به گزارش ایمنا، علیرضا بیگلری در نشست خبری که به صورت مجازی از استودیو سلامت وزارت بهداشت برگزار شد، با اشاره به واکسن " پاستوکووک" تولید مشترک انستیتوپاستور ایران و انستیتو فینلای کوبا و اثرگذاری و ایمنی‌زایی آن گفت: ایران به عنوان یکی از معدود کشورهای دنیا وارد فناوری واکسن در کووید شد و از بین انستیتوپاستورهای دنیا، انستیو پاستور ایران بود که به عنوان تنها انستیتوپاستور جهان وارد طراحی و تولید واکسن با همکاری انستیتوفینلای کوبا و با تکنولوژی نوترکیب و ساخت واکسنی بر مبنای پروتئین شد که یکی از ایمن‌ترین واکسن‌های دنیا به شمار می‌رود.
تنها واکسنی که دُز یادآور دارد
وی گفت: به این ترتیب واکسنی تولید شد که تنها واکسن کونژوگه دنیا است و تنها واکسنی است که در کنار خودش یادآور هم تولید کرده و در کنار این ویژگی‌هایش قابلیت تزریق به سنین ۳ تا ۱۸ سال و بالای ۱۸ سال را دارد.
امکان بازمهندسی مجدد با چندین جهش
بیگلری ادامه داد: مهمتر از همه این واکسن، واکسنی است که می‌تواند با بازمهندسی در حین زمان و بازمهندسی مجدد با چندین جهش هم به صورت همزمان در واکسن اصلی و هم یادآور مقابله کند. همه این‌ها باعث شد که این واکسن به عنوان یکی از بارزترین و شاخص‌ترین طراحی‌ها در زمینه واکسن‌های کووید به شمار آید.
وی افزود: خوشبختانه کارآزمایی‌های یک و دو، موفقیت این واکسن را ثابت کرد و در فاز سوم هم در ۴۴ هزار نفر در کشور کوبا و ۲۴ هزار نفر در ایران در هشت شهر کشور مورد مطالعه قرار گرفت و کارایی و ایمنی خودش را به اثبات رساند.
" پاستوکووک"؛ یکی از ایمن‌ترین و مؤثرترین واکسن‌های کووید
بیگلری گفت: واکسنی که اکنون در دسترس مردم است، واکسنی است که علاوه بر اینکه می‌تواند ایمنی خوبی را ایجاد کند، یکی از ایمن‌ترین واکسن‌هایی است که برای کووید ۱۹ ساخته شده است. مسلماً استفاده این واکسن در گروه سنی زیر ۱۸ سال یکی از ویژگی‌هایی است که باعث می‌شود که دانش آموزان و والدین با خیال راحت از این واکسن استفاده کنند. همانطور که می‌دانیم نوزاد ایرانی وقتی که به دنیا آمده، قبل از اینکه طعم شیر مادر را بچشد، واکسنی از انستیتو پاستور ایران را دریافت کرده و این بار هم افتخار داریم که واکسنی مطمئن را تقدیم کودکان و بالغین کشور کنیم.
ویژگی‌های دُز یادآور واکسن " پاستوکووک"
رئیس انستیتوپاستور ایران ادامه داد: دُز یادآور این واکسن می‌تواند در افرادی که قبلاً به کرونا مبتلا شدند، فقط یک دوز یادآور، ایمنی کافی ایجاد کند و همچنین این دز یادآور می‌تواند برای واکسن‌های دیگر هم به عنوان بوستر به کار رود و اثبات شده که کارایی بسیار خوبی دارد. همچنین نشان داده شده که وقتی واکسن همراه با یادآورش استفاده می‌شود، بسیار مناسب است و خوشبختانه این تنها واکسن دنیاست که دز یادآور دارد و با دز یادآور می‌تواند بیش از ۹۱.۶ و حدود ۹۲ درصد کارایی در پیشگیری از بیماری شدید و بستری شدن داشته باشد که افتخاری برای انستیتو پاستور ایران است.
