به گزارش خبرنگار ایمنا، بسیاری از معضلاتی که امروزه شهرهای ما را درگیر خودش کرده، نتیجه فعالیت‌ها و اقدامات سوداگران در حوزه‌های مختلف شهری است.
آلودگی هوا، ترافیک، ساخت و سازهای غیر قانونی، دسترسی‌های اندک و توزیع نامتوازن خدمات، حتی نابهنجاری‌های اجتماعی همگی ریشه‌ای در سوداگری دارد. اقدامات سوداگرایانه در دو مقیاس شهری و فرا شهری حیات و تاب آوری شهر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تأثیرات آن در سطوح فرا شهری به مراتب بیشتر است، رانت خواری و استفاده نامطلوب از منابع نه تنها در مقیاس شهر بلکه در سطح کلان نیز تأثیر مستقیمی بر حیات شهری می‌گذارد. این معامله یک جانبه کیفیت زندگی شهروندان را تحت تأثیر قرار داده و موجب می‌شود تا شهر از روند رشد و توسعه اصولی فاصله بگیرد و به سمت و سویی حرکت کند که به نفع عامه ساکنان نیست.
شاید بتوان ترافیک شهری را نمونه‌ای ملموس از سوداگری در سطح کلان نظام اقتصادی کشور دانست که در نهایت آسیب و فشار خود را متوجه زیرساخت‌های شهری می‌کند یا تجربه تلخ آلودگی هوای شهرها، بخش عمده‌ای ناشی از فعالیت‌های غیر اصولی بخش صنعت، که در پی آن هیچ فرد یا نهادی حاضر به توضیح نشده است و هیچ مرجعی نیز نتوانسته آنها را وادار به پاسخگویی کند.
سوداگران، صاحبان قدرت در شهر
«محمود اولاد»، کارشناس اقتصاد شهری می‌گوید: سوداگران افرادی صاحب قدرت در سطح شهر هستند که تصمیم گیری‌ها و تصمیم سازی‌های آنها در شهر بر مبنای منافع خودشان است.
وی خاطرنشان می‌کند: این افراد نظام قانون گذاری شهری و طرح‌های شهری از جمله طرح جامع و تفصیلی را در مراحل مختلف تهیه و تصویب به نحوی به پیش می‌برند که منافع فردی و شخصی خودشان بیشتر از منافع شهر تأمین شود؛ هدف آنها این است که رانت شهری را از طریق قوانین شهری، به نفع عده‌ای خاص ایجاد کنند.
این کارشناس اقتصاد شهری تاکید می‌کند: البته درز اطلاعات طرح‌های جامع و تفصیلی در زمان تهیه نیز می‌تواند به فساد شهری دامن بزند اما سوداگری بیشتر در قالب نظام تصمیم گیری و تصمیم سازی اتفاق می‌افتد.
اولاد ادامه می‌دهد: سوداگران هدایت شهر را از طریق ایجاد رانت به دست می‌گیرند و موجب تغییرات قیمت اراضی شهری می‌شوند و تراکم بناها را افزایش می‌دهند، در چنین ساختاری نفع شهر فدای نفع فرد یا افراد خاصی می‌شود و غالباً مزایایی برای شهر در پی ندارد.
وی تصریح می‌کند: یک مدیر شهری نیز در صورتی که بخواهد با فساد در سطح شهر مقابله کند تنها می‌تواند جلوی چند فرد متخلف را بگیرد، اما زمانی که سوداگر تبدیل به ساختاری قدرتمند می‌شود، سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها را به نفع خودش تحت تأثیر قرار می‌دهد و مدیر یک شهر نمی‌تواند در مقابله با چنین جریانی اقدامی انجام دهد.
این کارشناس اقتصاد شهری می‌گوید: ساختارهای قدرت در لایه‌ها و سطوح بالاتر تصمیمات دیگری می‌گیرند و تغییراتی در ساختار طرح‌های شهری ایجاد می‌کنند و از آنجایی که شهردار به عنوان مدیر یک شهر حتی نقش چندانی در تهیه طرح جامع شهری ندارد، توانی نیز برای تغییر این تصمیم گیری‌ها نخواهد داشت.
