به گزارش ایمنا و بر اساس چکیده یک مقاله، در جهان امروز امنیت شهری یکی از مسائل مورد توجه در معماری و شهرسازی و جامعه شناسی شهری است چرا که به این نتیجه رسیده‌اند نمی‌توان فرد را در بین اقدامات مراقبتی قرار داد بدون اینکه اطراف و شرایط پیرامون او را آماده کرد؛ به واقع نباید فرد را در محیط فاقد امنیت رها کرده و از او توقع داشت که خودش از تمامیت، اموال و حیثیت خود دفاع کند.
فضاهای بی دفاع از جمله فضاهایی با ضریب آسیب پذیری بالا هستند که با توجه به ساختار فیزیکی به همراه تعریف اجتماعی، برای به فرجام رساندن عملی مغایر با فرم‌های تعریف شده اجتماعی نقشی بارز و نهایی دارند.
فضاهای بی دفاع امروزه در شهرها به دلیل رشد و گسترش فیزیکی و جمعیتی از یک سو و فرسودگی و تخریب مناطق قدیمی، بسیار افزایش یافته است؛ تجربه جهانی نشان می‌دهد که علاوه بر اینکه به سمت فضاسازی شهری بهتر پیش نمی‌رویم بلکه مکان‌های ساخته شده را از بین برده‌ایم، به همین جهت فضاهای شهری بی هویت و ناآشنای زیادی به وجود آمده که این فضاهای ناآشنا می‌تواند تبعات منفی بسیاری را در پی داشته باشد و در موازات خود می‌تواند از یک سو خشونت و ترس را افزایش دهد و از سوی دیگر موجب حس ناامنی شود و متعاقباً موجب واکنش‌های روان شناختی و رفتاری شهرنشینان شود.
فضاهای بی‌دفاع شهری از حیث آثار عدیده‌ای که بر حیات شهری به ویژه از جهت تأثیری که در ایجاد ترس از جرم و ناامنی در شهر دارند از اهمیت پژوهشی بالایی در مطالعات شهری برخوردارند و انجام تحقیقات مروری نظامند در این زمینه بینش‌های نوینی را پیش روی ما قرار می‌دهد.
بعضی از فضاهای شهری به دلیل شرایط کالبدی خاص یا ویژگی‌های عملکردی در آن فضا، می‌توانند زمینه ساز جرایم شهری باشد که به آنها فضاهای بی دفاع شهری گفته می‌شود.
در فرایند شکل گیری و بروز رفتارهای خشونت‌آمیز عوامل متعددی نقش دارند که از جمله مهم‌ترین آنها فضاهای (مکان‌ها یا محیط) بی‌دفاع است که به دلیل ویژگی‌های کالبدی و اجتماعی، فرصت بزهکاری و خشونت در آنها بالا است؛ این فضاها محصول تعامل پیچیده‌ای هستند که فقدان موانع نمادین و واقعی، عدم تعریف حوزه‌ای مشخص و امکانات نظارتی اعم از نظارت طبیعی، اجتماعی و فیزیکی، موجب شده میزان جرایم و آسیب‌های اجتماعی در آنها قابل توجه باشد.
شاید بتوان گفت که در هر فضای شهری مفروض، مقدار معینی از خشونت وجود دارد، اما خشونت‌ها در فضاهای مختلف شهری به طور تصادفی توزیع نشده‌اند، فضاهای بی دفاع و یا آلوده، محل اتفاق انواع و اقسام خشونت‌ها است، در حالی که در محله‌های دیگر یا هیچ گونه خشونتی رخ نمی‌دهد یا خشونت کمتری اتفاق می‌افتد.
فضاهای سبز به عنوان یکی از کاربری‌های مهم شهری با کارکرد فراغتی، تفریحی و اجتماعی روزانه محل مراجعه افراد بسیاری هستند و چنانچه طراحی و ساخت این فضاها مطابق اصول شهرسازی و ایمن سازی اجتماعی نباشد به سادگی به کانونی برای بزهکاری بدل می‌شود.
آسیب شناسی نظم و امنیت در پارک‌های شهری و سعی در از بین بردن و یا به حداقل رساندن آسیب‌های کالبدی تسهیل کننده بزهکاری، از مهم‌ترین ضرورت‌های شهرسازی نوین است؛ از این رو در سال‌های اخیر اصول و راهبردهای نگرش پیشگیری از وقوع جرم از طریق طراحی محیطی بزهکاری، ایمن سازی در فضاهای عمومی و پارک‌های شهری مورد توجه قرار گرفته است.