ایمنی‌زایی با ۳ دُز در ۹۹ درصد افراد واکسینه شده
وی گفت: با توجه به اینکه ایمنی‌زایی با سه دز در بیش از ۹۹ درصد افراد دیده می‌شود و همچنین با توجه به اینکه در کودکان فقط به دو دز واکسن نیاز است و دیگر به دز یادآور در کودکان نیاز نداریم و در کودکان هم با دو دز می‌توان به این حد از کارایی رسید، مطمئناً با توجه به نیازی که به دزهای یادآور خواهیم داشت، در فرصت‌های زمانی بعدی می‌توان از این واکسن برای تمدید و ارتقای ایمنی به عنوان دوز یادآور استفاده کرد و به این منظور به اندازه کافی واکسن در اختیار کشور خواهد بود.
کارایی واکسن‌های دنیا در برابر سویه دلتا نصف شد
بیگلری ادامه داد: با ورود سویه دلتا واکسن‌هایی که در دنیا با وسعت زیادی استفاده شده بودند، کارایی خود را به نصف و پایین‌تر از نصف رساندند. گزارش‌ها نشان می‌دهد واکسن‌هایی که در کشورهای غربی و برخی کشورهای اروپایی استفاده می‌شدند علی رغم کارایی ۹۵ درصدی، وقتی با ویروس دلتا روبرو شدند کارایی واکسن‌ها به نصف و حتی زیر ۵۰ درصد رسید و باعث افتخار است بگوییم امروز یک واکسن ایمن و معتبر در اختیار مردم کشورمان قرار می‌دهیم.
وی گفت: فراموش نکنیم پیشینه ۱۰۰ ساله انستیتو پاستور آرامش و اعتمادی ایجاد می‌کند که مردم با خیال راحت بتوانند از این واکسن استفاده کنند. فرصت را غنیمت دانسته و از همه کسانی که از تولید واکسن پاستوکووک حمایت کردند ممنون هستم و از اعتماد مردم به انستیتو پاستور تشکر می‌کنم. همچنین از رسانه‌های جمعی که محیط آرامی را فراهم کردند تا بتوانیم به فعالیت بپردازیم، تشکر می‌کنم.
بیگلری با اشاره به اینکه کارآزمایی این واکسن در شرایطی انجام شد که " دلتا" سوش غالب کرونا در کشور است و البته واکسن‌گریزترین سوش کروناست، در عین حال به همکاری‌های انجام شده با کشور کوبا اشاره کرد و گفت: هر هفته جلسات مشترک مجازی با دانشمندان کوبایی داشتیم و همکاری نزدیک و صادقانه بین دو انستیتو پاستور ایران و انستیتو فینلای کوبا جریان داشت و اعتماد و بحث‌های علمی ارزشمندی وجود داشت. در کوبا نیز وقتی که گزارش این واکسن به رئیس جمهور کوبا داده شد، رئیس جمهور کوبا دستور داد بالاترین مدال علمی کشور به پاس همکاری علمی ما در تولید این واکسن، به بنده اعطا شود که افتخاری است برای ایران که در تولید یکی از واکسن‌های مؤثر در دنیا نقش داشته است.
کاربرد فناوری ساخت " پاستوکووک" در ساخت واکسن‌های متعدد دیگر
وی گفت: بسیار خوشحالیم که فناوری واکسنی به کشور وارد شده که در ساخت واکسن‌های متعدد دیگر هم به کار خواهد رفت. در مجموع اکنون یکی از مؤثرترین و ایمن‌ترین واکسن‌ها را در دست داریم.
وی درباره اقدام برای چاپ نتایج مطالعات در مجلات معتبر، گفت: مقاله پیش بالینی و استفاده از دز یادآور این واکسن برای کسانی که قبلاً به کرونا مبتلا شده‌اند، در مجلات چاپ شده است. مقاله کارآزمایی ایران و کوبا نیز به صورت چندین مقاله مرتبط آماده است و در هفته‌های آینده برای نشر به نشریات مرتبط ارائه خواهد شد.
آخرین وضعیت تولید انبوه " پاستوکووک"
وی همچنین درباره تولید انبوه پاستوکووک نیز گفت: از شنبه هفته گذشته یک میلیون و ۲۰۰ هزار دوز از یک بچ بیش از شش میلیونی را تحویل وزارت بهداشت دادیم. اواخر این هفته مجدداً حدود یک میلیون دوز از همین واکسن تقدیم وزارت بهداشت می‌شود. تولید و تحویل واکسن طوری برنامه‌ریزی شده که به طور متوسط هفته‌ای حداقل یک میلیون دوز را داشته باشیم.
