به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از آرامگاه‌های مهم و تأثیر گذار شهر اصفهان که با وجود شهرت جهانی، به بوته فراموشی سپرده شده است آرامگاه صائب تبریزی اصفهانی، شاعر پرآوازه عهد صفویه است. متأسفانه مردم کمتر با محل آرامگاه این شاعر نامی که می‌توان گفت شهره آفاق است، آشنا هستند به گونه‌ای که برخی حتی تصور نمی‌کنند که وی در اصفهان مدفون باشد. فارغ از گمنامی و بی خبری از مدفن وی در میان اهالی اصفهان، متأسفانه سنگ مزار و آرامگاه او نیز مورد بی مهری قرار گرفته است. در این رابطه با مهدی نجار اعرابی، پژوهشگر و محقق تاریخ اصفهان راهی آرامگاه این شاعر شدیم تا از اهمیت و میزان آسیب‌های این مکان تاریخی و میراث فرهنگی مطلع شویم:
وی درباره اطلاعات مربوط به صائب تبریزی، اظهار می‌کند: درباره محل تولد میرزا محمد علی صائب ملقب به ملک الشعرا، مختصات سبک ادبی دوره او که به اسم‌های مختلفی از جمله، هندی، صفوی و اصفهانی خوانده می‌شود و این که آیا او به راستی در اصفهان متولد شده یا خیر، سخن‌ها، بسیار است. اما آرامگاه او کنار مادی نیاصرم و در خیابانی به نام خود صائب واقع شده است.
این پژوهشگر می‌افزاید: در گذشته، فضای اطراف آرامگاه حدود ۱۰ جریب بوده است و تا قبل از سال ۱۳۴۰ هجری قمری، بنام "قبر آقا" معروف بوده است. مردم در خیال خود تصور می‌کردند که این مکان، تنها مزار فرد بزرگی است که چیزی از زندگینامه و سنگ مزار او در خاطره‌هایشان بر جای نمانده است.
نجار اعرابی خاطر نشان می‌کند: اولین کسی که به این محل راه یافت و توانست سنگ مزار صائب را از زیر توده‌های سنگ و خاک بیرون بیاورد، مرحوم "علامه جلال‌الدین همایی" بود. این فضا در گذشته دارای دیوار بود و امکان ورود به آن برای همگان میسر نبوده است لذا علامه همایی، به این باغ وارد شد و با کمک باغبان، خاک‌های روی قبر را به یک سوی زد و سنگ مزار صائب را هویدا کرد. در این که چرا سنگ مزار سال‌ها زیر خاک، از نظرها مدفون بوده هنوز به دلیل محکمی نرسیده‌ام.
وی تصریح می‌کند: درست در قسمت پایین مقبره، سه عدد سنگ مزار فرسوده و هم سطح زمین مشاهده می‌شود که معلوم می‌شود که این قسمت، مقبره خانوادگی صائب بوده است. مرحوم احمد گلچین معانی در سفر به اصفهان، از ماجرای کشف این آرامگاه مطلع شده و پس از بازگشت به تهران، با درج مقاله‌ای در مجله"تهران مصور" وزیر فرهنگ وقت را قانع می‌کند که دستوری مبنی بر بازسازی آرامگاه صادر کند. اما بنا بر دلایل نامعلوم این کار چهارده سال طول کشید تا این که در سال ۱۳۴۲ شمسی ساخت آرامگاه آغاز شد و در ۱۳۴۶ به اتمام رسید. در مراسم بازسازی آرامگاه، اکثر مقامات وقت حضور داشتند که کلنگ آغازین کار، به دست علامه جلال‌الدین همایی بر زمین زده شد.
این پژوهشگر تاریخ اصفهان می‌گوید: تزئینات آرامگاه با توجه به زمان حیات صائب، از معماری دوران صفویه (سبک اصفهانی) الهام گرفته شده و حدود ۲ متر نسبت به زمین اختلاف سطح دارد. روی سر ستون‌های ایوان، قوس‌های جناغی قرار گرفته و زیر سقف با طرح شطرنجی آئینه کاری شده است. جبهه شرقی و غربی ایوان، دارای دو دهنه، یک ستون و دو قوس می‌باشد.
