به گزارش خبرنگار ایمنا، آمارهای رسمی و بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که ناامنی‌های اجتماعی و پیامدهای آن از جمله سرقت، کارتن خوابی و مسائلی نظیر ابتلاء به بیماری‌های ایدز و هپاتیت، افزایش طلاق، رشد شمار کودکان کار، کارتن خوابی و… در بسیاری از موارد با متغیری چون اعتیاد رابطه مستقیم دارد. واکاوی این مسئله و رهایی از آسیب‌های این پدیده نیازمند بررسی‌های تخصصی است؛ موضوعی که طی سال‌ها پاسخ و راهکار چندان مناسبی درباره آن ارائه نشده بود و همین مسئله خود بر گستره آسیب‌های اجتماعی ناشی از اعتیاد افزوده است.
برای برخورد مؤثر و کارآمد با پدیده شوم اعتیاد و پیامدهای هولناک آن، دستگاه‌هایی مانند بهزیستی، وزارت بهداشت و شهرداری با اجرای طرح‌هایی چون ساخت گرمخانه‌ها و مراکز ترک و درمان اعتیاد تلاش می‌کنند نه فقط به کاهش آسیب‌های ناشی از مصرف مواد کمک کنند، بلکه هر کدام به سهم خود برای بهبود بیماری اعتیاد و وضعیت سلامت جسمی و روانی معتادان گام‌های مؤثری بردارند، مراکز گذری کاهش آسیب که زیر نظر بهزیستی فعالیت می‌کنند یکی از طرح‌های مبارزه با پیامدهای ویرانگر مصرف مواد مخدر است که آموزش و آگاه‌سازی، پایه اصلی خدمات مراکز دی. آی. سی است و در راستای کاهش هر چه بیشتر آسیب‌های جسمی و روانی ناشی از مصرف مواد مخدر به مراجعه‌کنندگان تلاش می‌کنند، اما این مراکز مشکلاتی در این راه دارند که به بررسی ساز و کار و خدمات ارائه شده در این مراکز و چالش‌های پیش‌رو می‌پردازیم.
انتخاب محل مناسب بزرگترین مشکل مراکز کاهش آسیب
یکی از همسایگان یک مرکز کاهش آسیب معتادان که در حاشیه شهر به افراد معتاد و کارتن خواب خدمات ارائه می‌کرد اما به واسطه اعتراض همسایگان به محل نامناسب آن تعطیل شده است، به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: درست نمی‌دانم این مرکز اینجا چه می‌کرد، تنها می‌دانم هر روز تعدادی معتاد اینجا صف می‌کشیدند و غذا و سرنگ و … دریافت می‌کردند و کوچه ما از معتاد و افراد کارتن خواب پر می‌شد.
وی ادامه می‌دهد: با فعالیت این مرکز هر روز کوچه شلوغ بود و امنیت من، خانواده‌ام و سایر همسایه‌ها را به خطر می‌انداخت، من در همین محل کار می‌کنم و مدام نگران خانواده خود هستم که نکند با یکی از این معتادان درگیر شود و مشکلی پیش بیاید.
مرد جوانی که میوه‌فروشی دارد، از دزدی معتادان از مغازه‌اش به خبرنگار ایمنا می‌گوید: اینجا مدام شلوغ بود و همیشه معتادان و کارتن خواب‌ها از میوه‌های مغازه برمی‌داشتند و نمی‌توانستم به این موضوع اعتراض کنم، مگر درآمد من چقدر است که هر روز از مغازه‌ام دزدی شود، اصلاً نمی‌توانستم به آنها بگویم این کار را نکنید، زیرا به شدت می‌ترسیدم با آنها درگیر شوم.
یکی از همسایه‌ها دختری جوان است که تازه ازدواج کرده و در خصوص فعالیت یک مرکز کاهش آسیب که روبروی خانه‌شان بود، به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: اصلاً اجازه ندارم از خانه بیرون بیاییم و همیشه همسرم نگران است با وجود شلوغی و صف کشیدن افراد معتاد و مختلفی که هر روز در کوچه برای گرفتن غذا و لباس و … هستند برایم مزاحمت ایجاد کنند، تمام قسمت‌های خانه را پوش زدیم تا اذیت نشویم و همیشه پرده‌های خانه کشیده شده است.
پسر جوانی که در یکی از مغازه‌های سر کوچه فعالیت می‌کند، می‌گوید: هر روز معتادان و بی‌خانمان‌ها و بچه و زن و … به این مرکز رفت‌وآمد داشتند و درست نمی‌دانم در این مرکز چه می‌کنند، کوچه همیشه پر از زباله بود و به شدت همه محل کثیف می‌شد، برخورد هر روزه با این افراد باعث نگرانی افراد محل بود و اطلاع دقیقی از کارهایی که در این مرکز می‌شد و اینکه از کجا مجوز فعالیت داشت، نداریم.
