به گزارش خبرنگار ایمنا و براساس چکیده یک مقاله با عنوان "بررسی اثر روش استخراج با حلال های آب و متانول بر ویژگی‌های ضد اکسایشی و ضد میکروبی عصاره گیاه بن سرخ" منتشر شده در نشریه پژوهش‌های علوم و صنایع غذایی ایران؛ افزایش مقاومت باکتریایی در برابر آنتی‌بیوتیک ها بررسی اثرات ضد میکروبی اسانس‌ها و عصاره‌های گیاهی را جهت گسترش گروهی از ترکیبات ضد میکروبی طبیعی افزایش داده است. از طرفی هم اکسیداسیون لیپیدهای موجود در مواد خام یا فرآوری شده سبب ایجاد طعم نامطلوب و کاهش کیفیت محصولات غذایی می‌شود.
مضرات آنتی اکسیدان های سنتزی
استفاده از آنتی اکسیدان های سنتزی مانند BHA وBHT با وجود افزایش پایداری محصولات به دلیل اثرات سمی این ترکیبات نگرانی‌هایی را در رابطه با ایمنی و سلامت محصولات غذایی ایجاد کرده است. گیاهان دارویی حاوی طیف وسیعی از ترکیبات فنولی از جمله فنولیک اسیدها، فلاوونوئیدها، تانن‌ها و غیره است. وجود این ترکیبات علاوه بر ایجاد خاصیت آنتی اکسیدانی که می‌تواند جایگزین مناسبی سنتزی‌ها باشد. این ترکیبات دارای اثر مهارکنندگی و کشندگی بر میکروارگانیسم های بیماری زا بوده که استفاده از آنها را به شدت افزایش داده است.
چرایی اهمیت گیاه بن سرخ
گونه Allium jesdianum با نام محلی بن سرخ، گیاهی پیاز دار و مقاوم است که در ارتفاعات مدیترانه و ارتفاعات غرب و جنوب غربی ایران وجود دارد. از گذشته استفاده از آن در درمان بیماری‌های گوارشی و روماتیسمی مؤثر بوده است؛ همچنین اثر ضد سرطانی و ضدافسردگی عصاره این گیاه گزارش شده است.
محققان عصاره آبی گیاه بن سرخ را تهیه و اثر ضد قارچی آن را بر Candida تأیید کردند. با توجه به بومی بودن گیاه بن سرخ فعالیت آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی طبیعی دارد که افزایش نگرانی مصرف کننده نسبت به آنتی اکسیدان های سنتزی و نگرانی حاصل از استفاده بی رویه از آنتی‌بیوتیک های شیمیایی را کاهش داده است.
طرح مساله
در این پژوهش، عصاره گیاه بن سرخ با استفاده از حلال های متانول و آب به کمک روش ماسراسیون استخراج شد. فعالیت آنتی اکسیدانی و اثر ضد میکروبی عصاره‌ها با یکدیگر مقایسه شد که فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره آبی به طور قابل توجهی بالاتر از عصاره متانولی بود و همین موضوع نشان داد وجود ترکیبات فنولی تنها عامل مؤثر بر ظرفیت آنتیک سیدانی عصاره نیست.
گیاه بن سرخ از استان کهگیلویه و بویراحمد تهیه و پس از تأیید جنس و گونه آن در دانشکده کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان جهت تهیه عصاره در دمای محیط به مدت یک هفته خشک و سپس با آسیاب آزمایشگاهی پودر شد.
جهت تهیه عصاره از روش خیساندن (ماسراسیون) جهت تهیه عصاره‌های آبی و متانولی استفاده شد. عصاره‌های آبی و متانولی به ترتیب با افزودن گیاه پودر شده به ٥٠٠ میلی لیتر آب مقطر و متانول ٩۶ درصد تهیه شد. عصاره متانولی و آبی ۲۴ ساعت در آزمایشگاه نگهداری و هر چند ساعت یک بار همزده شد.
