به گزارش خبرنگار ایمنا، زمانی که یک زن (زوجه) و یک مرد (زوج) به عقد (نکاح) یکدیگر در می‌آیند، مال معین شده‌ای (مهریه) را طبق توافق طرفین ضمن عقد برای زن در نظر می‌گیرند که مالکیت آن در اختیار زن بوده و هر گاه که بخواهد، می‌تواند آن را طلب کند، البته گاهی بنا به توافق زوجین به جای مال انجام کار دیگری که منفعت زن در آن باید در نظر گرفته می‌شود برای مثال رفتن به حج یا سایر موارد، توجه داشته باشید که در زمان عقد، تعیین مهریه اجباری نبوده و حتی می‌توان مهریه‌ای را تعیین نکرد.
عده‌ای بر این باور هستند مهریه تنها در زمان طلاق امکان پذیر است و به جریان می‌افتد، اما باید بگوییم که خیر، هنگامی که عقد جاری می‌شود، زن به عنوان مالک مهریه می‌تواند هر گاه که بخواهد، مهریه خود را تمام و کمال دریافت کند، البته در اغلب اوقات، زنان پس از طلاق، اقدام به مطالبه مهریه می‌کنند.
اگر درخواست طلاق از طرف مرد باشد، موظف است تمام مهریه زن را پرداخت کند، ولی چنانچه درخواست طلاق از سوی زن باشد، این نوع جدایی را «طلاق بائن» می‌گویند و زن باید مالی را به شوهر پرداخت کند تا بتواند طلاق بگیرد، در اکثریت مواقع، زن با بخشیدن بخشی از مهریه خود اقدام به طلاق می‌کند.
در طلاق توافقی نیز پرداخت مهریه به شکل توافقی انجام می‌شود، این نوع جدایی را «طلاق خلع» می‌گویند (یعنی زن باید مقداری از مهریه خود به مرد ببخشد)، از آنجایی که قانون مقدار مهریه را تعیین نمی‌کند و مبلغ و نوع آن کاملاً با توافق طرفین است، در صورت طلاق توافقی نیز باید مهریه با توافق زوجین دریافت و واگذار شود، قوانین تنها مربوط به اجرای محکومیت مالی، بازداشت مرد و یا نحوه وصول مهریه هستند.
تفاوت‌های مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه
مهریه نشانه صداقت و صمیمیت مرد نسبت به همسرش است و سنتی پسندیده است که پیامبر اکرم (ص) نیز به آن عمل می‌کرده است، آنچه که در هنگام عقد به عنوان بدهی و دین بر گردن زوج قرار می‌گیرد تا به محض مطالبه زوجه پرداخت شود، به صورت عندالمطالبه است، اما شرطی هم می‌تواند با عنوان عندالاستطاعه جز شروط ضمن عقد باشد و دختر به اختیار می‌تواند با آن موافقت کند و آن را بپذیرد و یا مخالفت کند و نپذیرد.
در حقیقت مهریه نوعی تضمین مالی برای زندگی یک زن پس از طلاق و جدایی از شوهرش است، از آنجایی که حق طلاق به شکل قانونی با مردان است، زنان پس از جدایی بنا به هر دلیلی پشتوانه مالی ندارند و همین امر سبب تعیین مهریه برای آنان شده است، مهریه زن به دو شکل عندالمطالبه و عندالاستطاعه است.
ویژگی‌ها و آثار مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه
عندالمطالبه بودن مهریه: به این معنی است که به محض امضای عقدنامه، زن اگر بخواهد می‌تواند با مراجعه به محاکم و دادگاه‌های خانواده یا مراجعه به اجرای ثبت بخواهد که مهر یا قسمتی از مهریه را بپردازد.
عندالاستطاعه بودن مهریه: به این معنی است که زن زمانی می‌تواند مهریه خودش را مطالبه کند و مرد را ملزم به پرداخت آن کند که استطاعت پرداخت مهریه را به عهده زوج ببیند یعنی مرد توان پرداخت داشته باشد، اگر توان پرداخت نداشته باشد زن این حق را نخواهد داشت.
بر این اساس خانمی که همه مهریه‌اش عندالمطالبه باشد مثل گذشته است و هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند چه به صورت دادخواست در دادگاه خانواده و چه به صورت مطالبه‌ی اجرایی از طریق اجرای ثبت و اگر تمام مهریه خانم در عقدنامه جدید از وصف عندالاستطاعه برخوردار باشد دیگر این دختر خانم نمی‌تواند مهریه‌اش را بخواهد مگر اینکه ضمن دادخواست مطالبه مهریه، لیست اموال و دارایی زوج را ارائه کند و به هر نحوی که هست ثابت کند که این آقا تمکن و قدرت پرداخت مهریه درخواستی ایشان را دارد.