وی در عین حال افزود: اما با توجه به سیاست وزارت بهداشت که چگونه از این واکسن استفاده خواهد کرد، اگر عمدتاً معطوف به کودکان شود که در این صورت دوز یادآور این واکسن را نیاز نخواهند داشت و به این ترتیب تعداد بیشتری واکسن یادآور در اختیار خواهیم داشت برای کسانی که واکسن‌های دیگر را تزریق کرده‌اند. به این ترتیب با برنامه ریزی به طرفی خواهیم رفت که تصمیم بگیریم کدامیک را بیشتر تولید کنیم؛ واکسن اصلی پاستوکووک یا یادآور. ولی فعلاً برنامه این است که ماهانه چهار یا پنج میلیون دوز را تقدیم کنیم ولی با توجه به نیاز کشور این قابل ارتقا خواهد بود.
" پاستوکووک پلاس" تولید شده و پس از طی دوره قرنطینه، تحویل وزارت بهداشت می‌شود
رئیس انستیتوپاستور همچنین درباره تولید " پاستوکووک پلاس" (دز یادآور) در ایران نیز گفت: این واکسن نیز در کشور تولید شده که دوران قرنطینه را طی می‌کند و پس از طی مراحل، تحویل وزارت بهداشت می‌شود.
بیگلری مجدداً تاکید کرد: نتیجه بسیار خوبی از تزریق دُز بوستر (یادآور) این واکسن گرفتیم و عوارض دوز یادآور هم بسیار کمتر از خود واکسن است.
اقدام برای اخذ تاییدیه‌های جهانی
رئیس انستیتوپاستور ایران در پاسخ به سوالی درباره اقدامات صورت گرفته برای اخذ مجوزهای بین‌المللی و تاییدیه سازمان جهانی بهداشت نیز گفت: این واکسن چندین ویژگی دارد؛ ابتدا آنکه تنها واکسن پروتئینی کونژوگه دنیاست که برای کووید ساخته شده است و فناوری آن هم محدود است و خیلی از کشورها آن را ندارد و این موضوع خود یک امتیاز است. از طرف دیگر این واکسن طوری طراحی شده که مولتی والان باشد و برای جهش‌های آتی ویروس هم مؤثر باشد و این موضوع هم منحصر به فرد است. نکته بعدی داشتن "یادآور" است؛ به طوری که تقریباً هیچ کدام از واکسن‌های فعلی دنیا دز یادآور ندارند. همچنین با کارآزمایی‌های انجام شده در ایران و کوبا، مجموعاً یکی از بزرگ‌ترین کارآزمایی‌ها برای کووید در دنیا روی این واکسن انجام شده و سعی شده که تمام تلاش به کار رود که منطبق بر آخرین دستورالعمل‌های جهانی این کارآزمایی‌ها انجام شود. این واکسن برای کودکان هم مورد مطالعه قرار گرفته و تاییدیه دریافت کرده است. به این ترتیب با ویژگی‌های این واکسن و دقتی که در انجام کارآزمایی صورت گرفته و با توجه به اینکه در مقابل دو سوش واکسن گریز دنیا یعنی بتا (سوش آفریقای جنوبی) در کوبا و دلتا (سوش هندی) در ایران کارآزمایی‌ها صورت گرفته، مدارک دارد آماده می‌شود تا تحویل سازمان جهانی بهداشت شود و امید زیادی است که بتواند از سازمان جهانی بهداشت مجوزهای مربوطه را بگیرد.
وی افزود: در حال آماده کردن مدارک هستیم. البته گرفتن مجوز هم پروسه‌ای زمان‌بر است و مراحل مختلفی را باید پشت سر بگذاریم. اما در مجموع اکنون با توجه به نیاز کشور، تمرکزمان بر تولید است؛ هم در داخل کشور و هم در دنیا برای این واکسن نیاز بسیار زیادی را مشاهده می‌کنیم. اما در عین حال همزمان تیم‌های مختلف برای آماده کردن مقالات و رایزنی برای گرفتن مجوزها پیش می‌روند.
بیگلری درباره رژیم تزریق واکسن و چگونگی تحویل واکسن‌ها به وزارت بهداشت، گفت: رژیم تزریق برای بزرگسالان رژیم سه دوزه است و حتماً توصیه می‌کنیم که دوز یادآور تزریق شود؛ چراکه کارایی و اثربخشی به شدت بالا می‌رود. همچنین تحویل واکسن به وزارت بهداشت نیز به صورت سه دوزه خواهد بود. رژیم تزریق در کودکان به صورت دو دوز خواهد بود.
