورد ازدواج زودهنگام دخترانی که به بلوغ ذهنی و روانی مناسب برای ازدواج نرسیدند، اظهار می‌کند: این نکته را باید در نظر گرفت که این اتفاق اغلب در خانواده‌هایی رخ می‌دهد که شرایط اقتصادی نامطلوبی دارند و روزهای بدی را تجربه می‌کنند این دختران برای رهایی از وضعیت موجود تن به ازدواج با مردی مسن می‌دهند.
وی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر در برخی خانواده‌ها، والدین نگران روابط اجتماعی فرزندان خود هستند و استرس دارند بنابراین کنترل کردن شدید حس آزادی و استقلال طلبی را از نوجوان سلب می‌کند. به همین دلیل ازدواج‌هایی صورت می‌گیرد که شاهد شکاف نسلی در آن هستیم و تفاوت بین انتظارات و واقعیت‌ها سبب ناکامی در ازدواج می‌شود و طلاق‌های تلخی را ثبت می‌کند.
این مددکار اجتماعی می‌افزاید: ترک تحصیل، بارداری زودهنگام، تولد کودکان نارس، فرار از خانه و اقدام به خودکشی، محرومیت‌های اجتماعی، اقتصادی و افزایش خشونت خانوادگی از تبعات کودک همسری است. نکته دیگر که باید آن را مد نظر قرار داد اینکه تاب‌آوری و سازگاری در سنین پایین کمتر است و افراد تحمل کمتری در برابر مشکلات و شرایط نامطلوب دارند و این امر سبب افسردگی و اضطراب می‌شود.
اهمیت بلوغ فکری برای ازدواج
وی تصریح می‌کند: در دهه ۶۰ سبک زندگی مردم متفاوت بود و نوجوانان در سنین پایین‌تر مسئولیت‌پذیر می‌شدند و شرایط اقتصادی نقش مؤثری در ورود زودهنگام آنها به بازار کار داشت و به تبع آن افراد در سنین کم به بلوغ فکری و عقلی می‌رسیدند در آن دوران دختران در رده سنی زیر ۱۸ سال ازدواج می‌کردند چون از لحاظ ذهنی و روانی به بلوغ لازم برای اداره کردن زندگی مشترک رسیده بودند.
رحمانی اضافه می‌کند: در حال حاضر دختران در سنین ۱۰ تا ۱۲ سال هنوز کودک محسوب می‌شوند و برخی حتی با وجود ظاهر شدن علائم بلوغ جسمی هنوز از لحاظ بلوغ فکری نمی‌توان از آنها انتظار قبول مسئولیت زندگی مشترک را داشت، علاوه بر این افراد در این سنین مهارت‌های لازم برای اداره زندگی مشترک را آموزش ندیده‌اند.
وی اظهار می‌کند: حقیقت مهمی که نمی‌توان آن را نادیده گرفت این است که وجود چنین شرایطی در جامعه نباید سبب شود تا آن دسته از جوانانی که زیر ۱۸ سال قرار دارند و به توانایی و بلوغ لازم برای ازدواج رسیدند و آمادگی اداره زندگی مشترک را دارند، نادیده گرفته شوند. چرا که این موضوع نیز تبعات خاصی نظیر افزایش ازدواج‌هایی که به ثبت قانونی نمی‌رسند و یا رشد ناهنجاری‌های روانی و اجتماعی دارد، بنابراین برای بررسی کودک همسری باید همه جوانب را بررسی کرد چون این موضوع تک بعدی نیست.
این مددکار اجتماعی ادامه می‌دهد: اگر دختران پیش از آنکه به بلوغ فکری و روانی مناسب برای ازدواج برسند اقدام به تشکیل خانواده کنند به دلیل اینکه یک فرد نابالغ با فردی که به بلوغ فکری رسیده است ازدواج کرده است، نمی‌توانند با یکدیگر گفت‌وگوی مؤثری داشته باشند و در زندگی به تفاهم برسند زیرا دیدگاه‌های متفاوت دارند و نمی‌توانند نظرات یکدیگر را درک کنند، از سوی دیگر بحث آموزش‌های پیش از ازدواج و مهارت‌های ارتباطی همسران در همه سنین امری مهم و غیرقابل اجتناب است.
کودک همسری یا کودک آزاری؟
مهدیه شادمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره کودک همسری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: کودک همسری از ناهنجاری‌های اجتماعی است که به نوعی کودک آزاری تلقی می‌شود و دختر بدون آموزش مهارت‌های لازم زندگی مشترک را آغاز می‌کند. قانون گذار سن ازدواج را در ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی اعلام کرده است: عقد و نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سالگی و پسر قبل از رسیدن به ۱۵ سالگی شمسی منوط به اذن ولی به شرط مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است.
