به گزارش خبرنگار ایمنا، ۵۳۵ گونه پرنده در ایران دیده می‌شود که حدود یک سوم از پرنده‌های کل دنیا را تشکیل می‌دهند، افزون بر این بر اساس آمارهای بین‌المللی می‌توان گفت بیشتر از ۱۹۲ گونه پرنده اکنون با خطر انقراض دست و پنجه نرم می‌کنند. بخش بزرگی از پرندگانی که در ایران وجود دارد مهاجر هستند، این پرندگان به چند گروه تقسیم می‌شوند، گروهی که بومی کشورمان هستند و در ایران زاد و ولد می‌کنند، گروه دیگر پرندگان مهاجر زمستانه هستند و گروه دیگر را پرندگانی تشکیل می‌دهند که بهار و تابستان به کشورمان سفر می‌کنند، البته گروه دیگری نیز مهاجر عبوری هستند و برای حدود چند هفته مهمان تالاب‌های کشورمان می‌شوند.
به گفته کارشناسان، جمعیت پرندگان مهاجر بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون است اما سهم کشور ما در این میان حدود دو میلیون پرنده است، نکته اینجاست چنانچه زیرساخت‌ها برای آنها مناسب شود به طور حتم سهم کشورمان از پرندگان مهاجر بیشتر خواهد شد و به این شکل می‌توان از فرصت‌های بی‌نظیر گردشگری پرنده نگر بهره برد. درآمد گردشگری پرنده نگر بسیار بیشتر از شکار است و کشورهای اروپایی به این واقعیت پی برده‌اند، به همین دلیل تمام تلاش خود را برای گسترش این صنعت به کار گرفته‌اند.
شیوع بیشتر آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در پاییز
محمد سلطانی دامپزشک و متخصص بیماری‌های پرندگان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: عوامل عفونی در بعضی فصل‌ها شیوع و انتقال بیشتری دارد، عوامل عفونی در فصل سرما ماندگاری بیشتری هم دارد، در فصل تابستان به دلیل گرما و خشکی هوا شیوع ویروس کمتر است آنفلوانزای حاد پرندگان تنها در پاییز اتفاق نمی‌افتد اما در پاییز و زمستان شیوع بیشتری دارد. پرندگان به بیماری‌های مختلفی مبتلا می‌شوند، آنفلوانزای حاد یکی از بیماری‌های مهمی است که در سال‌های گذشته به وسیله پرندگان مهاجر منتقل می‌شد، پرندگانی که از شرق آسیا و چین وارد کشور می‌شدند و پرنده‌های آزاد پرواز در برکه‌ها و مرداب‌ها را آلوده می‌کردند و ممکن بیماری به گله‌های تجاری منتقل شود و خسارت اقتصادی به دنبال داشته باشد.
وی می‌افزاید: بیماری‌های باکتریایی مانند پاستورلوز در پرنده‌های آبزی شیوع بیشتری دارد و بیماری‌های قارچی و ویروسی که یکی از آنها آنفلوانزاست در پرندگان آبزی می‌تواند تلفات داشته باشد، قالب گونه‌های آبزی از نظر بالینی مقاوم هستند، حتی ماکیان و گنجشک‌سانان ممکن است مبتلا و تلف شوند، در مورد قابل ابتلاء بودن بیماری به سایر گونه‌ها، پرندگان بیماری‌های متعددی را مبتلا می‌شوند که می‌تواند مسمومیت هم باشد، یکی از عوامل مهم تلفات در پرندگان آزاد زیست مسمومیت‌های گوناگون است.
این متخصص بیماری‌های پرندگان ادامه می‌دهد: مسمومیت‌های باکتریایی مانند بوتولیسم در برکه‌ها و در گیاهان آبزی رشد می‌کند و پرندگانی که از این گیاهان تغذیه می‌کنند، مسموم می‌شوند و تلفات بالایی به دنبال دارد و ممکن است با آنفلوانزا اشتباه گرفته شود عامل مرگ در بوتولیسم مسمومیت بوده و تلفات گسترده‌ای هم دارد و ممکن است بوتولیسم با آنفلوانزا و بیماری‌های ویروسی فوق حاد اشتباه گرفته شود البته به نوع بیماری هم بستگی دارد و در اکثر موارد علائم مشترک است.
امکان انتقال آنفلوانزای فوق حاد پرندگان به انسان
وی می‌افزاید: اکثر عوامل قابلیت انتقال به انسان را ندارند و بیماری مشترک در نظر گرفته نمی‌شوند اما آنفلوانزای فوق حاد پرندگان اهمیت داشته و امکان انتقال آن به انسان وجود دارد اما درصد انتقال زیاد نیست و مانند ویروس‌های انسانی قابلیت انتشار گسترده را ندارد، اگر به صورت اتفاقی فردی که در معرض حجم بالایی از ویروس قرار بگیرد و بی‌احتیاطی هنگام کالبدشکافی سبب می‌شود ترشحات وارد چشم شود و دستگاه تنفس را درگیر کند در این صورت امکان انتقال وجود دارد، گیرنده‌های اختصاصی ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در دستگاه تنفس به تعداد محدود وجود دارند.
