به گزارش خبرنگار ایمنا، روز جهانی محیط زیست هر سال روز پنجم ژوئن در سراسر جهان گرامی داشته می‌شود. سازمان ملل متحد برای نخستین بار سال ۱۹۷۲ میلادی این روز را به عنوان روز جهانی محیط زیست نامگذاری کرد و از آن سال تاکنون به بهانه این مناسبت به موضوعات جهانی مرتبط با حیات وحش، آلودگی هوا و آب پرداخته شده است. شعار و موضوع روز جهانی محیط زیست در سال ۲۰۲۱ «بازنگری. بازآفرینی. ترمیم» است با این مضمون افراد باید تصمیم بگیرند تغییرات اندکی در سبک زندگی خود ایجاد کنند تا بتوانند نظم طبیعت را بازگردانند.
همچنین آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در پیامی به مناسبت روز جهانی محیط زیست می‌گوید: آلودگی کره زمین به سرعت به مرحله غیرقابل بازگشت نزدیک می‌شود و تنوع زیستی از بین رفته و تغییرات اقلیمی و آلودگی‌ها به مرحله خطرناکی رسیده است به همین دلیل سازمان ملل فراخوانی برای یک دهه بازسازی اکوسیستم‌ها در کل جهان اعلام کرده است.
مشکلات محیط زیست ایران چیست؟
به گفته محمد درویش فعال محیط زیست در چهار مؤلفه آب، خاک، هوا، تنوع زیستی شرایط ایران نگران کننده است تقریباً بالاترین میزان فرسایش خاک در جهان (به نسبت سهم ایران از خشکی‌های کره زمین) را داریم. بر اساس گزارش ۲۰۱۸ سازمان ملل کل فرسایش خاک در جهان ۲۴ میلیارد تن است و یک دوازدهم این رقم یعنی ۲ میلیارد تن در ایران است در حالی که ایران یک صدم خاک جهان را دارد. میزان فرسایش خاک ایران ۸ برابر میانگین جهانی است. موضوع وقتی نگران کننده‌تر می‌شود که بدانیم شکل گیری یک سانتی مترمکعب خاک در ایران به طور متوسط ۸۰۰ سال زمان نیاز دارد در صورتی که رقم متوسط شکل‌گیری خاک در کره زمین ۴۰۰ سال است بنابراین وخامت اوضاع در ایران ۱۶ برابر متوسط جهانی می‌شود.
سطح سفره‌های زیرزمینی ما به طور متوسط ۲ متر در سال کاهش پیدا می‌کند، این مسئله باعث ایجاد پدیده فرونشست زمین شده است، در این پدیده در قرن ۲۱ دو بار رکورد جهان را جا به جا کردیم. یک بار ۲۰۱۰ در جنوب تهران سازمان زمین شناسی رقم فرونشست را ۳۶ سانتی متر اعلام کرد که ۴ سانتی متر بیش از مکزیکوسیتی، پایتخت مکزیک بود. ۳۶ سانتی متر ۹۰ برابر میزانی است که در اتحادیه اروپا حد بحرانی حساب می‌شود.
آلودگی هوا همچنان یک بحران جدی و نفس‌گیر است. همیشه دست کم یکی از شهرهای ما جزو ۱۰ شهر آلوده جهان است. قبلاً تنها منابع آلاینده موتوری باعث آلودگی می‌شد اما امروز ریزگردها هم اضافه شده است. گاهی زابل یا اهواز در کنار تهران، اراک، مشهد و اصفهان که همواره آلودگی‌های شدید داشتند، در شمار آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار می‌گیرند.
در حوزه تنوع زیستی تعداد سم‌داران ما (کَل، بز، قوچ، میش، آهو، جبیر، گوزن، شوکا و …) به نسبت ۴۷ سال پیش که سازمان محیط زیست تشکیل شده ۹۰ درصد کاهش یافته است. این یک رقم وحشتناک است، از ۱.۳ میلیون رأس به کمتر از ۲۰۰ هزار رسیدیم. در چهار حوزه محیط زیست اوضاع ما خوب نیست و این موضوع موجب تشدید افسردگی، تشدید آسیب‌های اجتماعی، افزایش بزهکاری، طلاق، خشونت علیه زنان، افزایش اعتیاد، کاهش سن اعتیاد و… می‌شود.
حفظ محیط زیست مسئله‌ای کلیدی است
حسین اکبری، معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان در خصوص چالش‌های محیط زیست، به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: هر سال پنجم ژوئن مصادف با روز جهانی محیط زیست است، هدف از این روز آگاهی رسانی به مردم برای نگهداری و حفظ محیط زیست، جلوگیری از تخریب شهر همچنین تحریک سیاست مداران و دولت‌ها به تصمیماتی شایسته، جامع و آینده‌نگر برای حفظ محیط زیست، افزایش روند توسعه، پیشگیری از تخریب‌ها و بازسازی محیط زیست است.