مرد مسنی که همان حوالی کارگاه داشت مخالف تعطیلی این مرکز کاهش آسیب بود و می‌گوید: معتادان و کارتن خواب‌های زیادی در این منطقه زندگی می‌کنند و به راحتی می‌توان آنها را در این محله دید، این مرکز که اطلاع درستی از فعالیت آن نداشتم، آنها را سر و سامان داده بود و به آنها غذا، لباس و چیزهای دیگری می‌داد، معتادان و کارتن‌خواب‌ها در این مرکز خدمات مختلفی دریافت می‌کردند و برای کسی آزاری نداشتند.
یکی از بانوان میانسالی که همسایه این مرکز بود با شکایت از نداشتن امنیت در بین این همه معتاد و کارتن خواب به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: آسایش ما با این مرکز گرفته شده بود، کوچه کثیف و شلوغ بود و اصلاً احساس امنیت نمی‌کردیم و بالاخره تعطیل شد، اصلاً با وجود این مرکز موافق نبودم، از بچه چند ساله تا پیرمرد در این کوچه رفت‌وآمد داشتند، بعد از تعطیل شدنش نیز افراد بسیاری می‌آیند و سراغ می‌گیرند که این مرکز شروع به فعالیت می‌کند یا نه، گاهی معتادان در کوچه مشغول تزریق بودند و سر ظهر صفی برای گرفتن غذا در کوچه درست می‌شد و مقدار زیادی آشغال در کوچه جمع می‌شد.
یکی از کاسبان که روبروی کوچه مغازه دارد، می‌گوید: نمی‌دانم چرا تعطیل شد، به آدم‌های فقیر و معتادان لباس و غذا و سرنگ و … می‌داد و این افراد خوشحال بودند که در این مرکز بدون هیچ مشکلی لباس و غذا می‌گیرند، خدماتی خوبی به آنها ارائه می‌کرد، اما تعطیل شد.
معضلات معتادان و کارتن خواب‌ها باید حل شود
مهدی پورآقا کوچک، پزشک عمومی و مدیر داخلی یک مرکز کاهش آسیب در حاشیه شهر اصفهان که به دلیل مناسب نبودن محل آن تعطیل شده است، در خصوص فعالیت این مرکز به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: مفهوم DIC مخفف" Drop in Center "و به معنای مرکز گذری کاهش آسیب است. این مراکز برای کنترل آسیب‌های اجتماعی اعتیاد به وجود آمده و معتادان پرخطر و در معرض ابتلاء به بیماری‌های عفونی مانند ایدز، با مراجعه به این مراکز، از امکانات رایگان مثل سرنگ و برنامه‌های آموزشی رایگان این مراکز استفاده کنند.
وی ادامه می‌دهد: شما تصور کنید یک بیمارستان در یک محله تأسیس شود این بیمارستان وقتی احداث می‌شود یکی از امتیازات آن محله محسوب می‌شود و مانند یک کشور که راه‌های ارتباطی برای آن کشور ارزش محسوب می‌شود محله هم با چیزهایی که داخل آن است ارزش‌گذاری می‌شود، وقتی یک بیمارستان زده می‌شود به دلیل خدماتی که آن بیمارستان می‌دهد هر چه بیمار است جذب آن منطقه و باعث تجمع بیماران در آن منطقه خواهد شد و مسئول آن منطقه می‌تواند بفهمد که چه تعداد بیمار دارد و باید چه تدابیری انجام دهد و از بیماری پیشگیری کند، لازم است بدانیم این اصل قضیه است، اما ظاهر قضیه که این است که بگویند این بیمارستان باعث افزایش بیماری در این محل شده و مردم هم می‌گویند درست است و ما این تعداد بیمار نداشتیم و قبول داریم که باعث تجمع شده است.
مدیر داخلی این مرکز کاهش آسیب با انتقاد از از کم‌توجهی به محله‌های حاشیه‌ای و آمار معتادان ادامه می‌دهد: مردم این دو موضوع را جابه‌جا کرده‌اند و می‌گویند علت وجود کارتن خواب مکانی است که به این افراد خدمات می‌دهد و از این موضوع مردم را برای وجود نداشتن چنین مکان‌هایی در محله‌های حاشیه شهر تحریک می‌کنند. بحث این است که مسئولان ذی‌ربط نمی‌خواهند که آماری از کارتن خواب‌ها داشته باشیم، گفته شده این تجمع از معتادان و کارتن خواب‌ها نباید ایجاد شود و هر کدام به جای دیگری بروند، اما نباید اینگونه باشد، زیرا با این اقدام تنها صورت مسئله پاک می‌شود و مشکل حل نخواهد شد.
