به گزارش خبرنگار ایمنا، رنگ‌ها که با حس بینایی و از طریق محیط ادراک می‌شود بر روح و روان افراد تأثیرگذار است به همین دلیل استفاده از رنگ در مبلمان شهری به عنوان یک اصل در اجرای پروژه‌های مختلف توسط مدیران شهری و کارشناسان مورد توجه قرار دارد حال می‌توان گفت استفاده از رنگ از ضرورت‌های افزایش کیفیت فضا در مبلمان شهری است. از نظر کارشناسان شهرسازی و معماری، رنگ به عنوان یکی از عناصر تلطیف کننده محیط می‌تواند تأثیرات بسیاری در هویت بخشی و خوانایی محیط به وجود آورد. باید توجه داشت که نمی‌توان همه جای شهر را به شکل یکسان و یکدست رنگ آمیزی کرد. گاهی باید برخی از عناصر مبلمان مانند سطل‌های زباله، صندوق‌های پست و کیوسک‌های تلفن به شکل واحد رنگ شود اما الزامی برای متحد بودن رنگ دیگر عناصر وجود ندارد و شرایط فرهنگی، اقلیمی و بافتی هر منطقه در تعیین نوع و جنس رنگ تعیین کننده است.
بندرانزلی معروف به شهر نیلوفرهای آبی با آب‌هایی معتدل و مرطوب از قدیمی‌ترین و نام آشناترین بنادر استان گیلان و تنها منطقه آزاد شمال کشور در ساحل دریای خزر است. انزلی زادگاه بسیاری از اولین‌ها همچون گمرک، شیلات، بلدیه، آموزش و پرورش، چاپخانه، هواشناسی، پل متحرک و نظایر آن است و این شهر با قرار گرفتن در موقعیت ویژه جغرافیایی و دارا بودن جاذبه‌های طبیعی و تاریخی متعدد و متنوع، هر ساله پذیرای بسیاری از مسافران و گردشگران از سراسر کشور و حتی جهان است. شهرداری در سال‌های اخیر با رنگ‌آمیزی مبلمان شهری در انزلی باعث سرزندگی و شادابی شهر و آرامش بیشتر شهروندان شده و خاطرات شیرینی را برای گردشگران ورودی به این شهر توریستی ایجاد کرده است.
رنگ‌ها ردپایی از فرهنگ‌های مختلف
«بهاره تدین» دکترای تخصصی شهرسازی و طراحی شهری در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: به طور کلی منظر شهری نمودی از ابعاد ملموس و ناملموس حیات شهر و شهروندانش است به عنوان مجموع‌هایی از عناصر طبیعی و مصنوع اعم از کالبد و فضاهای شهر، انسان‌ها، فعالیت‌های آنها به عنوان نخستین جلوه‌ای از شهر، آئینه تمام نمای ویژگی‌های تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و طبیعی شهر و منظر شهری بازتابی از روحیات، اهداف و آرمان‌های مردمی است که در آن زندگی می‌کنند.
وی با بیان این که رنگ در کنار عواملی از جمله نقش و تأثیر اشکال، ریتم، مقیاس و پیچیدگی بعد فرمی زیباشناختی منظر را تشکیل می‌دهد، می‌افزاید: انتخاب مناسب رنگ‌ها با توجه به ساختار محیط، شرایط اقلیمی و توجه به فرهنگ بومی یک شهر می‌تواند سیما و منظر منحصر به فردی را برای شهروندان و گردشگران آن ایجاد کند.
این کارشناس می‌گوید: از آنجایی که رنگ تأثیر زیادی بر احساسات انسان دارد و به عنوان یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار در بحث ادراک و زیباشناسی منظر شهری مطرح می‌شود باید در مقیاس‌های مختلف مورد مطالعه قرار گیرد که در مقیاس کلان، منظر شهری همراه بستر طبیعی پیرامون و یا حداقل پهنه وسیعی از آن قابل رؤیت بوده و پهنه‌های خاص و ساختار اصلی استخوان بندی فضایی شهر به صورت نقاط، خطوط و سطوح متمایز قابل مشاهده است و رنگ می‌تواند به عنوان یک عنصر وحدت بخش و در عین حال تمیز دهنده مطرح شود.