وی با تاکید بر این که حفظ محیط زیست یک مسئله کاملاً کلیدی و جامع است، ادامه می‌دهد: شعار روز جهانی محیط زیست "بازسازی و احیای اکوسیستم" است و در این راستا برنامه‌های مختلفی و کارآمدی داریم، البته شعار روز جهانی محیط زیست در کشور در تاکید شعار جهانی امسال با عنوان "نیم قرن حفاظت از زیست بوم‌های ایران، با بازنگری، بازسازی و نوسازی" است، این شعار یک برنامه و هدف کامل است چرا که کشور ما در این زمینه پیشرو است و در حال حاضر ایجاد تشکیلاتی در حفظ محیط زیست وجود دارد و اقدامات لازم را برای رصد و پایش و حفاظت محیط زیست پیش می‌برد.
ایران جزء ۸ کشور اول برخوردار از تنوع زیستی
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان می‌افزاید: حفظ تنوع زیستی و حفظ محیط زیست در دو زمینه محیط زیست طبیعی و محیط زیست انسانی باید مورد توجه قرار گیرد و چالش‌های مربوط به آن بررسی و برطرف شود، محیط زیست طبیعی در خصوص جغرافیا و طبیعت است به طور مثال وسعت استان اصفهان بالغ بر ۱۰ میلیون و ۷۹۰ هزار هکتار، در مرکز کشور و از تنوع زیستی بالایی برخوردار است همچنین تنوع زیستی کشور ما به خاطر داشتن چهار فصل و تغییرات ارتفاعی گسترده بهترین و منحصر به فردترین تنوع زیستی را دارد و جزء هشت کشور اول در تنوع زیستی است.
وی می‌گوید: استان اصفهان در موقعیت راهبردی مرکزی کشور و دارای تغییرات ارتفاعی بسیار بالا و حدود چهار هزار و ۴۰۹ متر است، این مقدار تغییر ارتفاع نشان می‌دهد که تا چه حدودی می‌توانیم تنوع زیستی ارزشمندی داشته باشیم و تنوع زیستی استان از نظر پوشش گیاهی و حیاط وحش بسیار گسترده است، به طوری که حدود دو هزار گونه پوشش گیاهی از ۷۰۰ جنس و ۱۳۰ خانواده داریم و حدود ۴۵ گونه انحصاری، ۵۴ گونه آسیب‌پذیر، ۱۶ گونه نادر و ۲۰ گونه گیاهی در خطر انقراض شناسایی شده است.
پایداری حیات زمین در گرو حفظ تنوع زیستی
اکبری در خصوص حیات وحش و مناطق حفاظت شده در استان اصفهان، اضافه می‌کند: از نظر حیات وحش در استان اصفهان حدود ۴۹۵ گونه شناسایی شده است که شامل ۶۵ گونه پستاندار، ۳۰۲ گونه پرنده، ۴۳ گونه خزنده، هشت گونه دوزیست و ۴۱ گونه ماهی است، استان اصفهان در پنج دهه اخیر سه منطقه حفاظت شده موته، قمیشلو و کلاه قاضی را با وسعت آن ۳۶۵ هزار هکتار داشته و در سال ۸۶ هم منطقه کرکس به وسعت ۱۱۴ هزار هکتار به مناطق حفاظت شده استان اضافه شد و در نهایت در ۱۰ سال اخیر نیز مناطق ارزشمندی مانند دالانکوه، کهیاز، قمصر، برزک و عباس آباد، کوه بزرگی به مناطق حفاظت شده استان اصفهان تبدیل و اضافه شده است.
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان خاطرنشان می‌کند: در مجموع استان اصفهان در حال حاضر ۱۲ منطقه تحت مدیریت با عناوین چهارگانه پارک‌های ملی، پناهگاه‌های حیات وحش، مناطق حفاظت شده و اثر طبیعی ملی و یک تالاب بین المللی گاوخونی را دارد که این ۱۲ منطقه حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار وسعت دارد، مناطق شکار ممنوع استان نیز حدود ۵۸۰ هکتار است و این آمار و ارقام نشان از گستردگی تنوع زیستی گیاهی و حیات وحش در استان و اهمیت توجه به آن است.
