به گزارش خبرنگار ایمنا، انتخاب فردی برای تصدی مدیریت یک شهر، کاری بسیار دشوار و پیچیده است و باید با دقت زیادی انجام شود چرا که امروزه شهرها با مسائل مختلف و زیادی دست به گریبان هستند. عصر جهانی شدن موجب شده تا رقابت شهرها در سطح جهان افزایش یابد به علاوه هر شهر در درون خود با مسائل و معضلاتی مواجه است که برای حل آنها نیاز است شهردار ویژگی‌ها و خصلت‌های مشخصی هم از جنبه عمومی و هم از جنبه تخصصی داشته باشد. امروزه شهردار و سازمان تحت نظارت وی در کشور ما با محدودیت‌هایی مواجه است همچنین مشکلات فزاینده شهرها راه دشواری را پیش روی شهرداران قرار داده است لذا در چنین شرایطی انتخاب فردی به عنوان شهردار باید با دقت زیادی انجام شود. در گفت‌وگویی با" سعید زنگنه شهرکی"، دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و دانشیار دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران این موضوع را بررسی کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
تجربه شهرهای ایران از انتخاب شهردار چیست؟
موضوع انتخاب شهردار از زمانی که شوراهای شهر شکل گرفته‌اند، شروع شده و تقریباً تبدیل به یک معضل شده است. عمر کوتاه مدیریت شهری در ایران با چالش‌های زیادی مواجه بوده است. به منظور عملکرد بهتر شهردار و برای جلوگیری از جایگزینی وی در فواصل کوتاه مدت باید از قبل کاندیداها به خوبی مورد ارزیابی قرار بگیرند. در بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران در دوره اخیر در فواصل کوتاه مدت شهرداران زیادی تعویض شدند. بر اساس تجربه‌ای که داشته‌ام در چند شهری که طرح‌های استراتژی توسعه شهری پیاده می‌کردیم، هیچکدام در دوره‌ای که در حال تهیه طرح بودیم، شهردار ثابت نبود و تبدیل به معضل بسیار بزرگی شده است. طرح‌های استراتژی توسعه چشم اندازی برای شهر تعیین و سپس بر اساس آن چشم‌انداز راهبردها، سیاست‌ها و پروژه‌ها را تعیین می‌کنند. چنانچه انتخاب شهردار با معیارهای درستی از همان ابتدا انجام شود، در فواصل کوتاه مدت تعویض شهردار نخواهیم داشت.
شهرهای دنیا چه تجربه‌ای از انتخاب شهردار دارند؟
در دنیا چند روش مختلف برای انتخاب شهردار وجود دارد، روش مستقیم که شهردار با رأی مردم انتخاب می‌شود. در این کشورها شهروندان علاوه بر اینکه در انتخابات شوراها شرکت می‌کنند، شهردار نیز توسط خود مردم انتخاب می‌شود. در برخی از کشورها مثل کشور ما انتخاب شهردار به صورت غیر مستقیم انجام می‌شود؛ در ابتدا مردم اعضای شورای شهر را انتخاب و سپس اعضای شورا شهردار را انتخاب می‌کنند و به نوعی پارلمانی است. در بعضی کشورها نیز انتخاب شهردار به صورت کمیسیونی انجام می‌شود. در این روش انتخاب به دلیل اینکه تعداد شوراها زیاد است، از میان شوراها کمیسیونی را به عنوان شهردار انتخاب می‌کنند. در این روش انتخاب، این کمیسیون است که حوزه‌های مختلف شهر را مدیریت می‌کند و یک نفر به عنوان شهردار وجود ندارد. در مجموع در دنیا شهردار را رئیس قوه مجریه برای شهر می‌دانند که تمام اختیارات رئیس جمهور را در سطح مدیریت شهر دارد. حتی اگر یک مقام کشوری قصد ورود به شهری را داشته باشد از شهردار آن شهر اجازه می‌گیرد که نشان از این دارد که تا چه حد شهردار مقام والایی در شهرهای دنیا دارد و حوزه اختیارات وی تا چه اندازه گسترده است. البته در کشور ما در قانون به نقش مهم و حوزه اختیارات گسترده شهردار اشاره می‌کند اما در عمل بسیاری از اختیارات شهردار گرفته شده، منابع مالی شهرداری‌ها کم شده است و جایگاهی که شهردار و شهرداری باید داشته باشد در کشور ما وجود ندارد که می‌توان با اصلاح و اجرای قانون، اختیارات شهردار را افزایش داد.
معیارهای عمومی یک شهردار خوب چیست؟
معیارهای شخصی یک شهردار مربوط به خود فرد می‌شود. شهردار با افراد مختلفی از مردم سروکار دارد و از طرفی با مقامات بالادستی در ارتباط است لذا باید شجاعت در بیان مطالب خود، صحبت کردن، تعامل و ارتباط را داشته باشد. یک شهردار باید به منظور پیاده سازی تصمیم‌های بزرگ خود شجاعت لازم را داشته باشد. شهردار و مجموعه شهرداری هر روز با ده‌ها و صدها تصمیم مواجه هستند که پیاده سازی آنها نیازمند اراده قوی و شجاعت لازم است. پاکدستی از جمله خصوصیاتی است که برای یک شهردار بسیار ضروری است.