درباره اضافه شدن دو شرط جدید به عقدنامه‌ها با محتوای «مهریه به صورت عندالمطالبه است» و «مهریه به صورت عندالاستطاعه است»، در قانون و در دفترچه عقدنامه تصریح شده است که زن به محض وقوع عقد مالک مهریه است و می‌تواند نسبت به آنچه زوج به عنوان مهریه تعهد کرده است، اقدام قانونی کند، این مهریه ممکن است عین یا وجه نقد باشد یعنی کافی است که مالیت داشته باشد و از لحاظ قانون، خلاف شرع و قانون نباشد.
در روزگار گذشته رسم معمول قراردادن اشیای غیرمنقول از قبیل خانه، زمین و ملک برای مهریه زنان بوده است. اما در روزگار فعلی پول و سکه جای خود را به اموال غیرمنقول برای اختصاص به مهریه زنان داده است. مهریه به محض مطالبه زوجه باید پرداخت شود و به عبارتی در اصطلاح حقوقی «حال» است یعنی بدهی که زوج به گردن گرفته و از نظر فقهی و شرعی باید بپردازد و اگر از پرداخت آن طفره رفت می‌توان از طریق بخش اجرایی ثبت و مراجع قانونی آن را وصول کرد.
در مورد عندالاستطاعه در شروط ضمن عقد، پرداخت مهریه با انجام عقد واجب می‌شود و مرد باید آن را بپردازد اما نکته مهم این است که اگر مردی دین نداشته باشد و نخواهد بر اساس حکم شرع مهریه را پرداخت کند، به هیچ عنوان زیر بار پرداخت مهریه نمی‌رود و به شیوه‌های گوناگون از پرداخت آن طفره خواهد رفت.
با توجه به اینکه مهریه وقتی مطالبه می‌شود که در خانواده اختلافی به وجود آمده باشد بنابراین مردها از پرداخت آن طفره می‌روند و خانمها تنها می‌توانند شوهرشان را به زندان بفرستند اما وقتی استطاعت مطرح می‌شود فقط باید استطاعت مرد اثبات شود و او به زندان نمی‌رود، عملاً اتفاق خاصی نمی‌افتد می‌توان گفت در نظر گرفتن شرط عندالاستطاعه نه مردها امتیاز بیشتری دارند و نه زن‌ها دچار مشکل می‌شوند...
قانون جدید مهریه در سال ۹۹ و ۱۴۰۰
در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی چنین عنوان شده است که «به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند». در تبصره الحاقی اشاره می‌کند که «چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تعیین نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌شود محاسبه و پرداخت خواهد شد.
مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی (توافق) کرده باشند، آئین‌نامه اجرایی این قانون حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همکاری وزارت دادگستری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید».
با این مفهوم که اگر مهریه، وجه رایج در نظر گرفته شود، با توجه به تغییرات ایجاد شده در شاخص قیمت سالانه نسبت به سال اجرای عقد و اعلام شده توسط بانک مرکزی تعیین و محاسبه می‌شود تا پرداخت شود. از این رو این بدان معناست که اگر زن درخواست مهریه خود را از طریق دادگاه پیگیری کند، مرد (زوج) ملزم به پرداخت آن بر اساس شاخص قیمت‌های سالانه خواهد بود، در غیر این صورت مرد مدیون (بدهکار) زن (زوجه) خواهد شد.
در قانون جدید مهریه در سال ۹۹ برخی به اشتباه، گمان می‌کنند که اگر مهریه همسر مثلاً ۵۰۰ سکه طلا باشد، مردان تنها ملزم به پرداخت ۱۱۰ سکه طلا خواهند بود، در حالی که قانون مهریه سال ۹۹ در جهت حبس‌زدایی و کمتر کردن آمار زندانیان مهریه در نظر گرفته می‌شود و بدان معنی است که پس از مطالبه مهریه توسط زن، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه، محکومیت‌های مالی به همراه خواهد داشت. یعنی زن می‌تواند تا سقف ۱۱۰ سکه طلا حکم جلب شوهر خود را از دادگاه بگیرد، اما مابقی مهریه نیز باید پرداخت شود و مرد می‌تواند درخواست تقسیط بدهی را ارائه دهد، این مقدار تقسیط شده می‌تواند با تعیین میزان و شرایط اقساط توسط دادگاه، به زن یا زوجه پرداخت شود.
قوانین حاکم بر تعیین مهریه
مهریه می‌تواند با هر مقداری تعیین شود، اما باید قوانین زیر در حین تخصیص آن لحاظ شود. این قوانین ربطی به قانون جدید مهریه در سال ۹۹ ندارد و به طور کلی در زمینه تعیین مهریه لازم الاجرا است.
- مهریه باید مشروع (قانونی) باشد و ارزش داد و سند اقتصادی داشته باشد.
