به گزارش خبرنگار ایمنا، مجموعه عواملی که در دهه‌های اخیر در گسترش ایده مشارکت در مدیریت شهری نقش داشته، شامل پیدایش نظام‌های مردم‌سالار و اهمیت یافتن نقش مردم در اداره امور شهر، تجارب روندهای توسعه شهری در دهه‌های گذشته، عدم تطابق طرح‌های شهری با نیازها و خواسته‌های مردم، توسعه اقتصادی اجتماعی فرهنگی و تضمین منافع شهروندان همچنین پیچیدگی فزاینده زندگی شهری و وارد شدن جنبه‌های اجتماعی در برنامه‌ریزی‌های شهر است.
امروزه مدیریت شهری با ارکان و مؤلفه‌های متعدد جهت کسب توانایی برای هدایت کنترل و توسعه پایدار شهرها است، در این ساختار شهرداری دارای جایگاه ویژه‌ای بوده که مروری تاریخی بر آن ضروری به نظر می‌رسد.
برخی کارشناسان بر این باورند که راهکارهای اجرایی در زمینه مشارکت شهروندان در امور شهری شامل مواردی همچون برنامه‌ریزی کلان جهت تقویت سرمایه اجتماعی و ایجاد حس اعتماد در شهروندان، توزیع قدرت از طریق انتقال اختیارات شهرداری‌ها به شهروندان ساکن در مناطق و محلات، محدود شدن دخالت سازمان‌های دولتی در مدیریت شهری به سیاستگذاری کلان، گسترش فضای فعالیت نهادهای مدنی، عمومی و مردمی در مدیریت شهری، فرهنگ‌سازی در خصوص واگذاری نظام تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری به مردم، اصلاح قوانین اداره شهرها و افزایش اختیارات شوراها، محلات و مناطق، ایجاد بستر فرهنگی و فراهم شدن زمینه مشارکتی با انجام برنامه‌های فرهنگی و آموزش شهروندی برای ایجاد مطالبات شهروندی و تقویت جایگاه قانونی آنها است.
تشکیل دفاتر تسهیل‌گری نوسازی گامی در راستای تحقق رویکرد محله محوری
«سید احمد حسینی نیا» معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان در این باره اظهار می‌کند: رشد فزاینده ابعاد شهرنشینی و شکل‌گیری مقیاس‌های جدیدی از رشد شهری طی چند دهه اخیر در کشور موجب شده که شهر و شهرسازی و برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با چالش‌های زیادی مواجه شود.
وی تصریح می‌کند: کلانشهر اصفهان دارای ۲۳۸۰ هکتار بافت ناکارآمد است که معادل ۱۲ درصد از مساحت کل شهر را شامل می‌شد و ۲۳ درصد از جمعیت کل شهر اصفهان در این بافت‌ها ساکن هستند.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با بیان اینکه موضوع مهم و قابل تأمل، مقابله با گسترش اینگونه بافت‌ها و حل مسائل و مشکلات موجود در آن از جمله همین چالش‌ها است، ادامه می‌دهد: به دلیل گستردگی ابعاد و تغییر در ماهیت مسائل شهری و پیچیدگی این مسائل جامع‌نگری و توجه به ابعاد و جنبه‌های مختلف مسئله به منظور حل پایدار آنها را اجتناب ناپذیر ساخته است.
وی تاکید می‌کند: توجه به الگوهایی با رویکرد اجتماع محور که بخشی از مسئولیت‌های حل پایدار این مسائل را برعهده خود از جامعه محلی می‌گذارد، یک راهبرد اساسی به شمار می‌آید؛ البته باید توجه داشت که در هر صورت سیستم‌های مدیریت جامعه باید گام‌های لازم را برای پیاده شدن چنین الگویی در توسعه جوامع محلی بردارد و یکی از مهمترین و اساسی‌ترین گام‌هایی که این رویکرد می‌تواند بردارد، تحقق پذیری و برنامه‌ریزی در جهت دستیابی به پایداری اجتماعی در سطح محله است.
حسینی‌نیا با بیان اینکه «محله» از مهمترین عناصر حیات اجتماعی شهری است و نقش و کارکردِ محلات، تأثیر بسزایی در پیوندهای اجتماعی افراد ساکن در محله دارد، می‌گوید: در نظریه‌ها و رویکردهای مختلف مرتبط با توسعه محله‌ای نوین، اهمیت مشارکت اهالی محله، در قالب الگوهای برنامه‌ریزی فرآیند گرا و تعامل محور، مورد تاکید قرار گرفته است.
وی خاطرنشان می‌کند: تشکیل دفاتر تسهیل‌گری نوسازی گامی در راستای تحقق رویکرد توسعه اجتماعی محور و محله محور در عرصه شهر همچنین مشارکت در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با تاکید بر اینکه نقش مردم در بهسازی و اصلاح بافت‌های فرسوده شهری تعیین کننده و تأثیرگذار است، تصریح می‌کند: در بافت‌های فرسوده با توجه به وسعت دامنه و شدت مسائل گریبانگیر این بافت‌ها، کارآمدترین رویکردی که بتوان برای مواجهه با کاستی‌ها و نارساییی‌ها اتخاذ کرد، «رویکرد مشارکتی» است.