مشخص نبودن آمار معتادان و کارتن‌خواب‌ها
وی با بیان اینکه در این مرکز به افراد بی‌بضاعت و خانواده معتادان نیز کمک می‌کنیم، می‌افزاید: ابلاغ شده که این مرکز باید تعطیل شود و باید از اینجا برویم، این مرکز معتادان را ساماندهی کرده و به آنها آموزش می‌دهد، آمار کارتن‌خواب‌ها بیش از تعدادی است که اعلام شده و مشخص شدن آمار دقیق هزینه دارد و احتمالاً این موضوع برای برخی خوشایند نیست، هر روز حدود ۲۰۰ پرس غذا به افراد مراجعه کننده به م رکز توزیع و تمام این موارد هم ثبت می‌شد.
پورآقاکوچک در خصوص خدماتی که این مرکز کاهش آسیب ارائه می‌دهد، تصریح می‌کند: علاوه بر غذا، پوشاک، آرایشگاه و حمام، وسایل بهداشتی و سرنگ نو نیز به معتادان ارائه می‌دادیم و تمام سرنگ‌های آلوده را جمع می‌کردیم، همچنین ورود و خروج کارتن‌خواب‌ها و برگشتن افراد به خانواده‌شان و سایر اقداماتی که برای آنها انجام شده، به طور مستند نیز ثبت شده است.
مسئول این مرکز کاهش آسیب با اشاره به اینکه کارشناسان در هر منطقه با بررسی‌هایی که انجام می‌دهند موظف به ارائه یک مرکز کاهش آسیب در آن منطقه هستند، اظهار می‌کند: تمام مراکز کاهش آسیب بودجه فعالیت خود را از بهزیستی دریافت می‌کنند، اما برخی مراکز هزینه دریافتی را در جای دیگر خرج می‌کنند و خدمات آن‌چنانی به معتادان و کارتن‌خواب‌ها ارائه نمی‌دهند، این مرکز با وجود ارائه خدمات بسیار به گروه هدف خود هنوز هزینه‌ای در خصوص ارائه خدماتش از دستگاه مربوطه دریافت نکرده است.
وی می‌گوید: مدتی است که به دنبال دریافت بودجه بودیم، اما به جایی نرسیدیم و هزینه دریافتی برای ارائه خدمات، کافی نیست و گاهی با کمک‌های مردمی فعالیت می‌کنیم، برخی، تجمع کارتن خواب‌ها را جزو معضلات این نوع مراکز می‌دانند و آمار واقعی انکار می‌شود، برای معتادان زمینه و آگاهی‌رسانی برای ایجاد شغل انجام می‌شود، معضلات بسیاری دارم که مطرح کردن تمام آن مثنوی هفتاد من است و بحث‌های تخصصی است.
فعالیت مراکز دی آی سی باید در جهت کاهش آسیب باشد نه ایجاد آسیب
ولی‌الله نصراصفهانی، مدیرکل بهزیستی استان اصفهان در خصوص فعالیت مراکز کاهش آسیب به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: بعد از انقلاب چند رویکرد برای معتادان انجام شد، زمانی این افراد زندانی می‌شدند و مجازات‌های سنگینی برای آنها تعیین می‌شد، اما بعد از مدتی مشخص شد، این اقدامات بی‌تأثیر است، در مراحل بعد اردوگاه‌ها تشکیل شد و معتادان را بستری می‌کردند، اما باز هم تأثیر چندانی نداشت، بعد از آن مراکز کاهش آسیب دایر شد با این رویکرد که ما پذیرفته‌ایم در کنار زندگی عادی اجتماع، برخی افراد دچار یکسری بیماری‌های اعصاب و روان هستند که تحت عنوان اعتیاد دسته‌بندی می‌شود و باید برای کاهش آسیب‌های موجود اقداماتی انجام شود.
وی با تاکید بر اینکه هدف اصلی مراکز کاهش آسیب، پیشگیری است، تصریح می‌کند: به طور مثال برای پیشگیری از ایدز، وسایل بهداشتی برای معتادان تهیه می‌شود و حمام، یک وعده غذای گرم، آرایشگاه، خدمات درمانی و وسایل آموزشی در اختیار آنها قرار می‌گیرد تا با این اقدامات و وسایل که در اختیارشان قرار می‌دهیم فرد دیگری را مبتلا به ایدز و سایر بیماری‌ها نکنند.