امنیت شهری از مسائل مورد توجه در معماری و شهرسازی است
وجود محیطی امن و عاری خشونت و جرم برای زندگی در کنار سایر نیازهای اساسی فیزیولوژیکی انسان مثل غذا، سرپناه و بهداشت از ضروریات و نیازهای اصلی انسان است.
در جهان امروز امنیت شهری یکی از مسائل مورد توجه در معماری، شهرسازی و جامعه شناسی شهری است چرا که به این نتیجه رسیده‌اند نباید فرد را در محیط فاقد امنیت رها کرد و از او توقع داشت که خودش از تمامیت، اموال و حیثیت خود دفاع کند.
این یک اصل پذیرفته شده است که خشونت‌ها محدود به شهر نیست ولی اغلب در شهرها صورت می‌گیرد و بیشترین رفتارهای خشونت‌آمیز در فضاهای شهری اتفاق می‌افتد؛ به لحاظ مکان و ارتکاب جرم، شهرها و فضاهای درون آن، محل‌هایی هستند که بیشتر مورد وقوع خشونت واقع می‌شود.
فضای شهری به مفهوم صحنه‌ای است که فعالیت‌های عمومی زندگی شهری در آنها به وقوع می‌پیوندد، خیابان‌ها، میدان‌ها، پارک‌های یک شهر فعالیت‌های انسانی را شکل می‌دهند.
فضاهای شهری با حضور و حرکت شهروندان حیات و قوام می‌یابد، حضوری که با فعالیت آنها توأم می‌باشد و پویایی زندگی را به نمایش می‌گذارد.
فضاهای شهری موضوع بسیاری از رشته‌های مختلف است؛ در جغرافیا، روانشناسی محیط و جامعه شناسی شهری فضای شهری به عنوان یک موقعیت مادی، زمینه نمادین و اجتماعی و به میزان قلمروی حوادث و خطرات در نظر گرفته می‌شود.
برای فضاهای شهری چه از منظر کالبدی و چه از منظر اجتماعی و فرهنگی می‌توان کارکردهایی همچون روابط اجتماعی و پالایش ساخت اجتماعی، گسترش حس اطمینان و اعتماد و افزایش امنیت و کنترل اجتماعی، کانون تمرکز اجتماع و محل بروز و ظهور کردارهای اجتماعی، تسهیل فرایند اجتماعی شدن افراد و عرصه مهم رفتارها و هنجارها و موازین اجتماعی و میدانی برای شکل بخشیدن به انسان و برقراری ارتباط به شیوه نمادگرایانه را برشمرد.
فضای بی دفاع شهری، مکانی میان حوزه خصوصی و حکومتی است که در آن عنصر نظارتی وجود ندارند و تعلق خاطری نیز به آنها شکل نمی‌گیرند، این فضا می‌تواند بستری برای آسیب‌های اجتماعی و فعالیت‌های غیرمجاز و نابهنجار از ریختن زباله تا استفاده از مواد مخدر، سرقت یا حتی تجاوز به عنف را ایجاد کند.
ضعف نظارت و تعلق خاطر به فضاهای بی دفاع از مهم‌ترین ویژگی‌های اجتماعی این فضاها است؛ نباید فراموش کرد که وجود حتی یکی مغازه کوچک در یک کوچه یا معبر نیز می‌تواند عاملی در کاهش جسارت برای بسیاری از تخلفات باشد.
عدم رویت‌پذیری، محاط بودن و نبود فرصت نظارتی، خلوتی و تاریکی، بی ثباتی و ناپایداری جمعیت، ازدحام و تراکم جمعیت، فرسودگی و آشفتگی فضا همان خصوصیت اصلی فضاهای بی دفاع فقدان عنصر نظارت اجتماعی است. فضاهایی که در آن رفت و آمد کم است (روز یا شب) یا در صورت استمداد احتمال یا امکان کمک رسانی به فردی که مورد تهاجم واقع شده کمتر است، جسارات بیشتری را به مجرمان برای ارتکاب جرم می‌دهد.
علاوه بر این در این نوع فضاها بی ثباتی و ناپایداری جمعیت به چشم می‌خورد و از ویژگی‌های مهم فضاهای بی‌دفاع تلقی می‌شود.