وی ادامه می‌دهد: رنگ‌های نمادین در هر فرهنگی در این مقیاس، هویت رنگی متفاوت شهر را رقم می‌زند چنانچه گنبدهای فیروزه‌ای نمادی از شهر ایرانی دوره اسلامی است؛ بنابراین رنگ‌ها به سبب تأثیری که در ایجاد ادراکات متفاوت از محیط دارد می‌تواند نقش ویژه ای در شکل گیری ذهنیت منحصر به فرد از منظر شهرها داشته باشند.
تدین معتقد است: «پالت رنگی منظر شهری می‌تواند تصویر ذهنی افسرده و یا شاد را در اذهان شهروندان ایجاد کند در مقیاس‌های میانی که دید به قسمتی از پهنه‌ها محدود می‌شود و همچنین در مقیاس خرد که عواملی نظیر سبک و گونه معماری، مصالح، رنگ و دیگر خصوصیات بدنه‌ها و اجزای فضای شهری، تأسیسات و مبلمان شهری، پوشش گیاهی مطرح است، رنگ‌ها می‌تواند تشخیص محلات و فضاهای شهری را تقویت کرده و بر غنای حسی فضا بیفزاید.»
وی خاطرنشان می‌کند: سلایق رنگی افراد بر پایه خصوصیات فردی، فرهنگ، هنجارهای اجتماعی و نظایر آن شکل می‌گیرد مطالعات روانشناسی نشان می‌دهد نابسامانی رنگ در محیط می‌تواند بر رفتار فرد تأثیر منفی داشته باشد از آنجا که رنگ به عنوان یک محرک محیطی، ابزاری برای بیان احساسات انسان است استفاده مناسب از آن می‌تواند در خلق محیط‌ها و فضاهای شهری سرزنده و پاسخ‌ده مفید باشد از سوی دیگر استفاده ناآگاهانه، بدون مطالعه و غیر تخصصی از رنگ و نداشتن توجه به تأثیرات آن بر انسان، منجر به ایجاد فضاهایی در شهرها می‌شود که پاسخگوی نیازهای احساسی و کارکردی کاربران نیست.
این دکترای شهرسازی می‌گوید: نماهای شهری و سبک معماری به گونه‌ای بیانگر حال و روحیات ساکنان شهر هستند هر کجا نماهای شهری به لحاظ فرم، خط آسمان، مصالح، رنگ و جزئیات از هماهنگی برخوردار باشد می‌توان انتظار داشت که حال شهروندان آن شهر خوب است و در مقابل هر کجا نابسامانی و کثیفی نماهای شهری، استفاده از سبک‌های معماری التقاطی و بدون هویت، رنگ‌های تیره که بعضاً نمادی از ناپاکی هستند مشهود باشد می‌توان شاهد آن بود که روحیه مردمان شهر دستخوش تغییرات منفی است نکته دیگر پیشرفت تکنولوژی در زمینه تولید مصالح جدید است که باید با دقت نظر بسیار مورد توجه قرار گیرد.
وی یادآور می‌شد: در گذشته به سبب بهره گیری از مصالح طبیعی و بومی هر مکان، نماها ناخودآگاه از هماهنگی برخوردار بوده اند، استفاده از انواع سنگ‌های رنگی، خشت و گل، چوب و سایر مصالح به دلیل مدهای معماری گذرا و یا عاملی جهت بیان تفاخر اجتماعی افراد و گروه‌ها نبود بلکه این ضرورت و امکانات محیطی بود که نماهای شهری را رنگ آمیزی می‌کرد، اما در دوران جدید رنگ محیط مصنوع و از جمله نماهای شهری به سبب استفاده از انواع مصالح غیر بومی، نماهایی همچون خاکستری، نامتجانس و بی روح همراه با وصله‌های ناهماهنگ رنگی را رقم زده که بعضاً شاهد آن هستیم.
تدین خاطرنشان می‌کند: فضاهای شهری تاریخی در ایران به لحاظ الگوهای فرمی، تناسبات بصری، پرداختن به جزئیات در جهت افزایش زیبایی و غنای حسی، عرصه بندی و ایجاد سلسله مراتب فضایی و دیگر کیفیت‌های منظر، توانسته به عنوان فضاهایی پویا و مردمی در کالبد شهرهای ایرانی مطرح شود.
