به گزارش خبرنگار ایمنا، تمام سیارات خارج از منظومه شمسی بعد از زمین به طور دوره‌ای به مقابله با "حرکت بازگشتی سیارات" دچار می‌شوند. مقابله در نجوم کروی موقعیتی است که یک جرم آسمانی (مثلاً یک سیاره بیرونی از دید ناظر زمینی) نسبت به خورشید در نقطه مقابل قرار می‌گیرد به نحوی که جرم آسمانی مذکور با زمین و خورشید در یک خط و زمین در میان آن دو قرار می‌گیرد.
حرکت بازگشتی یا برگشتی ناشی از حرکت زمین به دور خورشید است همانطور که زمین به دور خورشید می‌چرخد چشم‌انداز ماه نیز تغییر می‌کند و این اتفاق باعث تغییر موقعیت ظاهری اجرام در آسمان از یک سو به سوی دیگر با یک دوره یک ساله می‌شود. برخلاف آنچه که به نظر می‌رسد سیاره مشتری خلاف مدار خود حرکت نمی‌کند بلکه حرکت رو به عقب و رو به جلوی آن با توجه به ستارگان پس زمینه بر اثر حرکت مداری زمین است. در هفته پیش رو کیهان شاهد وقایع نجومی زیبا و شگفت انگیزی است که به منظور بررسی بیشتر آن‌ها با فاطمه فخرایی فرد، کارشناس تیم علمی رصدخانه لارستان، گفت و گویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
بیشتر بخوانید: رویدادهای نجومی هفته دوم تیرماه ۱۴۰۰+ جزئیات
یکشنبه- ۳۰ خردادماه - شاهد کدام یک از رویداد نجومی خواهیم بود؟
یکشنبه -۳۰ خردادماه- سیاره مشتری وارد حرکتی برگشتی می‌شود. جمعه -۲۹ مردادماه- مشتری در مقابله قرار می‌گیرد و دوشنبه- ۲۶ مهرماه - مشتری به حرکت برگشتی خود پایان می‌دهد. سیاره مشتری هنگام ورود به حرکت برگشتی در صورت فلکی دلو قرار خواهد گرفت، ساعت ۲۳:۳۹ دقیقه طلوع می‌کند و قدر آن منفی ۲.۶ است. از رصدخانه لارستان ساعت ۱۹ دقیقه بامداد به ارتفاع هفت درجه بالاتر از افق شرقی می‌رسد و قابل رصد خواهد بود سپس ساعت ۵:۱۶، ۵۰ درجه بالاتر از افق جنوبی به بالاترین نقطه خود در آسمان می‌رسد. در گرگ و میش سحر حدود ساعت ۵:۴۱، ۵۰ درجه بالاتر از افق جنوبی شما محو می‌شود. طی هفته‌های بعد مشتری هر شب چهار دقیقه زودتر به بالاترین نقطه خود در آسمان می‌رسد و با نزدیک شدن به نقطه مقابله به تدریج در آسمان عصر و همچنین آسمان قبل از طلوع خورشید قابل مشاهده است.
آیا در هفته پیش رو می‌توانیم خوشه ستاره‌ای بطلیموس را رصد کنیم؟
بله، خوشه ستاره‌ای بطلمیوس NG306475 یا M7 که یکی از پرنورترین خوشه‌های باز ستاره‌ای است یکشنبه -۳۰ خردادماه- بین ساعت ۲۲:۱۱ تا ۳:۳۷ در قسمت دم صورت فلکی عقرب قابل مشاهده است. بیشتر ستارگان این خوشه آبی و درخشان هستند و حدود هزار سال نوری از زمین فاصله دارند. نخستین بار در سال ۱۳۰ پس از میلاد، ستاره‌شناسی به نام بطلمیوس آن را به عنوان یک سحابی توصیف کرد. هنگامی که این خوشه ستاره‌ای تا ارتفاع ۱۶ درجه از افق جنوب شرقی فاصله بگیرد یعنی تقریباً ساعت ۲۲:۱۱ قابل رصد خواهد بود و ۰۰:۵۴ بامداد ۲۷ درجه بالاتر از افق جنوبی به بالاترین نقطه خود در آسمان می‌رسد. وقتی این خوشه به ۱۶ درجه افق جنوب غربی برسد، کم کم غیر قابل رصد می‌شود. البته مشاهده M7 با قدر ۳.۳ با چشم غیر مسلح فقط در یک مکان کاملاً تاریک امکان‌پذیر خواهد بود، ولی با استفاده از یک دوربین دو چشمی یا تلسکوپ به راحتی قابل مشاهده است.