پس از جمع آوری مایع رویی به مدت ١٠ دقیقه در ٣ هزار دور در دقیقه سانتریفوژ و سپس از فیلتر ٤٥.٠ میکرونی (جهت استریل کردن) عبور داده شد. نمونه‌ها تا زمان انجام آزمایش‌های مختلف در ظروف استیل دربسته نگهداری شد. هدف از این پژوهش بررسی پتانسیل آنتی اکسیدانی و اثر ضد میکروبی عصاره‌های آبی و متانولی گیاه بن سرخ بر باکتری‌های Entrobacter ،Listeria innocua ،Streptococcus pyogenes Pseudomonas aeruginosa ,Escherichia coli aerogenes است.
فعالیت آنتی اکسیدانی
آنتی اکسیدان‌ها در مهار فرایند اکسید شدن چربی و روغن اهمیت دارد. در سامانه‌های بیولوژیکی، آنتی اکسیدان‌ها مانع از شروع و انتشار واکنش‌های زنجیرهای اکسیداتیو شده و با این روش در جلوگیری از بیماری‌های موجودات زنده بسیار مؤثر است. با وجود میزان فنول بالاتر در عصاره متانولی، عصاره آبی فعالیت آنتی اکسیدانی بیشتری نسبت به عصاره متانولی نشان داد.
گزارش شده است که اگرچه وجود ترکیبات فنولی بر فعالیت آنتی اکسیدانی مؤثر است، اما تنها عامل تعیین کننده است. پتانسیل آنتی اکسیدانی می‌تواند در نتیجه وجود سایر مولکول‌ها و اجزای موجود در عصاره باشد که ممکن است توسط روش‌های مذکور اندازه گیری شده باشد. همچنین، علاوه بر تعداد گروه‌های هیدروکسیل تشکیل دهنده ساختار آنتیک سیدان، موقعیت قرارگیری این گروه‌ها، ترکیب گروه‌های کتونی و وجود پیوندهای دوگانه نیز می‌تواند بر میزان فعالیت آنتی اکسیدانی مؤثر باشد.
فعالیت ضد میکروبی
عفونت و مسمومیت غذایی ناشی از باکتری‌های گرم مثبت و منفی یکی از شایع‌ترین علل مرگ و میر در کشورهای در حال توسعه است. با وجود کارایی ترکیبات شیمیایی در پیشگیری و کنترل بیماری‌های ناشی از عفونت و مسمومیت غذایی، استفاده مکرر از این ترکیبات، علاوه بر ایجاد مقاومت میکروبی سبب تجمع مواد شیمیایی در زنجیره غذایی نیز می‌شود. این امر منجر به استفاده از ترکیبات طبیعی از جمله عصاره‌های گیاهی به عنوان ماده ضد میکروبی برای حفظ محصولات غذایی شده است.
نتیجه گیری
حضور ترکیبات زیست فعال با فعالیت آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی در عصاره گیاه بن سرخ در این مطالعه نشان داده شد. محتوای فنول کل عصاره متانولی بیشتر از عصاره آبی بود و فعالیت آنتی اکسیدانی بالای عصاره‌های آبی و متانولی بیانگر کاربرد بالقوه عصاره گیاه بن سرخ به عنوان آنتی اکسیدان طبیعی جهت بهبود پایداری اکسایشی مواد غذایی و روغن‌های غیر اشباع است.
عصاره گیاه بن سرخ، به خصوص عصاره متانولی، باعث جلوگیری از رشد و همچنین از بین بردن میکروارگانیسم های مولد فساد و پاتوژن شد. بنابراین از عصاره زیست فعال گیاه بن سرخ می‌توان به عنوان نگهدارنده طبیعی و جایگزین آنتی‌بیوتیک های شیمیایی برای جلوگیری از رشد میکروارگانی سم‌های مضر، درمان بیماری‌های عفونی و افزایش ایمنی محصولات غذایی استفاده کرد.
نظر شما