وی می‌گوید: مطالعه منظر این فضاها، نشان دهنده آگاهی پیشینیان ما از تأثیرات روانشناسی و زیباشناسی رنگ است، اما همانگونه که گفته شد تغییر سلیقه زیبایی شناسی رایج در پی دور شدن از طبیعت و تکثر مواد و مصالح مصنوع، منجر به شکل گیری هویت جدید رنگی در شهرهای امروز شده است.
استفاده از رنگ در افزایش کیفیت فضاهای شهری
این کارشناس حوزه شهرسازی می‌گوید: این تغییرات غالباً با فطرت و خواسته‌های مردم همخوانی ندارد و موجب بروز آشفتگی در روحیه شهر و شهروندان می‌شود هر چند اخیراً مطالعات و تجربیات عملی در زمینه استفاده از رنگ در افزایش کیفیت فضاهای شهری انجام شده است که موید نقش این محرک محیطی در ارتقا کیفیت فضای شهری است، اما با توجه به اهمیت موضوع در این زمینه هنوز جای کار بسیاری وجود دارد.
وی می‌افزاید: اگر در یک تعریف ساده خوانایی را قابل تشخیص ساختن محیط، ساماندهی عناصر آن، دادن ساختاری قوی به آن و ارائه تصویری قابل استفاده از آن تعریف کنیم؛ رنگ در کنار دیگر ابزار می‌تواند بسیار راهگشا باشد. فضای شهری نیز مانند هر پدیده دیگر از دو مفهوم «عینیت» و «ذهنیت» شکل می‌گیرد برای آنکه فضای شهری تصویری خوانا در ذهن مردم داشته باشد به «عینیتی» هماهنگ و یکپارچه نیازمند است.
این دکترای شهرسازی خاطرنشان می‌کند: از آنجا که رنگ‌ها دارای بار معنایی هستند می‌توانند ادراک منظر فضای شهری را غنی‌تر کنند. در این زمینه «جان لنگ» از صاحب نظران معماری معتقد است رنگ به تمایز عناصر یک مکان یا تمایز مکان‌های مختلف کمک می‌کند همچنین سطوح بزرگ رنگی و روشن به ویژه وقتی که تفاوت سطوح روشنایی زیاد باشد، چشم را خسته کرده البته رنگ‌های با تضاد بالا چشم را جذب می‌کند، اما رنگ‌های بیش از حد چشمگیر، باعث خطای دید می‌شود.
وی می‌گوید: منظر طبیعی فضای شهری نیز با تغییر رنگ پوشش گیاهی در فصول مختلف زمان مند و مکان مند می‌شود و محیط پیرامون انسان را معنی دار می‌کند به عبارت دیگر رنگ در کنار عواملی از جمله نقش و تأثیر اشکال، ریتم، مقیاس و پیچیدگی بعد فرمی زیباشناختی منظر فضای شهری را تشکیل می‌دهند که همراه با بعد نمادین (درک مردم از فضا)، دو بعد زیباشناختی در مطالعات محیط مصنوع است.
تدین می‌افزاید: مبحث زیبایی و زیباشناسی نیازمند مطالعات دقیق و هدفمند است بدین ترتیب شاید اصلاً عبارت «زیباسازی» بیانگر یک فرایند هدفمند در خلق و نگهداری از محیط نباشد و بیشتر نشان دهنده اقداماتی مقطعی و گذرا است نظیر آنچه در شهرها امروز شاهد آن هستیم رنگ آمیزی جداول قبل از نوروز، نصب هر روزه پرچم‌های مناسبتی، رنگ کردن بدون هدف جداره‌های شهری نمونه‌هایی از این اقدامات است که مطمئناً نمی‌تواند نتایج ماندگاری در ذهن شهروندان داشته باشد.
وی می‌گوید: به طور کلی محیط شهر از دو بخش مصنوع و طبیعی شکل می‌گیرد که در رابطه با هر کدام رنگ می‌تواند نقش مهمی در زیبایی شهر ایفا کند.