سلطانی تصریح می‌کند: در زمان ابتلاء آنفلوانزای حاد پرندگان این بیماری به دیگران منتقل نمی‌شود اما می‌تواند بازآرایی انجام دهد و با ویروس آنفلوانزای انسانی ترکیب شود و ویروسی تولید کند که توانایی بیماری‌زایی آنفلوانزای پرندگان را دارد و می‌تواند تلفات سنگین در جمعیت‌های انسانی را به دنبال داشته باشد و پاندمی جهانی ایجاد کند هرچند در صورت کلی نگرانی وجود ندارد به علت اینکه از نظر تکاملی فاصله زیادی با انسان دارند.
آلودگی هوا و شکار بی‌رویه عامل کاهش گونه‌های پرندگان
وی اضافه می‌کند: در مورد وضعیت پرندگان در استان اصفهان اطلاعات دقیقی در دست نیست در اکثر نقاط ایران از جمله اصفهان تنوع گونه‌های پرندگان بسیار کاهش پیدا کرده و این قابل مشاهده است، عوامل کم شدن گونه‌ها هم کلی است تغییرات آب و هوایی و تخریب زیستگاه‌ها سبب شده پرندگان مهاجرت کنند، گونه‌های کبوترسانان و قمری‌سانان به علت شکار بی‌رویه کاهش پیدا کردند، آلودگی هوا در اصفهان و دیگر کلانشهرها هم عاملی برای کوچ پرندگان است.
این دامپزشک خاطرنشان می‌کند: در ایران بیش از ۵۵۰ گونه مختلف پرنده و بیش از ۱۹ رأس گوناگون شناسایی شده است، کبوترسانان، جغدسانان، شاهین‌سانان، گنجشک‌سانان و طوطی‌سانان تاکنون شناسایی شده‌اند یک سوم از این تعداد مهاجر هستند و بقیه به صورت بومی در کشور زندگی می‌کنند دارکوب‌سانان هم از دیگر گونه‌های نقاط ایران وجود دارد از بین رفتن آب راهه‌ها، کمبود تغذیه و آلودگی هوا، تخریب زیستگاه‌ها، از بین رفتن پوشش گیاهی، تغییرات شهری امکان دسترسی به آب و غذا برای پرندگان را کمتر کرده است.
گونه‌های در معرض انقراض بسیار آسیب‌پذیرند
ایمان بهلولی فعال محیط زیست و عضو رسمی کانون پرنده‌نگری ایرانیان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: آنفلوانزای حاد پرندگان به انسان قابل سرایت است و تنها در پاییز اتفاق نمی‌افتد، زمانی که بدن موجود زنده از مقاومت کمتری برخوردار باشد بیماری رخ می‌دهد در فصل پاییز به علت کاهش درمان مقاومت بدن کمتر است و منابع غذایی کمتری در دسترس است به همین دلیل احتمال شیوع بیشتر است طبق جدیدترین تحقیقات که روی گونه‌های متعدد انجام شده است آسیبی که به گونه‌های در معرض انقراض می‌رسد بی‌شمار است و آسیب‌های کشاورزی، قطع جنگل‌ها، تخریب زیستگاه‌ها، تغییرات اقلیمی و شکار از جمله این آسیب‌ها است.
وی ادامه می‌دهد: در ایران به زیستگاه‌ها آسیب می‌رسد، پرندگان برای زندگی نیاز به زیستگاه دارند برخی پرندگان قابلیت تطابق پذیری بیشتری نسبت به سایرین دارند، کلاغ‌ها و سارها بقای بیشتری در محیط‌های شهری دارند، جغدها نیاز به شکار دارند و می‌توانند در فضای شهری زندگی کنند اما در معرض خطر هستند، طبق جدیدترین مقاله دنیا و مطالعات در سال‌های گذشته آمار و ارقامی که وجود دارد نشان می‌دهد کشاورزی بیشترین آسیب را به موجودات در معرض انقراض وارد می‌کند.
تأثیر سموم کشاورزی، خشکی تالاب‌ها و آلودگی نوری بر کاهش پرندگان
عضو رسمی کانون پرنده‌نگری ایرانیان می‌افزاید: فعالیت‌های کشاورزی باید به گونه‌ای انجام شود که آسیب کمتری به دنبال داشته باشد، مهاجرت پرندگان طبق حافظه ژنتیکی اتفاق می‌افتد و در مسیر نیاز به استراحت دارند اکثر پرنده‌های ایران مهاجر هستند که متأسفانه شکار می‌شوند و تعدادی به علت مسمومیت در زیستگاه‌ها با فلزات سنگین مانند بوتولیسم نابود می‌شوند.