فضاهای بی‌دفاع مناسب‌ترین نقطه برای مزاحمین و مجرمین هستند، فضاهای اطراف تقاطع بزرگراه‌های درون شهری، اطراف و زیرپل‌های درون شهری کم رفت و آمد (بدون کاربری اجتماعی)، فضاهای مجاور ساخت و سازی‌های نیمه‌کاره و بخصوص رها شده، این فضاها اغلب جایگاه امنی برای خلاف‌کاران است و طبعاً کمین‌گاه مناسبی برای آنکه در ساعات کم رفت و آمد مورد استفاده برای حمله قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
فضاهای بی دفاع شهری مناطقی در شهرها با توجه به ویژگی‌های فیزیکی نسبت به دیگر مناطق شهری مکان مناسب‌تری برای وقوع جرایم هستند؛ این فضاها اغلب به کسی تعلق ندارند و اگر مالک داشته باشند، از آنها محافظت نمی‌کند.
برخی از این مکان‌ها از دید عموم پنهان هستند به طوری که آنها به عنوان فضاهای دنج و امن برای رفتارهای انحرافی در نظر گرفته می‌شود. فضاهای باقی مانده اطراف ساختمان‌های بلند، گوشه‌های رها شده، پارکینگ و زمین در بخش‌های حاشیه‌ای راه به ندرت استفاده می‌شود.
ویژگی‌های فضاهای بی‌دفاع شهری شامل عدم برخورداری از روشنایی و نور کافی در ساعات مختلف، در معرض تخریب قرار گرفته فضا، متروک و فعالیت‌های جاری، دارای کنج و گوشه، تنگ و باریک، پرت و دورافتاده، دارای توالی و امتداد و نیز دارای تراکم ساختمانی است؛ ویژگی اصلی دیگر فضاهای بی دفاع شهری فقدان یا کاهش عنصر نظارت اجتماعی است و در آن رفت و آمد کم است.
محققان عرصه جرم شناسی و مطالعات شهری به این نتیجه رسیده‌اند که با تأثیر گذاردن بر محیط فیزیکی و موقعیت بزه کار و بزه دیده، با هدف دشوار کردن امکان وقوع جرم و کاستن از جاذبه‌های محیطی بزهکاری، می‌توان از آمار جرایم کاست.
در فرایند شکل گیری و بروز رفتارهای خشونت‌آمیز عوامل متعددی نقش دارند؛ از جمله مهم‌ترین آنها فضاهای (مکان‌ها یا محیط) بی‌دفاع هستند که به دلیل ویژگی‌های کالبدی و اجتماعی، فرصت بزهکاری و خشونت در آنها بالا است.
شاید بتوان گفت که در هر فضای شهری مفروض، مقدار معینی از خشونت وجود دارد، اما خشونت‌ها در فضاهای مختلف شهری به طور تصادفی توزیع نشده است.
فضاهای بی دفاع و یا آلوده، محل اتفاق انواع و اقسام خشونت‌ها است، در حالی که در محله‌های دیگر یا هیچ گونه خشونتی رخ نمی‌دهد یا خشونت کمتری اتفاق می‌افتد.
پارک‌ها به عنوان یکی از کاربری‌های مهم شهری با کارکرد فراغتی، تفریحی اجتماعی روزانه محل مراجعه افراد بسیاری هستند و چنانچه طراحی و ساخت این فضاها مطابق اصول شهرسازی و ایمن سازی اجتماعی نباشد به سادگی به کانونی برای بزهکاری بدل می‌شود.
آسیب شناسی نظم و امنیت در پارک‌های شهری و سعی در از بین بردن و یا به حداقل رساندن آسیب‌های کالبدی تسهیل کننده بزهکاری، از مهم‌ترین ضرورت‌های شهرسازی نوین است. از این رو در سال‌های اخیر اصول و راهبردهای نگرش پیشگیری از وقوع جرم از طریق طراحی محیطی بزهکاری ایمن سازی در فضاهای عمومی و پارک‌های شهری مورد توجه قرار گرفته است.
برای بهبود وضعیت فعلی پارک‌های از لحاظ بی دفاع بودن فضا پیشنهادها و راهکارهایی همچون ایجاد نظم و هماهنگی کالبدی در سطح پارک‌ها، بهبود وضعیت روشنایی در سطح پارک، بهبود سطح معابر خاکی در سطح پارک‌ها، بهبود وضع درختکاری و هرس درختان در سطح فضاهای سبز ارائه شده است.
نظر شما