وی همچنین تاکید کرد: ما هر چه تولید کنیم تحویل وزارت بهداشت می‌دهیم و انستیتوپاستور وارد تزریق واکسن به هیچ گروهی نخواهد شد.
بیگلری در ادامه صحبت‌هایش، گفت: از همکارانم در انستیتو پاستور تشکر می‌کنم که در زمینه تشخیص بیماری کووید ۱۹ با راه‌اندازی و هدایت شبکه تشخیصی، کشور را از چالشی بزرگ نجات دادند. همکاران حوزه تشخیص در انستیتو پاستور ایران در کمال گمنامی ایثار پرمهری را به جا گذاشتند که در تاریخ ایران زمین ماندگار خواهد بود. همچنین فراموش نکنید که در زمینه تولید واکسن یکی از اقدامات مهم، کارآزمایی بود تا مطمئن باشیم که واکسنی کارا و ایمن در اختیار داریم و اولین بار بود که کارآزمایی فاز سه یک واکسن در این حجم در کشور انجام می‌شد که کار بسیار بزرگی بود که کاملاً در یک خلاء اطلاعاتی بسیار بزرگ مجبور به انجام آن بودیم. این کارآزمایی در هشت شهر کشور انجام شد و تلاش شد تا متمرکز به یک ناحیه در کشور نشویم. در این کارآزمایی حدود یک‌سوم افراد بیماری زمینه‌ای داشتند. در بسیاری از کارآزمایی‌ها به نفع شرکت تولیدکننده است که وارد بحث بیماری‌های زمینه‌ای نشود، اما در اینجا حدود ۲۹ درصد افراد حداقل یک بیماری زمینه‌ای داشتند. این موضوع کار پیگیری و ادامه کارآزمایی را بسیار سخت می‌کند، اما اطمینان به واکسن را بسیار بالا می‌برد. فراموش نکنیم که این کارآزمایی در شرایطی انجام شد که سوش غالب در کشور دلتاست؛ واکسن‌گریزترین واریانتی که دنیا با آن مواجه شده است.
وی با بیان اینکه از تمام افراد در هشت دانشگاه علوم پزشکی کشور تشکر می‌کنم، گفت: وزارت بهداشت و معاونت‌های مختلف آن، کمیته‌های ناظر و سازمان‌هایی خارج از وزارت بهداشت و … پیگیر کار بودند که از آنها تشکر می‌کنم. این کمک‌ها باعث شد که امروز یکی از جاهایی باشیم که یکی از ایمن‌ترین و مؤثرترین واکسن‌ها را در دست داریم. سپاس ویژه من تقدیم داوطلبانی است که به نام انستیتو پاستور ایران اعتماد کردند و وارد مطالعه شدند. تعداد ثبت‌نامی‌ها بسیار بالا بود که ما فقط توانستیم ۲۴ هزار نفر را وارد کنیم که از آنها تشکر می‌کنیم. درباره واکسن پاستوکووک سه ویژگی مهم وجود دارد؛ اولاً واکسنی است که بر مبنای پروتئین نوترکیب است که تجربه نشان داده که این واکسن‌ها ایمن‌ترین واکسن‌ها هستند. مانند هپاتیت بی که سال‌ها استفاده شده است. ما در مطالعات‌مان به این نتیجه رسیدیم که برای ساخت واکسن کووید بهتر است از کوچک‌ترین قطعه پروتئین اسپایک استفاده کنیم. برای اینکه کارایی واکسن افزایش یابد، متوجه شدیم که واکسن را می‌توان نانو کرد یا آن را به صورت کنژوگه درآورد یعنی به پروتئین دیگری متصل کرد. اتصال آنتی‌ژن ویروس کووید به پروتئین دیگر، باعث می‌شود که مقدار آنتی‌ژن کوویدی که در واکسن به کار می‌برید، به شدت پایین می‌آید. این اقدام منجر به افزایش کارایی واکسن و کاهش عوارض می‌شود. این فناوری در انستیتو پاستور ایران برای واکسن پاستوکووک به کار رفت و از این به بعد در واکسن‌های دیگر هم در انستیتو پاستور به کار خواهد رفت.