وی می‌افزاید: متأسفانه قانون بلوغ عقلی، روانی و جسمی را در دختران مورد توجه قرار نداده است و صرفاً رضایت پدر را با توجه به مصلحت اندیشی ارجح تلقی می‌کند، طرح افزایش سن ازدواج دختران در ۱۶ سالگی و پسران در ۱۸ سالگی در کمیسیون قضائی مجلس دهم رد شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه می‌دهد: فقر یکی از عوامل کودک همسری است، پدر برای رهایی از هزینه‌های خوراک و پوشاک به ازدواج دختر رضایت می‌دهد و کودک همسری معامله اقتصادی در خانواده‌های فقیر است، به خانواده دختر مهریه و شیربها تعلق می‌گیرد، ارزش‌های فرهنگی و مذهبی در مناطق خاص حتی اگر قانونگذار هم سن ازدواج را افزایش دهد به دلیل حاکمیت نظام پدرسالاری سبب می‌شود شاهد کودک همسری باشیم.
وی می‌افزاید: عوامل اجتماعی در کودک همسری اثرگذار است دختر باید زود ازدواج کند تا معضلات و فساد اجتماعی کاهش یابد که این نگرش از منظر قانونگذار جمهوری اسلامی هم تأیید نشده است، از نظر حقوقی اگر دختر و پسر سنشان کمتر از سن قانونی باشد ازدواج ثبت نمی‌شود و در آینده با مشکلات حقوقی روبه‌رو می‌شوند.
سیاه‌نمایی رسانه‌های غربی
شادمانی خاطرنشان می‌کند: قانونگذار باید در این زمینه وارد عمل شود و با توجه به آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در این نوع ازدواج، سن ازدواج را اصلاح کند رسانه‌های غربی برای دفاع از حقوق زنان از این موضوع استفاده و سیاه نمایی می‌کنند. آنها سن ۱۷ سالگی را در دختران کودک همسری تلقی می‌کنند اما زمانی که قانونگذار موضوع را بررسی کند و سن را مطابق با بلوغ جسمی، روانی، جنسی تعیین کند مشکلات بررسی می‌شود و نقطه مثبت و مفیدی است.
وی می‌افزاید: متأسفانه شاهد کودک همسری در مناطق مرزی کشور هستیم و در این مناطق دختران را مجبور به ازدواج می‌کنند. نیازمند فعالیت در زمینه‌های مختلف فرهنگی و رسانه‌ای هستیم تا خانواده‌ها آگاه شوند و ازدواج‌های نادرست بدون شکل‌گیری بلوغ فکری در سنین پایین کاهش یابد.
سن در ازدواج امری نسبی است
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اضافه می‌کند: البته باید این موضوع را در نظر بگیریم که سن امری نسبی است و دختران و پسران نوجوانی در جامعه وجود دارند که به بلوغ رسیدند و توانایی اداره زندگی مشترک را دارند، در این موارد خانواده نباید مخالفت کند و مانع ازدواج شود. ازدواج در سن پایین زن و مرد را مسئولیت‌پذیر می‌کند، اما با توجه به تغییرات جامعه که در حال گذار از سنت به مدرنیته هستیم شاخص‌های جدید باید در ازدواج مورد بررسی قرار بگیرد.
این فعال حقوق زنان اظهار می‌کند: در گذشته دختران در خانه و کنار مادر خانه‌داری می‌کردند و قوانین زندگی مشترک را آموزش می‌دیدند و در سنین ۹ سالگی ازدواج می‌کردند، در آن زمان با توجه به شرایط جامعه ازدواج به این صورت بود اما در حال حاضر دختران در مدرسه و با حضور در اجتماع مهارت‌های زندگی را آموزش می‌بینند بنابراین اگر دختر در این سن ازدواج کند دچار افسردگی و اضطراب می‌شود چون آگاهی و اطلاعات لازم را ندارد.
کودک همسری مانند گذشته کارکرد مثبتی ندارد
راحله کاردان روانشناس و مشاور خانواده با اشاره به اینکه ازدواج موفق مراحل خاص خود را دارد به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: برای داشتن یک ازدواج موفق گذر از مرحله رشد و بلوغ جسمی، اجتماعی، فکری و اقتصادی ضروری است این مراحل در شرایط سنی خاص با حضور فرد در بستر خانواده و در موقعیت‌های اجتماعی مختلف مانند دانشگاه رخ می‌دهد کودک همسری در شرایطی اتفاق می‌افتد که فرد هیچکدام از این مراحل را که لازمه ازدواج سالم و موفق است را طی نکرده است.
وی ادامه می‌دهد: ازدواج زود هنگام و قبل از بلوغ فکری کودک را با دنیایی از نیازها و انتظارات برآورده نشده مواجه می‌کند که به مرور اثرات روحی و روانی منفی در فرد می‌گذارد. اواخر دوران کودکی و آغاز نوجوانی دوران پرالتهاب و بحرانی است که فرد را تحت فشارهای روانی و عاطفی شدیدی قرار می‌دهد گذر از این دوران نیاز به مراقبت، آموزش و آگاهی دارد کودکی که در سن کم ازدواج می‌کند به دلیل اینکه نتوانسته است دوران کودکی و نوجوانی را به درستی طی کند با مشکلاتی مواجه می‌شود.