یک شهردار همچنین باید استقلال رأی و فکر داشته باشد و وابسته به جریان‌های اقتصادی، سیاسی و گروه‌های خاص نباشد و در تصمیماتش همه گروه‌های مردمی، گروه‌های شهری و شهروندان را ببیند و به جای تأمین منافع گروه‌های خاص منافع تمام شهروندان را مدنظر قرار دهد. شهردار مطمئناً تحت فشار زیادی از سمت مقامات بالا و گروه‌های خاص است لذا بسیار ضروری است که شهردار استقلال رأی و استقلال فکری داشته باشد. شهردار باید روحیه کار تیمی و گروهی داشته باشد چرا که شهرداری جزء پیچیده‌ترین سازمان‌های انسانی است و گروه‌های اجتماعی مختلفی در شهر ساکن هستند. هر شهروندی برای خودش رأی، نظر و دیدگاهی دارد. اداره شهر، برنامه‌ریزی شهری و شهرسازی کار یک نفر نیست و نیاز است زیر مجموعه‌ای از افراد مختلف در کار اداره شهر دخیل باشند لذا شهردار باید فردی باشد که بتواند کار تیمی و گروهی انجام دهد، روحیه مشورت پذیری داشته باشد و با گروه‌های مختلف در پیاده سازی و اتخاذ تصمیمات خود مشورت کند.
از دیگر ویژگی‌های عمومی شهردار قدرت رایزنی و چانه‌زنی است. درست است که بسیاری اختیارات از شهرداری گرفته شده است اما شهردار می‌تواند با تعامل خوب با چندین سازمان، مسائل شهری را حل کند. انگیزه و انرژی انجام کار نیز برای یک شهردار بسیار مهم است. در بسیاری از سمت‌ها از جمله سمت شهردار شاهد هستیم شخص انگیزه‌ای برای تغییر و تحول و برنامه‌ریزی ندارد در حالی که شهردار باید انگیزه بالا و انرژی مثبت داشته باشد.
شهردار از منظر تخصصی چه معیارهایی باید داشته باشد؟
در حوزه مهارتی، شهردار نیاز است تخصص‌هایی داشته باشد. شهردار باید فردی باشد که نسبت به مسائل شهری، مسائل کلان شهر از جمله برنامه‌ریزی شهری آگاهی داشته باشد و مسائل شهری که قرار است مدیریت کند را نیز بداند. شهردار حتماً باید با تئوری‌ها و نظریه‌های جدید در حوزه شهر، برنامه‌ریزی شهری و شهرسازی آشنا باشد و بتواند شهر را به سمت هوشمند شدن به پیش ببرد. اگر شهردار با جدیدترین نظریه‌ها و اقدامات در حوزه شهر آشنا نباشد، شهر تحت مدیریت خود را از دنیا عقب می‌اندازد و اقدامات و حمایت‌های مالی لازم به منظور اجرای پروژه‌ها را انجام نمی‌دهد. شهر خلاق، شهر دوستدار محیط زیست، شهر شاد، شهر پیاده محور، شهر تاب‌آور، شهر دوستدار معلولان، شهر دوستدار کودک، همگی از جمله مباحث مطرح و به روز دنیا است که شهردار باید نسبت به همگی آنها آشنا باشد. به علاوه بسیار ضروری است که شهردار نسبت به مسائل شهر محل مدیریت خود آگاهی و شناخت داشته باشد. در بسیاری از شهرهای دنیا یکی از معیارهای انتخاب شهردار برای یک شهر، چند سال سکونت در آن شهر است. در برخی از شهرهای دنیا حداقل فرد باید ۵ سال سابقه سکونت در شهر مورد نظر را باید داشته باشد و نسبت به مسائل شهر آشنا باشد تا به عنوان شهردار آن شهر انتخاب شود.
شهردار باید حتماً برنامه داشته و به برنامه اعتقاد داشته باشد. متأسفانه در بیشتر شهرها، شهردار در حال روزمرگی است و صرفاً کارهای معمول را انجام می‌دهد و حتی برنامه یک ساله برای شهر ندارند. مدیر یک شهر حتی اگر برنامه بلندمدت ندارد حتماً نیاز است برنامه میان مدت داشته باشد و چهار سال مدیریت خود را با برنامه به پیش برود و چنانچه از قبل برنامه‌ای برای شهر تهیه شده است، خود را ملزم به اجرای آن برنامه‌ها بداند و البته می‌تواند بازنگری در برنامه‌ها داشته باشد و شهر را در مسیر درست خود قرار دهد.
شخص شهردار همچنین باید به معنای واقعی مدیر باشد و پتانسیل انسانی، سازمانی و فنی لازم را در اختیار داشته باشد. یک مدیر واقعی می‌تواند از زیر مجموعه خودش به خوبی استفاده کند، برنامه‌ها را به درستی به آنها ابلاغ کرده و در آنان انگیزش ایجاد کند لذا نیاز است با روش‌ها و تئوری‌های مدیریتی آشنایی داشته باشد تا بتواند از زیر مجموعه انسانی، فنی، بودجه‌ای، اقتصادی و مالی که در دست دارد به خوبی استفاده کند در غیر این صورت طرح‌ها به درستی کار نمی‌شود، پروژه‌ها نیمه تمام می‌ماند و اقدامات به خوبی به پیش نمی‌رود.
نظر شما