این کارشناس ادامه می‌دهد: در رابطه با منظر طبیعی استفاده از گیاهان گلدار، درختان همیشه سبز و خزان پذیر باعث می‌شود تغییرات فصلی نمود دو چندان یافته و منظر رنگی شهر در نظر شهروندان متحول شود، بخش مصنوع شامل تمام استخوان بندی شهر (خیابان‌ها، میادین، عناصر و نشانه‌های مهم شهری)، پهنه‌ها و محلات شهری است که استفاده از یک طرح جامع رنگ که بر اساس مطالعات دقیق انجام گیرد می‌تواند ضمن تعریف منظر رنگی متفاوت برای محلات و بخش‌های مختلف شهر، به سبب تنوع رنگ‌ها تأثیرات احساسی مثبتی بر روحیه شهروندان داشته باشد در کنار این موارد رنگ مبلمان شهری، اتومبیل‌ها و حتی لباس شهروندان نکاتی است که نباید از نظر دور بماند.
شهرداری در حوزه رنگ شناسی در فضاهای عمومی و نماها از نظرات کارشناسی استفاده می‌کند؟
«حامد سمیعی» مسئول اداره فرهنگی، ورزشی و اجتماعی شهرداری بندرانزلی در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: بسیاری از اجزای مبلمان و تأسیسات شهری به لحاظ بصری فاقد جلوه و زیبایی است که با استفاده از رنگ‌ها می‌توان آن را زنده کرد.
وی با بیان این که یکی از اولویت‌های شهرداری انزلی استفاده از رنگ در سیما و منظر شهری و ایجاد شادی و نشاط در روحیه شهروندان است، می‌افزاید: در دوره پنجم شورای اسلامی شهر رنگ آمیزی در سیما و منظر شهری انزلی رواج بیشتری پیدا کرد به طوری که پست‌های برق و مخابرات که چندین سال به هر دلیلی توسط متولیان امر به حال خود رها شده بود، در فراخوانی توسط هنرمندان شهر به شکل زیبایی رنگ آمیزی شد.
مسئول اداره فرهنگی، ورزشی و اجتماعی شهرداری بندرانزلی خاطرنشان می‌کند: چندین سال بود دیواره جنوبی بازار شنبه بازار روگا به لحاظ بصری شرایط بسیار بدی داشت که در دوره پنجم شورا به شکل زیبایی رنگ آمیزی شد و مورد توجه بسیاری از شهروندان و گردشگران قرار گرفت.
وی می‌گوید: دغدغه اداره فرهنگی شهرداری این است که در ابتدا مجموعه شهرداری باید به این باور و نگاه برسد که رنگ آمیزی تأثیر به سزایی در شادی و نشاط روحی و روانی شهروندان دارد و آن را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد و سایر ادارات شهرستان نیز در این راستا با مدیریت شهری همکاری و تعامل بیشتری داشته باشند.
سمیعی با تاکید بر این که یکی از اقدامات مهم اداره فرهنگی شهرداری استفاده از رنگ‌ها در نماهای شهری بوده است، می‌افزاید: رنگ آمیزی پست‌های برق و مخابرات در خیابان اصلی به اتمام رسیده و در خیابان فرعی و سایر نقاط شهر نیز اجرا خواهد شد.
وی با بیان این که شهرداری در دوره پنجم شورا حدود دو هزار متر مربع نقاشی دیواری اجرا کرده و بیشتر طرح‌های طبیعت گرایانه و نمادهای شهری مورد استفاده قرار گرفته است، می‌گوید: خیابان ۳۰ متری یکی از نقاط مهم و ممتاز گردشگری شهر انزلی محسوب می‌شود که رنگ آمیزی دیوارهای ضلع جنوبی خیابان در دستور کار اداره فرهنگی شهرداری قرار دارد.
مسئول اداره فرهنگی، ورزشی و اجتماعی شهرداری بندرانزلی تصریح می‌کند: در این شهر نماد، نشان و المان کمی وجود دارد، اما در تلاشیم تا المان‌های که در گذشته نصب شده را رنگ آمیزی کنیم.