وی ادامه می‌دهد: «مشارکت» را می‌توان به معنای شرکت و حضور جدی، فعال، آگاهانه، ارادی و سازمان یافته و مؤثر نیروهای سازنده جامعه شهری یعنی افراد، خانوارها، گروه‌ها، نهادها، سازمان‌ها و بخش‌های عمومی شهری در فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی زندگی شهری برای نیل به اهداف جمعی جامعه شهری دانست.
حسینی‌نیا خاطرنشان می‌کند: دفاتر بازآفرینی و نهاد توسعه محله به عنوان نهادی از ساختار نوسازی با رویکرد مشارکت اجتماعی می‌کوشد تا نوسازی مردمی‌را که خود دارای ابعاد عینی (کالبدی) و ذهنی (اندیشه) است، در جامعه محلی نهادینه کرده و آن را به جریان پویا و پایدار در بافت‌های فرسوده تبدیل کند که در این راستا ضمن اعتمادسازی، توانمندسازی و بهره‌گیری از نهادهای محلی، مشارکت اجتماعی را در عرصه نوسازی برانگیخته، مردم را ترغیب به نوسازی می‌کند.
وی می‌گوید: معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با هدف تسریع بازآفرینی شهری و برای پیاده شدن الگویی مبتنی بر مشارکت شهروندان در توسعه جوامع محلی، راه‌اندازی شش دفتر بازآفرینی و نهاد توسعه محله را در سال گذشته راه‌اندازی و اجرایی کرده است.
لزوم اعتمادسازی مدیریت شهری بین شهروندان برای افزایش مشارکت‌ها
«حمیدرضا نیلی» کارشناس شهرسازی و معماری می‌گوید: شهرسازی مشارکتی یکی از موضوعات مهم امروز در سطح جهان است؛ اگر قرار است مشارکت شهروندان را در مدیریت شهر و محله‌ها داشته باشیم، عملاً باید در طرح‌های شهرسازی این بستر را فراهم کنیم.
وی تاکید می‌کند: شورای شهر، شهرداری و دستگاه‌های متولی تهیه طرح‌های توسعه شهری باید در طرح‌هایی دارای مقیاس کلان از جمله طرح‌های جامع و تفصیلی، عملاً بستر مشارکت شهروند را پیش بینی کنند، زیرا این اقدام باعث می‌شود در آینده شهروندان در اقدامات اجرایی مدیریت شهری جایگاه مناسبی داشته باشند.
این کارشناس شهرسازی و معماری می‌افزاید: در یک دوره مدیریت شهری طی سنوات گذشته مسئولان بسیار بد عمل کردند، زمانی که دیدگاه این بود مدیران بهتر از شهروندان می‌دانند که فضای شهر چگونه باید باشد و شهروندان در چه محیطی زندگی کنند.
وی ادامه می‌دهد: در دوره‌های چند ده سال قبل مشارکت مردم تنها استفاده از سرمایه‌های مادی آنها برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها بوده در حالی که تصمیم گیرنده برای اجرای طرح‌ها مدیران شهری بودند و به همین جهت اعتماد شهروند نسبت به مدیریت شهری کمرنگ شد.
نیلی با تاکید بر لزوم اعتمادسازی مدیریت شهری در بین شهروندان، می‌گوید: با انجام اقداماتی برای اعتمادسازی، به مردم آنها ثابت می‌شود که از ابتدای برنامه‌ها و فرآیندها برای محیط پیرامونی خود در تمام ابعاد مشارکت دارند.
وی با بیان اینکه مدیران شهری باید از مشارکت فکری شهروندان به ویژه متخصصانی که در محله‌ها و بافت‌های شهری ساکن هستند همچنین تمام پتانسیل‌ها، امکانات و فرصت‌ها استفاده کنند و تمام ابعاد زندگی مردم نه فقط مشارکت مالی را فراخواند، اظهار می‌کند: اگر در فرایند برنامه‌ریزی برای توسعه محله‌ها، همفکری و پیشنهادات مردم ساکن در محله‌ها را داشته باشیم و تمام توجه برای کمک به مردم جهت حل معضلات شهری شود، فرصت‌ها را تقویت و به امکانات مورد نیاز آنها توجه کرده‌ایم.
این کارشناس شهرسازی و معماری تاکید می‌کند: مدیریت شهری شهرها باید برای هر محله برنامه و طرح ویژه و منطبق با هویت محلات داشته باشد و بر اساس مطالعات عمیق شهرسازانه با استفاده از دانش طراحی شهری طرح توسعه محله‌ها را با مشارکت شهروندان اجرا کنند.
وی با بیان اینکه شهروندان باید در انجام تمام فرایند اقدامات شریک کرد، می‌گوید: وقتی مردم در تهیه برنامه یا طرح توسعه محله خود مشارکت کنند، در طول مدت زمان اجرا و نگهداری از طرح مشارکت خواهند کرد.
نیلی با تاکید بر اینکه امروزه با استفاده از امکانات فضای مجازی می‌توان شهروندان را در امور مختلف شهری مشارکت داد تا امور عام‌المنفعه محله‌های را راهبری کنند، اظهار می‌کند: با این مدل می‌توان فضاهای منطبق با هویت هر محله را ایجاد کرد، البته باید با ایجاد جاذبه‌هایی همچون پاتوق‌های شهری میزان حضور پذیری شهروندان در فضاهای شهر و محله‌ها را پررنگ‌تر کرد.
نظر شما