وی یکی از مهمترین سیاست‌های محیط زیست استان اصفهان را شناسایی زیستگاه‌های ارزنده که قابلیت ارتقا به مناطق مدیریت شده دارند، می‌داند و تصریح می‌کند: زیستگاه‌های ارزشمند باید شناسایی شوند و سطوح حفاظتی و امنیتی آن باید با روندی افزایشی ارتقا یابد، همچنین استان اصفهان حیات وحش بسیار ارزشمند و کمیابی دارد و تمام هشت گونه گربه‌سان که در کشور داریم، در استان وجود دارد، از شش گونه سگ‌سانان که در کشور داریم نیز پنج گونه در اصفهان وجود دارد، همچنین یک گونه از خانواده کفتارها در کشور داریم که آن نیز در اصفهان وجود دارد.
مشکلات حفاظت و احیای اکوسیستم‌ها
اکبری با اشاره به جمعیت حیات وحش در استان اصفهان، می‌افزاید: طبق آخرین سرشماری انجام شده، حیات وحش استان حدود ۴۴ هزار و ۲۰۰ رأس جمعیت در ۱۰ منطقه دارد که شامل سه گونه آهو، قوچ و میش و کل و بز است و اصفهان رتبه اول کشور را از نظر فراوانی حیات وحش این سه گونه دارد، گونه‌های کمیاب و در حال انقراض مانند پلنگ، یوزپلنگ، گربه شنی، هوبره و جبیر نیز در حیات وحش استان مشاهده شده و حفاظت از این گونه‌های کمیاب بسیار مهم است البته برخی گونه‌های پرندگان هم در استان وجود دارد، استان پتانسیل‌های زیادی از نظر ذخایر ژنتیکی و دارا بودن ظرفیت‌های گردشگری دارد که پرداختن به این موضوع می‌تواند برای بهبود اوضاع اقتصادی مفید باشد.
وی با تاکید بر این که حفاظت و احیای اکوسیستم‌ها با چالش‌های فراوانی روبرو است که این چالش‌ها در کشور و استان تا حد زیادی هم پوشانی دارد، اظهار می‌کند: چالش‌های مهمی در زمینه حفظ تنوع زیستی وجود دارد و تخریب زیستگاه یکی از چالش‌های مهم است که می‌تواند ناشی از عدم کنترل و تخریب معدنی و چرای بی‌رویه دام باشد، برداشت بی‌رویه از منابع آب و مراتع نیز چالشی است که برای رفع آن به تلاش جامعه نیاز است، کمبود منابع آب در اصفهان به عنوان استانی خشک و کم بارش بسیار مهم است، چرا که برای حفظ محیط زیست نیازمند آب هستیم.
نقش آلودگی‌ها در حفظ تنوع زیستی
سرپرست معاونت پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان با اشاره به اینکه آلودگی هوا، آب و خاک بر تنوع زیستی اثرات منفی دارد، می‌گوید: بحث آلودگی‌ها یکی از موانع بزرگ حفظ اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی است که کمتر به این موضوع توجه شده، در حالی که آلودگی‌های هوا، خاک و آب بر محیط زیست اثرات مضر و تخریب‌کننده‌ای دارد و عدم توجه به این مهم نابودی اکوسیستم و تنوع زیستی را به دنبال دارد.
وی در خصوص شیوع انواع بیماری‌ها در گونه‌های زیستی می‌گوید: تلاش می‌کنیم که بیماری‌ها رصد و از ابتلای حیات وحش به انواع بیماری‌ها جلوگیری شود، تب برفکی و طاعون نشخوارکننده‌های کوچک بیماری مشترک رأس و دام است و در انتهای سال ۹۸ تا ۹۹ منطقه کلاه قاضی درگیر این بیماری بود و برای رفع آن تلاش زیادی شد.
فرونشست زمین و خشکسالی دو خطر مهم محیط زیستی
اکبری فرونشست زمین به ویژه در استان اصفهان را یکی دیگر از چالش‌های محیط زیستی می‌داند و می‌افزاید: برداشت بی‌رویه از آب و خشکسالی باعث فرونشست زمین شده است همچنین شکار غیرمجاز، تغییرات اقلیمی و خشکسالی که به دنبال آن مرگ‌ومیر، مهاجرت، ورود حیوانات به مناطق ناامن و کشاورزی، سوءتغذیه و شیوع بیماری‌ها در حیات وحش را به دنبال دارد و همه اینها از جمله چالش‌های مهمی است که با آن روبرو هستیم.
وی خشک شدن رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی را از مسائل مهم محیط زیستی استان اصفهان می‌داند و می‌گوید: رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی به طور میانگین پذیرای هزاران پرنده مختلف بوده است که در ۲۰ سال اخیر بارگذاری بیش از حد ظرفیت زاینده رود در زمینه کشاورزی، صنعتی و انتقال بین حوزه‌ای و شرب باعث شده تا این رودخانه و تالاب گاوخونی با قدمت ۱۰ هزار ساله خشک شود اما احیای تالاب گاوخونی به تدریج قابلیت اجرا دارد و با کمک همه دستگاه‌های اجرایی تأیید شده و در حال انجام است و احیای این تالاب در بازه هشت ساله محقق خواهد شد.