مدیرکل بهزیستی استان اصفهان می‌افزاید: متأسفانه برخی مراکز کاهش آسیب با گروه‌های دیگر و یا مؤسسات خیریه همکاری‌هایی را شروع می‌کنند که کاربری مرکز را زیر سوال می‌برد، یکی از شکایات در خصوص مراکز کاهش آسیب این است که افراد دیگری از سایر مناطق دیگر که آسیب در آن بیشتر است توسط مرکز خیریه آن منطقه به مراکز فرستاده می‌شوند تا یک وعده غذا بگیرند و همین رفت‌وآمدها از محله‌های دیگر باعث می‌شود تا همسایه‌های مراکز دی آی سی شاکی شوند.
وی ادامه می‌دهد: وظیفه مراکز دی آی سی کاهش بیماری‌هایی است که این معتادان به آن مبتلا می‌شوند، اما بعضی از مراکز خیریه و کاهش آسیب وظایفی غیر از این وظایف را انجام می‌دهند، همچنین در بحث توانمندسازی در یک منطقه حتماً باید مردم آن منطقه در تصمیم‌گیری و اجرا مشارکت داشته باشند و نمی‌توان به اجبار این خدمات را به آنها القا کرد، مرکزی که در حاشیه شهر بوده و تعطیل شده نیز این مشکلات را داشته است.
نصراصفهانی با تاکید بر اینکه تمام مراکز کاهش آسیب تحت پوشش بهزیستی فعالیت می‌کنند، اضافه می‌کند: تنها یک مرکز کاهش آسیب تحت مدیریت مسئول مرکز بود که قرار شد محل فعالیت مرکز را تغییر دهند، اما به طور کلی فعلاً تصمیمی به گسترش این مراکز در اصفهان نداریم و تنها یک کانکس که دارای تمام امکانات بهداشتی و درمانی است در یک منطقه حاشیه نشین و نزدیک پاتوق‌ها قرار می‌دهیم، این مراکز اقدامات خوبی انجام دادند، در اصفهان و کاشان مراکز کاهش آسیب به بهترین شکل فعالیت می‌کنند.
خدمات مراکز کاهش آسیب چیست؟
وی با بیان اینکه مراکز گذری یا همان کاهش آسیب بسته به اینکه متادون ارائه می‌دهند یا خیر به دو دسته تقسیم می‌شود، خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر هشت مرکز کاهش آسیب در استان اصفهان فعال است و در چند سال اخیر سیاست بهزیستی مبتنی بر خدمات سیار بوده و خدماتی در قالب موبایل ون به معتادان ارائه می‌شود.
نصر در خصوص فعالیت مراکز کاهش آسیب می‌گوید: برخی مراکز گذری که تمام خدمات کاهش آسیب به جز درمان نگهدارنده یا شبه مخدرها و بعضی از مراکز علاوه بر دیگر خدمات، خدمات درمان نگهدارنده یا شبه مخدرها را نیز ارائه می‌دهند، همچنین رعایت قوانین جاری کشور در خصوص به کارگیری نیروی انسانی از طرف پیمانکاران طرف قرارداد با دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ادارات کل سازمان بهزیستی ضروری است.
مدیرکل بهزیستی استان اصفهان با اشاره به فهرست خدمات مراکز کاهش آسیب، تاکید می‌کند: ارائه بسته کاهش آسیب از جمله سرنگ، سوزن، فیلتر، ملافه، پنبه الکل و آب مقطر، توزیع و ترغیب استفاده از کاندوم، توزیع متادون تنها در مراکز تیپ دو، ارائه آموزش‌های کاهش آسیب، ارائه رویکرد نوین آموزش اچ ای وی، توصیه به انجام تست اچ ای وی و ارجاع موارد مثبت اولیه، غربالگری فعال سل و ارجاع موارد مشکوک، غربالگری سندرومیک بیماری‌های آمیزشی و ارجاع موارد مشکوک، پانسمان زخم، خدمات حمایتی مانند تغذیه و تسهیلات، پوشاک و راهنمایی‌های حمایتی و مشاوره از جمله خدماتی است که در مراکز دی آی سی انجام می‌شود.
وی می‌گوید: مرکز کاهش آسیب مذکور، معتادان را شناسایی و به آنها در کاهش آسیب کمک می‌کند، اما متأسفانه در انتخاب محل فعالیت خوب عمل نکرده و در اطراف مرکز تعداد زیادی خانه است و آنها شکایت کردند، همچنین مؤسسات خیریه مکان‌های دیگر افرادی را می‌فرستند تا از این مرکز خدمات بگیرند و بسیج و نیروهای محلی در این مکان از بهزیستی تقاضا کردند که این مرکز جابجا شود، زیرا همسایه‌ها شاکی هستند و از مرکز مربوط خواسته شد تا مکان مرکز را جابجا کنند.
نظر شما