وی در پاسخ به این سئوال که شهرداری در حوزه رنگ شناسی در فضاهای عمومی و نماهای این شهر از نظرات کارشناسی استفاده می‌کند؟ می‌گوید: رنگ آمیزی شهر را با تمامی امکانات و توانی که داشتیم آغاز کردیم و رفته رفته در استفاده از رنگ‌ها از نظرات کارشناسی و تخصصی بهره گرفتیم. شهرداری کارگروهی از هنرمندان شهر و مدیران شهرداری را تشکیل داده که در زمینه رنگ و طرح‌های نقاشی تخصص کافی دارند.
وی با تاکید بر این که حضور هنرمندان متخصص در حوزه رنگ شناسی رنگ باید بسیار پررنگ باشد. می‌افزاید: شهرداری از هنرمندانی متخصصی که در زمینه رنگ شنایی ایده و فکری داشته باشند. با آغوش گرم استقبال می‌کند.
دعوت از کارشناس و متخصصان برای بالا بردن انگیزه شهروندان
سمیعی با بیان این که شهر خوب با همکاری و کمک شهروندانش به شکوفایی و شرایط ایده آل می‌رسد. می‌گوید: شهرداری باید در هر زمینه‌ای با دعوت از کارشناس و متخصصان، انگیزه مشارکت شهروندان را بیشتر کند.
وی با بیان این که ما باید نسبت به رنگ‌ها نگاه تخصصی داشته باشیم و بیشتر به مقوله روان شناسی رنگ‌ها در مدارس و دانشگاه‌ها بپردازیم و آن را در سطح جامعه اشاعه دهیم، اظهار می‌کند: استفاده از رنگ‌ها در سیما و منظر شهری باعث آرامش و نشاط روحی و روانی شهروندان می‌شود.
مسئول اداره فرهنگی، ورزشی و اجتماعی شهرداری انزلی با بیان این که در چند سال گذشته قیمت رنگ بسیار افزایش داشته و بحث کمبود اعتبارات مالی شهرداری نیز در انتخاب نوع رنگ بسیار تأثیرگذار بوده است، می‌گوید: به ناچار از رنگ‌های روغنی استفاده می‌کنیم که در مقابل رطوبت شهر انزلی دوام بیشتری دارد.
وی می‌گوید: در زمینه ماهیت رنگ در پروژه‌های خاصی مثل خیابان ۳۰ متری از رنگ‌های انتخاب می‌کنیم که جلوه قدیمی و تاریخی منطقه را برای شهروندان زنده کند. اما در جنبه عمومی نیز به جای رنگ‌های تیره که تأثیر منفی روی شهروندان می‌گذارد. بیشتر از رنگ‌های زنده و شاد استفاده می‌کنیم.
سمیعی در پاسخ به این‌سئوال که رنگ آمیزی در سیما و منظر شهری انزلی چقدر بر روی شهروندان تأثیر مثبت داشته است؟ می‌گوید: بعد از رنگ آمیزی پست‌های برق و مخابرات، شهروندان از نصب پوستر تبلیغاتی و آگهی ترحیم بر روی آن خودداری کردند و این مسئله نشان دهنده آن است که رنگ و زیبایی بصری در زندگی مردم بسیار اهمیت دارد در حالی که قبل از رنگ آمیزی، تأسیسات شهری پر از آثار تبلیغاتی بود.
وی می‌افزاید: قبل از رنگ آمیزی دیواره جنوبی شنبه بازار روگا به ندرت شاهد آن بودیم شهروند یا گردشگری در آنجا عکس یادگاری بگیرد، اما بعد از رنگ آمیزی بیشتر تصاویر و آثار هنری عکاسی در این نقطه از انزلی به ثبت رسیده که علت اصلی آن استفاده از رنگ‌های شاد و متنوع بوده که زیبایی این منطقه را دوچندان کرده است.
سمیعی معتقد است که به مرور زمان طرح‌ها و نقاشی‌های هنری جای آثار تبلیغاتی زشت را بر روی دیوارها و سیما و منظر شهری خواهد گرفت.
گزارش از محمدرضا رشیدی؛ خبرنگار سرویس شهرهای ایران خبرگزاری ایمنا
نظر شما