سرپرست معاونت پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان با اشاره به راهکار رفع چالش‌های محیط زیستی، تصریح می‌کند: حفظ محیط زیست رسالتی فرا ملی و جهانی است، چرا که همه باید برای حفظ محیط زیست و رفع مشکلات تلاش کنند، همچنین تلاش برای رفع چالش‌های محیط زیستی برابر با تلاش برای حفظ حیات انسان و زمین خواهد بود، رسانه‌ها و مردم باید به بهبود وضعیت محیط زیست کمک کنند.
آلودگی هوا، خاک و آب مهمترین دغدغه محیط زیست
حمیرا صفی‌قلی، معاون فنی حفاظت محیط زیست استان اصفهان در خصوص اهمیت بررسی آلودگی هوا و خاک به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: قانون هوای پاک در سال ۹۶ به سازمان ابلاغ شده و جزء اسناد بالادستی است و به موضوعاتی از جمله بررسی منابع آلوده کننده هوا و علل آلودگی هوا و انتشار آلاینده‌های هوا می‌پردازد، پسماند، تخلیه فاضلاب و ورود آن‌ها به اراضی و آب‌های زیرزمینی از جمله دلایل آلودگی خاک است و برای جلوگیری از آلودگی خاک و آب برنامه‌های دقیقی داریم که با پیگیری‌های روز افزون دنبال می‌شود تا بتوانیم این چالش‌ها را رفع و آب و خاکی سالم داشته باشیم.
معاون فنی حفاظت محیط زیست استان اصفهان خاطرنشان می‌کند: قوانینی در خصوص حفاظت از خاک وجود دارد و با متخلفان در این زمینه به شدت برخورد می‌شود، اگر به هر دلیلی در منطقه‌ای خاک توسط واحدهای تولیدی و صنعتی آلوده شود باید به سازمان محیط زیست اعلام شده و در جهت رفع آلودگی و بازسازی خاک برآیند و در غیر این صورت با متخلفان برخورد قضائی صورت می‌گیرد، چرا که حفاظت از خاک اگر با جدیت دنبال نشود به چالشی حل نشدنی تبدیل می‌شود.
وی با توضیح این که قانون آلودگی خاک، قانونی جدید و از سال ۹۸ به محیط زیست ابلاغ شده است، تصریح می‌کند: به منظور کاهش آلودگی خاک تمام واحدهای بزرگ تولیدی، صنعتی، خدماتی و معدنی موظف هستند، نتیجه اقدامات خود در جهت کاهش آلودگی خاک را در چهارچوب خود اظهاری به محیط زیست اعلام کنند در غیر این صورت پیگیری‌های قضائی برای رفع آلودگی و جریمه مربوط انجام خواهد شد و واحد تولیدی متخلف در لیست صنایع آلاینده قرار می‌گیرد.
لزوم اهمیت تغییر نگاه زیست محیطی مردم
صفی قلی با تاکید بر این که به خاک به عنوان موجود ذی‌حیات نگاه نشده است، می‌افزاید: هنوز در کنار شهرها تخلیه نخاله ساختمانی و پسماند صنعتی و حتی سوزاندن ضایعات انجام می‌شود و جامعه هم به این نتیجه نرسیده که باید نگاهش را به خاک تغییر دهد، شاید دلیل این بی‌تفاوتی نسبت به آلودگی خاک، پهناور بودن منابع خاک در کشور است اما واقعیت این است که باید زنگ هشدار آلودگی خاک به صدا درآید و مانع ادامه یافتن آلودگی خاک شویم باید آگاهی مردم در خصوص مقابله با آلودگی خاک افزایش یابد تا بتوانیم به نتایج مؤثری در این زمینه دست یابیم، نگاه زیست محیطی مردم باید تغییر کند تا بتوان در جهت رفع چالش‌های محیط زیستی گام برداریم.
وی با اشاره به علل آلودگی خاک، اضافه می‌کند: دفن غیراصولی زباله‌ها، دفن غیراصولی پسماندهای پزشکی، پراکندگی نخاله‌های ساختمانی، سوزاندن ضایعات در حاشیه شهرها، سوزاندن زمین توسط کشاورزان بدون داشتن دانش کافی، وجود فیلتر نامناسب در خروجی ریخته‌گری‌ها و صنایع شیمیایی از جمله علل آلودگی خاک است که باید با آن برخورد شود.
نظر شما