تأثیر تصمیم سازی‌های سوداگرایانه بر کیفیت زندگی شهروندان
اولاد اضافه می‌کند: مجموعه بزرگی از رانت اقتصادی و ساخت و سازهای غیر مجاز که تا حدی در ساختار دولت نفوذ دارد، می‌تواند در کمیسیون‌های مختلف از جمله کمیسیون ماده ۵ رأی بگیرد و رأی را پیش ببرد؛ مدیر شهری نیز به تنهایی نمی‌تواند جلوی چنین ساختار قدرتمندی را بگیرد.
وی می‌افزاید: ساختار فساد گونه و سوداگر از کانال قدرت وارد می‌شود و ساختارهای تصمیم سازی و تصمیم گیری را به سمت منافع شخصی می‌برد و تمایل دارد که شهر به گونه‌ای اداره شود که دائماً در حال تولید رانت باشد.
این کارشناس اقتصاد شهری تاکید می‌کند: سوداگران با تغییر ضوابط طرح‌های شهری و تغییر در مفاد آن موجب تغییر سرانه‌ها و سطوح خدماتی در سطح محلات و مناطق شهر می‌شوند؛ زمانی که تراکم جمعیت در یک محله بیشتر از میزان پیش بینی شده باشد، آسیب پذیری بافت و ساختار شهر بیشتر شده و فشار مضاعفی بر شبکه زیرساخت معابر شهری وارد می‌شود.
اولاد با بیان اینکه این تغییرات در نهایت تأثیر خود را بر سطح کیفیت زندگی شهروندان می‌گذارد، می‌گوید: در چنین شرایطی سرانه‌های خدماتی از جمله سرانه آموزشی، بهداشتی، درمانی، فضای سبز و سایر خدمات شهری تحت تأثیر می‌گیرد زیرا سرانه‌های مشخص شده در طرح متناسب با جمعیت هریک از محلات پیش بینی شده است.
نقش تعیین کننده سوداگران در حوزه مسکن و زمین شهری
«امیر حسین شبانی»، دکترای شهرسازی در این باره به ایمنا اظهار می‌کند: مسکن از نیازهای اساسی ساکنان شهر است و همه شهروندان باید در حد شأن خود دارای مسکن قابل دسترس و مناسب باشند در حالی که امروزه نوع نگرش نسبت به مسکن و زمین شهری موجب شده نقش دلالان و سوداگران در این حوزه پر رنگ و نیاز اساسی شهروندان به دست فراموشی سپرده شود.
وی تصریح می‌کند: دخالت سوداگران نه تنها قیمت زمین و مسکن شهری را افزایش داده است بلکه موجب شده تا شهرها از توسعه درون زا فاصله گرفته و شهروندان برای تأمین مسکن مورد نیاز به حاشیه شهرها روی بیاورند تا نیاز اساسی و انسانی خود را با قیمت مناسب‌تری خریداری کنند، در حالی که واحدهای مسکونی بسیاری در مراکز شهرها خالی است.
این کارشناس شهرسازی اضافه می‌کند: به علاوه نقش دولت در ساختار مدیریتی کشور، نقشی حداقلی در حوزه قیمت‌گذاری و ارزش‌گذاری زمین و مسکن است که نقش سوداگری، رانت خواری و نیروهایی که به دنبال سود و منافع گروهی هستند را در شهرها بیشتر و پر رنگ‌تر می‌کند.
شبانی تاکید می‌کند: سیاست‌ها و راهکارها در مقیاس کلان کشور و حوزه مدیریتی شهرها موجب شده، کنترل پذیری نظام قیمت زمین و مسکن در کشور و شهرها تا چهارچوب و نظم لازم را نداشته باشد.
نظر شما