۹۹ درصد آنتی‌بادی در رژیم ۳ دُزه پاستوکووک
بیگلری گفت: در بررسی کارایی واکسن ممکن است دو عدد مختلف را بشنوید؛ یکی اینکه درصد آنتی‌بادی ساخته شده که در رژیم سه دزه واکسن پاستوکووک نزدیک ۹۹ درصد آنتی‌بادی می‌گیریم. البته تولید آنتی‌بادی در بدن به معنای کارایی و اثربخشی نیست. اثربخشی واقعی را وقتی می‌توان اندازه گرفت که واکسن را تزریق کرد و افراد را میان جامعه فرستاد و آن زمان می‌توان درباره اثربخشی صحبت کرد. در رژیم سه دزه این واکسن با اینکه ۹۹ درصد آنتی‌بادی می‌گرفتیم، اما قدرت پیشگیری از بیماری شدید و بستری شدن حدود ۹۲ درصد بود و تقریباً ۷۰ درصد افراد هم هیچ بیماری علامت داری نمی‌گرفتند. باتوجه به اینکه این عدد در مقابل واکسن‌های موجود بسیار قابل توجه است، به این نتایج بسیار امیدواریم و افتخار می‌کنیم که این واکسن را تقدیم ملت ایران کردیم.
وی همچنین افزود: فراموش نکنیم که کارایی واکسن‌ها قبل و بعد از دلتا بسیار فرق کرده است. خوشبختانه کارآزمایی ما هم وقتی انجام شد که موج دلتا در کشور وجود داشت و این عدد در مقابل واریانت دلتا به دست آمد.
بیگلری درباره چگونگی استفاده از دز یادآور برای افرادی که قبلاً به کرونا مبتلا شده‌اند، گفت: با توجه به اطلاعاتی که از کارآزمایی بالینی واکسن داریم، مشخص شده است کسانی که قبلاً به بیماری مبتلا شدند کافی است که یک دوز سوبرانا پلاس دریافت کنند ولی قبول این مطلب بستگی به وزارت بهداشت و کمیته واکسن دارد؛ چراکه آن زمان باید دید چه کسانی پیشتر مبتلا شدند تا فقط به آنها یک دوز واکسن تزریق شود ولی طبق شواهد موجود یک دوز بوستر پاستوکووک پلاس برای کسی که قبلاً به کرونا مبتلا شده، کافی است.
تولید واکسن کار راحتی نیست
وی افزود: با توجه به موجودیت ۱۰۰ ساله انستیتو پاستور ایران و اینکه کمتر ایرانی را می‌توان پیدا کرد واکسنی از مجموعه انستیتو پاستور تزریق نکرده باشد، سعی کردیم واکسنی بسازیم که از نظر فناوری و طراحی از واکسن‌های برتر دنیا باشد که نیاز به فعالیت جدی داشت. مستحضرید کشورهای معدودی توانستند واکسن کرونا بسازند و واکسن‌های موفق هم حاصل همکاری چند کشور بود. در انتخاب‌ها ما هم سعی کردیم سراغ واکسنی برویم که از نظر ایمنی و کارایی شایسته اعتماد یکصد ساله مردم به نام انستینو پاستور ایران باشد. ما در مورد اعلام تاریخ و حجم تولید سعی کردیم حساب شده صحبت کنیم که دچار شرمندگی نشویم. تولید واکسن اصلاً کار راحتی نیست و آنهایی که وارد تولید واکسن در ایران شدند جسارت به خرج دادند و قدر زحمات همکاران دیگر خود در تهیه سایر واکسن‌ها را می‌دانیم.
بیگلری تاکید کرد: در زمینه واکسن هپاتیت، کوبا به همکاری خود با ما پایان نداد و وقتی دست ایران دو دهه قبل از تکنولوژی جدید ساخت واکسن خالی بود کوبا به ما کمک کرد تا واکسن هپاتیت B ساخته شود؛ ولی وارد شدن کوبا به حوزه واکسن سازی ایران سبب شد تا نسل جدیدی از دانشمندان ایرانی آموزش ببینند که بعداً خودشان منشأ خدمات بزرگی به کشور شوند. پس کوبا در مورد واکسن هپاتیت B به تمام وعده‌های خود عمل کرد.