روز دوشنبه شاهد چه رویداد نجومی خواهیم بود؟
دوشنبه- ۳۱ خردادماه- طولانی‌ترین روز سال ۱۴۰۰ و انقلاب تابستانی خورشید در نیمکره شمالی خواهد بود. در این روز خورشید در مسیر حرکت سالانه خود در میان صورت‌های فلکی دایره‌البروج به شمالی‌ترین نقطه خود در آسمان در صورت فلکی سرطان با انحراف زاویه ۲۳.۵ درجه شمالی می‌رسد. این روز توسط ستاره‌شناسان اولین روز تابستان در نیمکره شمالی محسوب می‌شود. در نیمکره جنوبی خورشید نسبت به روزهای دیگر سال زمان کمتری بالاتر از افق قرار می‌گیرد و منجمان این روز را اولین روز زمستان تعریف می‌کنند.
در طی سال میزان جابه‌جایی خورشید به سمت شرق در میان صورت فلکی‌ها تغییر می‌کند. خورشید در انقلابین بیشترین سرعت و در اعتدالین کمترین سرعت را دارد و مدار زمین به دور خورشید یک دایره کامل نیست. این عوامل سرعت حرکت ظاهری خورشید در آسمان را کمی تغییر می‌دهد و باعث می‌شود طول روز متفاوت باشد. انقلاب‌ها به این دلیل رخ می‌دهند که محور چرخش زمین با زاویه ۲۳.۵ درجه‌ای نسبت به صفحه مدار خود به دور خورشید کج است و این باعث به وجود آمدن فصل‌ها نیز می‌شود. در انقلاب تابستانه قطب شمال زمین به سمت خورشید متمایل می‌شود. روز دو شنبه- ۳۱ خردادماه - ساعت ۷:۵۵ خورشید در نقطه انقلاب تابستانه قرار می‌گیرد. هر سال زمان رسیدن خورشید به این نقطه حدود پنج ساعت و ۴۸ دقیقه تفاوت دارد، بدین معنی که سال آینده ساعت ۱۳:۳۸ خورشید به نقطه انقلاب در مدار خود می‌رسد.
ماه چه زمانی در حضیض زمینی قرار می‌گیرد؟
چهارشنبه_ ۲ تیرماه _ ساعت ۱۴:۲۴ ماه در حضیض زمینی قرار می‌گیرد و در موقعیت صورت فلکی مارافسای به نزدیک‌ترین نقطه در مدار چرخش خود به دور زمین می‌رسد و کمی بزرگ‌تر از زمان‌های دیگر به نظر می‌رسد. فاصله ماه از زمین متفاوت است، زیرا مدار آن کاملاً دایره‌ای نیست و بیضی شکل است. وقتی ماه به صورت ماهانه این مسیر بیضوی را در اطراف زمین طی می‌کند، فاصله آن حدود ۱۴ درصد تغییر می‌کند این فاصله بین ۳۵۶ هزار و ۵۰۰ کیلومتر در حضیض (نزدیک‌ترین فاصله به زمین) و ۴۰۶ هزار و ۷۰۰ کیلومتر در اوج (دورترین فاصله از زمین) متغیر است.
اندازه زاویه‌ای ماه با توجه به این فاکتور متفاوت است و بین ۲۹.۴ دقیقه قوسی و ۳۳.۵ دقیقه قوسی تغییر می‌کند، البته روشنایی ماه نیز به مقدار بسیار کمی تغییر می‌کند. اگر چه در عمل تشخیص این موضوع دشوار است زیرا همزمان فازهای ماه نیز تغییر می‌کند. ممکن است افراد تصور کنند که ماه هنگام غروب و طلوع بسیار بزرگ‌تر و نزدیک‌تر است، در واقع چنین تصوری صحیح نیست و فقط خطای دید است که ماه هنگام نزدیک شدن به افق بسیار بزرگ‌تر از چیزی که در واقعیت است به نظر می‌رسد. این مسئله توهم ماه نامیده می‌شود و چیزی بیشتر از یک خطای دید نیست.