این روانشناس خانواده تصریح می‌کند: نداشتن آگاهی و مهارت لازم برای زندگی مشترک، نداشتن توانایی در پذیرش مسئولیت در نقش همسری، مادر بودن و جدا شدن نابهنگام از خانواده پدری و دنیای کودکی آسیب‌های بسیاری به دنبال دارد و سلامت روان فرد را تهدید می‌کند. اختلالات خلقی، افسردگی، اختلالات اضطرابی و خودکشی، روسپیگری و افزایش کودکان مطلقه از تبعات کودک همسری است. برخی افراد با گذشت زمان و بلوغ فکری معیارهای انتخاب همسر و دیدگاهشان به زندگی مشترک تغییر می‌کند و این موضوع سبب می‌شود آمار طلاق افزایش یابد و به پیکر خانواده ضربه می‌زند.
کاردان اظهار می‌کند: کودک همسری یکی از معضلات اجتماعی است و این پدیده در گذشته دارای کارکرد مثبت بوده است اما با توجه به تغییراتی که در لایه‌های اجتماع ایجاد شده است نقش زنان در جامعه علاوه بر نقش مادری و همسری، افزایش آگاهی زنان نسبت به حقوق خود، استقلال مالی و فکری موجب شده است کودک همسری مانند گذشته دارای کارکرد مثبت نباشد.
شکاف بین نسلی و سرعت تغییر در دوران پسامدرن
وحید احسانی جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: یکی از مواردی که در آموزش‌های پیش از ازدواج در نظر گرفته می‌شود، مهارت تصمیم‌گیری و استقلال است و فرد باید بتواند مسئولیت و نقش‌های جدید را در رابطه برعهده بگیرد، کودک‌همسری بر اساس دو عامل شکل می‌گیرد ازدواج اجباری و تحمیلی که کودک نقشی در آن ندارد و بر اساس سنت‌ها رقم می‌خورد و یکی از عوامل مهم طلاق به شمار می‌رود.
وی ادامه می‌دهد: عشق‌های نوجوانی که بر اساس هیجانات این دوران اتفاق می‌افتد و منجر به ازدواج می‌شود که خانواده مجبور است با ازدواج نوجوان موافقت کند که بر اساس هیجانات زودگذر است و بلوغ عاطفی و هیجانی به درستی شکل نگرفته است، از طرفی دختران در سنین پایین برای پذیرش نقش همسری آماده نیستند و آگاهی لازم را ندارند زمانی که وارد زندگی مشترک می‌شوند بسیار رنج می‌کشند چون اطلاعات و درک لازم را ندارند.
این جامعه‌شناس اضافه می‌کند: نوجوانی بحران‌های متعددی به همراه دارد و فرد باید این دوران را طی کند اما زمانی که وارد زندگی مشترک با ساختار جدید می‌شود و استرس و اضطراب را تجربه می‌کند این موضوع معضلات اجتماعی بسیاری دارد و پسران در سنین کم آمادگی و پذیرش نقش همسری را ندارند و می‌توانند به اعتیاد، خیانت و حتی طلاق عاطفی دچار شوند و تنها دختران آسیب نمی‌بینند.
وی خاطر نشان می‌کند: در دین اسلام ۹ تا ۱۳ سال برای دختران و ۱۵ سالگی برای پسران سن بلوغ در نظر گرفته شده است کودک همسری در زمان و دوران خودش مفید بوده است و مختص جامعه سنتی است که باورها و هنجارها از نسلی به نسل بعدی منتقل می‌شد اما در جامعه امروزی شکاف بین نسلی وجود دارد.
احسانی ادامه می‌دهد: نظریه پردازان علوم ارتباطات بر این باورند که سرعت تغییر و تحول جوامع با آمدن رسانه‌های نوظهور ۱۵ سال یک‌بار رخ می‌دهد و در آینده این زمان کمتر می‌شود اما در جامعه سنتی سال‌های زیادی طول می‌کشید که این تغییرات اتفاق بیفتد و جامعه در حال گذار از سنت به مدرنیته است و پسامدرن را تجربه می‌کند، بنابراین با دوران گذشته تفاوت‌های بسیاری دارد که این موضوع در ازدواج هم اثرگذاراست.
بارداری زیر ۱۸ سال در تمام دنیا پرخطر است
فرزانه زارعان متخصص زنان و زایمان در خصوص خطرات زایمان زیر ۱۸ سال به خبرنگار ایمنا می‌گوید: بارداری در این سن برای مادر خطرات بسیاری به دنبال دارد، بدن مادر در حال رشد است و بارداری سبب می‌شود رشد طبیعی مادر متوقف شود.
وی می‌افزاید: احتمال مسمومیت بارداری و زایمان زودرس در چنین افرادی افزایش می‌یابد، بدن مادر به ویتامین و مواد معدنی نیاز دارد و تأمین کلسیم بسیار ضروری است. در سن زیر ۱۸ سال رشد استخوان‌ها کامل نشده است بنابراین فرد دچار پوکی استخوان می‌شود.
نظر شما