وی ادامه داد: در مورد واکسن کرونا به اذعان انستیتو فینلای کوبا این مشارکت یک مشارکت دو جانبه علمی فعال است و نمود آن مدال علمی کوبا به بنده و انستیتو پاستور ایران برای مشارکت در ساخت این واکسن است. با انتقال فناوری کنژوکاسیون به کشور یکی از فناوری‌های مهم مورد نیاز تولید واکسن را به کشور وارد کردیم. کووید در کنار تمام سختی‌ها موقعیت‌هایی را هم برایمان فراهم کرد و مثلاً در کمتر از ۳ ماه شبکه بزرگ تشخیص ملکولی را در کشور راه‌اندازی کردیم و کشور را از چالش نجات دادیم.
بیگلری همچنین گفت: در کارایی واکسن‌ها ممکن است اعداد مختلفی را بشنوید. در واکسن سیستم سلامت برایمان مهم است. وقتی واکسن‌ها باعث می‌شوند که از بیماری شدید و بستری شدن افراد جلوگیری شود، در سیستم سلامت هزینه کمتری ایجاد شده و مرگ و میر هم کمتر می‌شود. اعدادی که درباره پاستوکوک اعلام کردیم، در برابر دلتا ایجاد شده است.
وی درباره بالا بودن مرگ و میر با وجود تزریق واکسن کرونا در کشور، گفت: نکته بسیار مهم این است که باید تعداد واکسیناسیون در کشور به حد مشخصی برسد تا بتوانیم اثرات پیشگیری از بیماری را شاهد باشیم. با توجه به اینکه سرعت واکسیناسیون در کشور در هفته‌های اخیر زیاد شده، احتمال بسیار زیاد بازتاب آن را در هفته‌های آتی خواهیم دید. مهمتر از همه باید توجه کرد که حتی در صورت رسیدن به واکسیناسیون بالای ۸۰ تا ۹۰ درصد هم باید رعایت پروتکل‌ها و به ویژه حفظ فاصله اجتماعی و استفاده از ماسک تا زمانیکه مطمئن شویم که شیوع بیماری کاهش یافته است، ادامه یابد.
" پاستوکووک" آماده تزریق به کودکان
بیگلری همچنین درباره تزریق واکسن پاستوکووک به کودکان بالای ۱۲ سال، اظهار کرد: با توجه به تأیید سازمان غذا و دارو و سیاست‌های وزارت بهداشت، این واکسن آماده توزیع و تزریق به کودکان از رنج سنی سه تا ۱۸ سال است. البته به سیاست وزارت بهداشت هم بستگی دارد که تصمیم بگیرد ابتدا بالای ۱۵ سال را بزند یا ابتدا بالای ۱۲ سال و …. اکنون واکسن در اختیار وزارت بهداشت است و در هر گروه سنی که سیاست و برنامه‌شان باشد، می‌توانند استفاده کنند.
وی درباره چرایی تأخیر ورود واکسن پاستوکووک به سبد واکسیناسیون کشور، گفت: نکته‌ای که وجود دارد این است که در برنامه تولید همه واکسن‌های دنیا هیچ گاه زمان و حجمی که پیش‌بینی می‌شود، حتماً به دست نمی‌آید. به طور مثال در سال گذشته کارخانجات بزرگ واکسن کووید دنیا عددی را اعلام کرده بودند، اما زمان ثابت کرد که نتوانستند به آن عدد و بازه زمانی تعهد داده شده، عمل کنند. زیرا واقعاً تولید واکسن آن هم در شرایط خاص امروز کاری بسیار طاقت‌فرساست. درباره واکسن پاستوکووک به این صورت بود که مجوز صادر شد اما مجوز مشروط به این بود که گزارش کارآزمایی خودمان را به سازمان غذا و دارو تقدیم کنیم که بعد از این کار، کارشناسان سازمان غذا و دارو مجوز را صادر کردند که به نظر من هم با توجه به اینکه لازم است که رگولاتور از ایمنی و کارا بودن واکسن مطمئن شود، زمانی که صرف شد، ارزش داشت تا با اطمینان مجوز صادر شود.
بیگلری گفت: باتوجه به تأیید سازمان غذا و دارو نحوه استفاده از واکسن پاستووکوک بر اساس تصمیم وزارت بهداشت خواهد بود. فعلاً برنامه ریزی‌ها به گونه‌ای است که بتوانیم حدوداً هفته‌ای یک میلیون دز را تقدیم کنیم. اگر نیاز باشد به ما اطلاع می‌دهند که چه حجمی از کدام واکسن را نیاز دارند که بر اساس نیاز، برنامه تولید را خواهیم داشت.
منبع: ایسنا
نظر شما