نجار اعرابی اضافه می‌کند: مرحوم حسین معارفی، نقشه بنا را طراحی کرده و به تهران فرستاد که تحت نظارت مهندس محسن فروغی فرزند (ذکاء الملک) تکمیل شد و در سال ۱۳۴۶ شمسی به پایان رسید. استاد امیرهوشنگ جزی‌زاده و مرحوم فضایلی نیز در ساخت این آرامگاه، نقش آفرینی کرده و هنر خود را نشان داده‌اند. ماده تاریخ افتتاح آرامگاه نیز توسط علامه همایی سروده شد که بر کاشی حک شده است. ناگفته نماند که حدود ۷۰۰ هزار تومان برای ساخت آرامگاه هزینه شد که یک هشتم آن را اصفهانی‌های علاقمند اهدا و مابقی را انجمن ملی پرداخت کرد.
وی می‌گوید: سنگ مزار صائب، یکی از نفیس‌ترین سنگ‌های موجود در اصفهان است که حالت تشت آبی و میان تهی برای کاشت گل و یا ریختن آب در داخل آن داشته است. خط نستعلیق برجستۀ حک شده بر سنگ، اثر استاد محمد صالح خوشنویس (به تاریخ جمادی الاول سال ۱۰۸۷) است که با اسلوب خاصی حجاری شده و به جرأت می‌توان گفت یکی از معدود و یا تنها اثر حجاری سنگ مزار و کتیبه سنگی به خط توانای او است.
این پژوهشگر تصریح می‌کند: به جز این نمونه خط، کتیبه‌ای سنگی نیز در قسمت ورودی روی دیوار موجود است که مربوط به ساختمان یک سد از دوره شاه سلیمان صفوی است. این کتیبه نیز به خط زیبای خوشنویس مذکور قلمی شده است.
مطلع اشعار سنگ مزار صائب این چنین آغاز می‌گردد:
در هیچ پرده نیست نباشد نوای تو / عالم پر است از تو و خالی است جای تو...
در بالای سنگ نیز این بیت آمده:
محو کی از صفحه دل‌ها شود آثار من / من همان ذوقم که می‌یابند از گفتار من
نجار اعرابی با اشاره به آسیب‌های این آرامگاه تاکید می‌کند: این سنگ مزار نفیس که جدا از ارزش هنری و هویتی اصفهان، می‌تواند سرمشقی برای خوشنویسان هم روزگار ما باشد، به دلیل نداشتن شیشه و حفاظی در اطراف آن، شرایط ناخوشایندی را پشت سرمی گذارد به گونه‌ای که این خطوط، در اثر ضربه یا سایر آسیب‌ها به آینده‌ای پر ابهام چشم دوخته است. از طرفی این مکان، به محلی برای تجمع افراد ناباب تبدیل شده که داخل سنگ مزار بدون هیچ محدودیتی آتش روشن می‌کنند.
وی به عنوان نتیجه‌گیری و جمع بندی این بازدید پیشنهاد می‌دهد که می‌توان با تزئینات آجری به سبک چلیپایی، فضای اطراف مزار از قسمت بالای پله‌ها محصور کرد که تنها ساعاتی مشخص به جهت بازدید گشوده و مورد استفاده قرار گیرد همچنین با نصب شیشه‌ای بر روی مزار صائب، می‌توان عمر این سنگ نفیس را افزایش داد تا نسل‌های آتی نیز از این همه زیبایی لذت ببرند.
این پژوهشگر ادامه می‌دهد: در عین حال سه عدد سنگی که گفته شد متعلق به خانواده صائب است و به راحتی پای رهگذران با آن برخورد می‌کند می‌توان با یک اختلاف سطح از زمین، از گزندها مصون نگه داشت. کتیبه موجود در قسمت ورودی آرامگاه نیز به دلیل اینکه شرایط مناسبی ندارد بهتر است به داخل آرامگاه منتقل گردد. برای شروع این اقدام مهم می‌توان با نصب شیشه بر روی مزار آغاز کرد و همزمان با ۱۰ تیرماه، روز بزرگداشت صائب از آن رونمایی کرد.
نظر شما