وی خاطر نشان می‌کند: پرداخت نکردن حقابه دریاچه و تالاب‌ها از طرف دیگر آلودگی نوری که سبب می‌شود پرندگان از مسیر منحرف شوند که علت آن هم نامشخص است اما حدس و گمان‌هایی مطرح شده است که پرندگان از روی ستارگان مسیریابی می‌کنند.
بهلولی در خصوص تخریب زیستگاه‌ها می‌گوید: زیستگاه پرندگان با سرعت وحشتناکی در حال تخریب شدن است که این سرعت به پرندگان اجازه نمی‌دهد با شرایط کره زمین خود را مطابقت دهند زمانی که سرعت تغییرات زیاد باشد فرصت برای تطبیق پذیری وجود ندارد.
وی ادامه می‌دهد: طبق تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۲۱ متأسفانه پیش فرض اشتباهی که در ذهن مردم و کارشناسان وجود دارد این است که گونه‌های مهاجم مانند گربه‌ها خطرات بزرگی برای پرندگان و محیط زیست محسوب می‌شوند که اصلاً اینگونه نیست، طبق تحقیقات و آمارها اثرگذاری گونه‌های مهاجم و آسیب‌ها قابل قیاس با آسیب‌های کشاورزی، شکار و تخریب جنگل‌ها نیست پرداختن به گونه‌های مهاجم مسیر نادرستی را پیش روی ما قرار می‌دهد.
این فعال محیط زیست می‌افزاید: سالانه ۲۲ تا ۲۴ هزار تن سم کشاورزی به زمین داده می‌شود و حشره برای زمین کشاورزی آفت محسوب می‌شود موش‌ها آفت زمین‌های کشاورزی هستند اما پرندگان از آنها تغذیه می‌کنند با این اقدام غذای پرندگان مسموم می‌شود و تعداد بالایی از پرندگان به علت غذای مسموم از دست می‌روند، سموم کشاورزی طعمه‌ها را مسموم می‌کند بهتر است روی گونه‌های مهاجم تمرکز نکنیم و طبق نظر متخصصین عوامل اصلی را بررسی کنیم باید از تخریب زیستگاه‌ها جلوگیری کنیم تا به محل غیرقابل زیست تبدیل نشوند در غیر این صورت پرندگان مجبور به مهاجرت می‌شوند.
شالیزارها قتلگاه پرندگان مهاجرند
فرزاد علیزاده فعال محیط زیست در خصوص مهاجرت پرندگان می‌گوید: در شش ماهه دوم سال معمولاً شهرهای ایران پذیرایی پرندگان مهاجر است که به دنبال سرزمین‌های گرم‌تر برای سپری کردن فصل زمستان هستند و تالاب‌های شمال و جنوب آن برای زیستن مناسب هستند، در شمال کشور در نیمه دوم سال زمین‌های برنجکاری و شالیکاری در مازندران، گیلان و گلستان به قتلگاه میلیونی پرندگان تبدیل می‌شود که این گونه‌ها در معرض انقراض هستند متأسفانه در دو سال اخیر در تالاب‌های جنوب کشور هم این اتفاق افتاده است.
وی اضافه می‌کند: آنفلوانزای فوق حاد پرندگان به صورت بومی در کشور شایع می‌شود و صرفاً ارتباطی به حضور پرندگان مهاجر ندارد نگرانی بسیار بزرگی که در این موضوع وجود دارد این است که در سال گذشته حدود دو هزار و ۳۱۴ پرنده در تالاب میانکاله تلف شدند و محیط‌بانان لاشه آنها را جمع‌آوری کردند و در سال ۹۸ بیش از ۵۰ هزار پرنده تلف شد، متأسفانه در این دو سال در دنیا پیشتاز نابودی پرندگان مهاجر بوده‌ایم.
این فعال محیط زیست خاطرنشان می‌کند: سال گذشته دستگاه‌های مربوطه نام این جریان را بوتولیسم گذاشتند اما هیچ سند و مدرکی در این زمینه ارائه نشد و مقالاتی که در این خصوص انجام شده بود زیر سوال رفت. فعالان مستقل محیط زیست سال گذشته لاشه‌ها را آزمایش کردند و طاعون پرندگان را با استناد به گزارشات منتشر شده علت مرگ دانستند، این بیماری در کشور به اپیدمی تبدیل می‌شود متأسفانه ۹۰ درصد تالاب‌های ایران آلوده به سموم کشاورزی، فاضلاب شهری روستایی و صنعتی است، فاضلاب در تالاب‌های کشور یک مشکل و معضل اساسی است که جان پرندگان مهاجر را تهدید می‌کند.
نظر شما