- زن باید بتواند مالک آن شود، یعنی مهریه باید قابل انتقال به وی باشد.
- تعهد و الزام به انجام کاری توسط شوهر می‌تواند به عنوان مهریه زن در نظر گرفته شود.
- عدم دسترسی به مهریه تعیین شده در زمان عقد، آن را باطل می‌کند.
- اجازه مالک در لحاظ نمودن اموالی که به شوهر (زوج) تعلق ندارد، به عنوان مهریه ضروری است.
- مهریه باید قابل ارائه و تسلیم باشد. اگر زوج توانایی تسلیم آن را نداشته باشد اما زوجه قادر به تصاحب آن باشد، این مهریه نیز صحیح است.
- باید میزان مهریه به طور دقیق مشخص شود، وجود شک و شبهه یا تعیین چند چیز برای مهریه قابل استناد نیست.
وجه کیفری مهریه چند سکه است؟
مطابق قانون جدید مهریه در سال ۹۹، میزان مهریه محدود نمی‌شود، بلکه ضمانت در اجرا و پرداخت مهریه برای مطالبات بیش از ۱۱۰ سکه کاهش یافته است. در ماده هفت از قانون اجرای محکومیت‌های مالی چنین ذکر می‌شود که «در مواردی که وضعیت سابق مدیون (مرد یا زوج) دلالت بر ملائت (توانایی مالی) وی داشته یا مدیون در عوض دین، مالی دریافت کرده یا به هر نحو تحصیل مال کرده باشد، اثبات اعسار (ناتوانی از پرداخت مهریه و نفقه زن) برعهده او (زوج) است، مگر اینکه ثابت کند آن مال تلف حقیقی یا حکمی شده است. در این صورت نیز در مواردی که مدیون (بدهکار) عوض دین، مالی دریافت نکرده یا تحصیل نکرده باشد هرگاه خوانده دعوای اعسار (دعوایی برای ثابت کردن ناتوانی مالی) نتواند ملائت فعلی (توانایی مالی) سابق او را ثابت کند یا ملائت فعلی یا سابق او نزد قاضی محرز (اثبات شده) نباشد، ادعای اعسار (کسی که ادعا دارد ناتوان مالی است) با سوگند مدیون (زوج) مطابق تشریفات مقرر در قانون آیین‌دادرسی مدنی پذیرفته می‌شود». بهتر است در صورت نیاز به دریافت حکم جلب زوج توسط زوجه برای عدم پرداخت مهریه به قانون مهریه سال ۹۹ دقت بسیار شود، دریافت مشاوره از طریق وکلای آگاه و متبحر، پس از ایجاد این تغییرات قانونی توصیه می‌شود، در طلاق توافقی همه چیز بر اساس توافق طرفین است.
آخرین وضعیت مراحل اجرا گذاشتن مهریه و توقیف فوری در ۱۴۰۰
توجه کنید مطابق بخشنامه که توسط ریاست محترم قوه قضائیه صادر کرده و ناظر به اجرای بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنجم توسعه است کلیه محاکم ایران از پذیرش دادخواست مهریه در ابتدا بدون مراجعه قبلی به اداره ثبت منع شده‌اند. با این توضیح که چه وکیل مهریه داشته باشید یا خودتان به شخصه اقدام می‌کنید گام اول مراجعه به دفتر ازدواجی است که عقد آنجا ثبت رسمی شده است و دادن درخواست صدور اجراییه برای هر مقدار از مهریه. گام بعدی مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک (اداره اجرای مهریه) است. در اینجا اولاً می‌شود زوج را ممنوع‌الخروج کرد و ثانیاً می‌توان اموال او را درخواست توقیف داد و اگر اموالی نباشد و مشخصات را ندانید اداره مذکور از مراجعه ذی صلاح مثل راهور یا بانک استعلام می‌کند.
در صورتی که مال پیدا شود توقیف و ارزیابی و در ادامه به مزایده گذاشته می‌شود و اگر زوج معترض باشد مثل اینکه مستثنیات دین باشد حق اعتراض دارد. در نهایت اگر ظرف دو ماه مالی پیدا نشود و یا طرف شش ماه کار به نتیجه نرسد به درخواست زوجه یا وکیل او گواهی مبنی بر مراجعه به دادگاه صادر می‌شود.
بر طبق قانون به محض وقوع عقد نکاح، زوجه مالک تمام مهریه می‌شود چه اینکه تمکین از شوهر بکند و یا نکند آنچه در کشور برای مهر رایج است اینکه مهریه یا ملک غیرمنقول یا سکه بهار آزادی و یا وجه نقد است.
گرفتن مهریه و ادامه زندگی
گرفتن مهریه بدون طلاق بی تردید امکان پذیر است زوجه می‌تواند هر وقت که بخواهد حتی بدون درخواست طلاق و حتی در منزل شوهر، مطالبه مهریه از شوهر کند، اما اینکه به صلاح زندگی مشترک است یا خیر، موضوع دیگری است که تشخیص آن با زوجه است.