هر عکسی نشان می‌دهد که ماه دقیقاً همان اندازه است، صرف نظر از این که در افق ظاهر شود یا مستقیماً بالای سر ما قرار گرفته باشد. این نوع خطای دید در مورد خورشید و صورت‌های فلکی نیز وجود دارد، دلیل این خطای دید کاملاً دقیق و مشخص نیست، اما گمان بر این است که چون ماه هنگامی که نزدیک به افق قرار دارد در میان ساختمان‌ها و درختان دیده می‌شود، مقایسه اندازه آن با المان‌های زمینی باعث می‌شود بزرگ‌تر دیده شود.
خوشه ستاره‌ای NGC6530 چه زمانی قابل رؤیت است؟
چهارشنبه -۲ تیرماه- خوشه ستاره‌ای NGC6530 با قدر ۴.۶ نزدیک به سحابی تالاب یا M8 در صورت فلکی قوس در آسمان قابل رصد است. این خوشه ستاره‌ای تقریباً در نیمه شب به بالاترین نقطه خود در آسمان می‌رسد. البته دیدن آن از نیمکره جنوبی آسان‌تر است، اما از عرض‌های شمالی ۴۵ درجه شمالی به پایین نیز قابل مشاهده است.
این خوشه ستاره‌ای از موقعیت رصد خانه لارستان بین ساعت ۲۱:۳۶ تا ۴:۱۵ بامداد قابل رصد است. هنگامی که این خوشه ستاره‌ای تا ارتفاع ۱۹ درجه از افق جنوب شرقی شما فاصله می‌گیرد یعنی حدود ساعت ۲۱:۳۶ قابل دسترسی خواهد بود و ۰۰:۵۵ بامداد ۳۷ درجه بالاتر از افق جنوبی شما به بالاترین نقطه خود در آسمان می‌رسد که بهترین زمان برای رصد آن است. این جرم با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شود اما از طریق یک دوربین دوچشمی یا تلسکوپ کوچک قابل دیدن است.
آیا در هفته پیش رو شاهد خوشه کروی NGC6541 خواهیم بود؟
خوشه کروی NGC6541 با قدر ۶.۳ در صورت فلکی تاج جنوبی در نیمکره جنوبی آسمان در روز چهارشنبه_ ۲ تیرماه _به خوبی قابل مشاهده است و از عرض‌های شمالی ۲۶ درجه شمالی به پایین قابل رصد است. بنابراین از مختصات رصدخانه لارستان قابل مشاهده نیست زیرا بیشتر از ۱۸ درجه از افق بالاتر نمی‌رود و با قدر ۶.۳ بسیار کم نور است.
مقارنه سیاره مریخ و خوشه ستاره‌ای کندوی عسل چه زمانی رخ می‌دهد؟
پنج شنبه- ۳ تیرماه- مقارنه سیاره مریخ با خوشه ستاره‌ای کندوی عسل یا M44 رخ خواهد داد. مریخ و خوشه کندوی عسل با جدایی زوایه‌ای ۳۰ دقیقه قوسی نسبت به یکدیگر نمایی نزدیک به هم از دید زمینی‌ها خواهند داشت. مشاهده این مقارنه از مختصات رصدخانه لارستان دشوار خواهد بود، زیرا این مقارنه ساعت ۲:۴۵ رخ می‌دهد و پس از تاریک شدن آسمان در حوالی ساعت ۲۰:۳۸ در فاصله ۱۸ درجه بالاتر از افق غربی ظاهر می‌شود، البته آسمان در آن شب به دلیل حضور ماه کاملاً روشن خواهد بود.
این مقارنه سپس به سمت افق فرو می‌رود و دو ساعت و ۱۵ دقیقه بعد از خورشید یعنی ساعت ۲۲:۰۹ غروب می‌کند. قدر سیاره مریخ ۱.۸ و قدر M44 نیز ۳.۱ خواهد بود، هر دو جرم در صورت فلکی سرطان قرار دارند. این دو جرم در رصد با تلسکوپ به اندازه کافی به یکدیگر نزدیک خواهند بود تا در یک میدان دید در تلسکوپ قرار بگیرند، اما با چشم غیر مسلح یا از طریق یک دوربین دو چشمی نیز قابل مشاهده خواهد بود.