هشت قانون جدید مهریه با وکیل دادگستری
زمانی دادگستری قانون جدید مطالبه مهریه مطرح کرد که بسیاری از مردان جامعه به دلیل مهریه مجبور به حبس کشیدن شدند، اما پس از تصویب این قانون جدید در حمایت از خانواده و پرداخت و مطالبه مهریه تحول بزرگی ایجاد شد، هشت قانون جدید مهریه با وکیل دادگستری عبارتند از:
شماره (۱)
مطابق ماده ۲۲ قانون مدنی: چنانچه مهریه در زمان وقوع عقد تا ۱۱۰ (یکصد و ده) سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده دو قانون اجرای محکومیت‌های مالی است.
شماره (۲)
مطابق ماده ۲۲ قانون مدنی: اگر مهریه بیشتر از ۱۱۰ (یکصد و ده) سکه تمام بهار آزادی باشد، در خصوص مازاد ملائت (توانایی مالی) زوج ملاک پرداخت است، رعایت و توجه به مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز هم چنان الزامی است.
شماره (۳)
مطابق قانون ۳ قانون جدید:
چنانچه استیفای مهریه از طریق مذکور در این قانون ممکن نشود، زوج به درخواست زوجه تا زمان اجرای حکم و یا پذیرفته شدن ادعای اعسار (کاسی که ادعا دارد ناتوان مالی است) و یا جلب رضایت زوجه حبس می‌شود.
شماره (۴)
مطابق قانون جدید:
در حالت کلی اگر حکم به پرداخت مهریه صادر گردد و قطعی شود، پس از صدور اجراییه زوج ظرف مدت زمان یک ماه فرصت دارد، دادخواست اعسار (ناتوانی از پرداخت مهریه و نفقه دادن) پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند در صورتی که طی مدت تعیین شده دادخواست اعسار تقدیم دادگاه شود و امکان جلب تا پایان مشخص شدن رأی دادگاه در خصوص اعسار مهریه وجود ندارد، اما اگر حکم اعسار شوهر قطعی شود و وی مکلف به پرداخت اقساط مهریه شود و اگر آن را نپردازد امکان جلب وی وجود دارد.
شماره (۵)
چنانچه زوجه مالی را از همسر خود توقیف کرده باشد تا پایان مزایده و مشخص شدن تکلیف مال مرد توقیف برای مازاد مهریه از یکصد ده سکه حکم جلب صادر نمی‌کنند.
شماره (۶)
قبل از تصویب قانون جدید مهریه: پیش از وضع رأی وحدت رویه و شرایط طوری بود که مردان بدهکار مهریه تا صدور رأی قطعی دادگاه باید در حبس باشد و بعد از صدور رأی می‌توانستند درباره اعسار خود در دادگاه اقدام نمایند.
بعد از تصویب قانون جدید مهریه: اما از حالا شرایطی فراهم شده که مردان مدعی اعسار می‌توانند طی زمانی که دادگاه به پرونده مهریه رسیدگی می‌شود، آنان نیز تقاضای اعسارشان مورد بررسی واقع می‌گردد بدون آنکه در زندان حبس شود.
شماره (۷)
مطابق قوانین قدیمی مهریه: اصل بر تمکن مالی مرد بوده و در صورت پرداخت نکردن مهریه، مطابق ماده دو قانون مدنی نحوه اجرای محکومیت‌های مالی می‌شود و در نهایت محکوم به حبس می‌شود. اما طبق قوانین جدید مهریه، اصل بر این شد که زوج مدیون در دیون (بدهی) ابتدایی مانند مهریه و نفقه معسر و دارا محسوب نمی‌شوند و اصل بر اعسار تلقی می‌شود و نه ایسار.
نکته: این قانون جدید طبق و مطابق نظر فقها مطرح شده و تاکید دارد که در دیون (بدهی) ابتدایی حبس مدیون جایز نیست مگر در صورت باطل بودن و فرار از دین مرد بدهکار مهریه.
شماره (۸)
طبق قانون جدید: پیگیری مطالبه مهریه دیگر از طریق دادگاه صورت نمی‌گیرد و خانمها بایستی از طریق اداره اجرای ثبت که زیر مجموعه اداره ثبت اسناد باشد پیگیری کنند و برخلاف گذشته دیگر نیازی به پرداخت هزینه‌های دادرسی به مبلغ سه و نیم درصد مهریه وجود ندارد.
در کل طبق تصویب این قانون، چنانچه مهریه بالای ۱۱۰ سکه یا معادل آن در مرحله نخست یکصد ده سکه این قانون باید پرداخت و مازاد بر آن ضمانت اجرایی کیفری ندارد.
نظر شما