آیا پدیده ماه توت فرنگی در هفته پیش رو رخ خواهد داد؟
ماه پنج‌شنبه_ ۳ تیرماه _ در صورت فلکی قوس به فاز ماه بدر می‌رسد در این زمان ماه کل شب قابل رصد است، زیرا حوالی غروب خورشید طلوع می‌کند و حوالی صبح نیز غروب می‌کند. از بین ماه‌های کامل که در طول سال مشاهده می‌شود، گاهی اوقات با توجه به ماه و فصلی که ماه در آن به حالت بدر می‌رسد نام‌هایی مانند ماه توت فرنگی به آن اختصاص داده می‌شود. این نامگذاری‌ها در دهه‌های اخیر توسط کشاورزان در ایالات متحده رواج پیدا کرده است. آن‌ها ادعا می‌کنند که اسامی استفاده شده ریشه باستانی در قبایل بومی آمریکا دارد. آن‌ها ماه کامل در ماه ژوئن و آخرین ماه کامل بهار را ماه توت فرنگی می‌نامند، این نام از فصل برداشت توت فرنگی در شمال شرقی ایالات متحده سرچشمه گرفته است.
ساعت ۲۳:۰۹ از دید زمینی‌ها طول دایره‌البروجی ماه دقیقاً ۱۸۰ درجه با طول دایره‌البروجی خورشید فاصله دارد در طول شب‌های بعد ماه هر روز حدود یک ساعت دیرتر طلوع می‌کند و در اواخر شب به سمت‌الراس می‌رسد و طی چند روز فقط قبل از طلوع خورشید و صبح زود قابل مشاهده است. ماه با رسیدن به ربع آخر یک هفته بعد از ماه کامل، نیمه شب طلوع می‌کند و حوالی ظهر غروب می‌کند.
ماه چه زمانی در اوج خورشیدی قرار می‌گیرد؟
جمعه_ ۴ تیرماه _ ماه در اوج خورشیدی غیر قابل رصد قرار می‌گیرد، ماه در حرکت در مدار خود به دور زمین ساعت ۱۰:۱۷ به دورترین نقطه خود از خورشید یعنی نقطه اوج در فاصله 1.01 AU می‌رسد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ماه تقریباً در فاز کامل قرار دارد. فاصله بین زمین تا ماه تقریباً دو هزارم واحد نجومی AU یا ۳۶۲ هزار کیلومتر خواهد بود. در این زمان، ماه در صورت فلکی قوس و خورشید در صورت فلکی جوزا قرار دارد.
جمعه- ۴ تیرماه - شاهد چه رویداد نجومی خواهیم بود؟
سیاره آبی رنگ نپتون در این مواقع نیمه شب طلوع می‌کند و از جمعه شب حرکت رو به عقب خود را از دید زمینی‌ها آغاز می‌کند. این حرکت برای ناظران باستان شناخته شده بوده است، اما برای آن‌ها موضوع نگران کننده‌ای بود، زیرا نمی‌توانستند این حرکت را با تصوراتی که از حرکات سیارات در مدارهای بیضی شکل و رو به جلو داشتند، تطبیق دهند.
حرکت برگشتی ناشی از حرکت زمین به دور خورشید است، نپتون هشتمین سیاره نسبت به خورشید است و اولین سیاره‌ای است که وجود آن قبل از این که رؤیت شود با تلسکوپ در تاریخ ۲۳ سپتامبر ۱۸۴۶ با محاسبات ریاضی پیش بینی شده بود. از مختصات رصدخانه لارستان، این سیاره در آسمان سپیده دم قابل مشاهده خواهد بود، ۰۰:۲۳ بامداد طلوع می‌کند و در حوالی ساعت ۴:۵۵ به ارتفاع ۵۲ درجه‌ای از افق جنوب شرقی می‌رسد. طی هفته‌های بعد سیاره نپتون هر شب چهار دقیقه زودتر به بالاترین نقطه خود در آسمان می‌رسد و با نزدیک شدن به نقطه مقابله به تدریج در آسمان عصر قابل مشاهده می‌شود. نپتون در این شب‌ها در صورت فلکی دلو قرار دارد و با قدر ۷.۹ به کمک یک تلسکوپ قابل مشاهده است.
نظر شما