به گزارش خبرنگار ایمنا، سال ۹۹ با خبرهای مربوط به انتشار ویروس کرونا آمیخته است. یکی از این اخبار تعطیلی مکان‌های تجمع عمومی از جمله سینماها و سالن‌های تئاتر است. تعطیلی تئاتر، رنج است؛ رنجی که نه تنها اهالی تئاتر بلکه مخاطبان این هنر را نیز تحت تأثیر قرار داده است. شاید بتوان گفت سخت‌تر از رنج تعطیلی سالن‌های تئاتر، دلجویی و حمایت نکردن مسئولان از هنرمندان این حوزه است که با وجود قرار داشتن در شرایط دشوار، دست از کار نکشیده و همچنان برای اعتلای این هنر تلاش می‌کنند.
امید نیاز، کارگردان تئاتر در گفت و گو با خبرنگار ایمنا ضمن طرح این پرسش که "واژه تئاتر به چه معناست؟ "، می‌گوید: با در نظر گرفتن معنای واقعی تئاتر، باید ببینیم آیا در اصفهان تئاتر داریم یا خیر. این مساله جای بحث دارد، اما اگر با اغماض بگوییم که پیش از کرونا در اصفهان تئاتر وجود داشته، باید گفت که وضعیت آن بسیار بد است، چراکه تحت تأثیر شرایط کرونا و پروتکل‌های بهداشتی قرار گرفت، اما سوالی مطرح است: اگر در یک مملکت زندگی می‌کنیم چرا سال گذشته در اصفهان تئاتر نبود، اما در تهران وجود داشت. تئاتر فلج شد و به نظرم بخشی از این اتفاق به دلیل نبود مدیریت کافی است. اگر قرار بود تئاتر اجرا نشود، نباید در تهران هم اجرا می‌شد و اگر قرار بود اجرا شود باید در اصفهان نیز مانند سایر شهرها تئاتر وجود داشته باشد. وضعیت اصفهان هیچ زمانی در طول ایام کرونا بدتر از تهران نبوده است. پس چرا شرایط یکسان نبود؟
وی می‌افزاید: تئاتر اصفهان بیش از سایر شهرها از کرونا ضربه خورد. در این میان برخی از هنرمندان تئاتر این شهر توانستند در چند جشنواره مختلف شرکت و جوایزی نیز کسب کنند. مسئولان این اتفاق را تابلوی افتخارات خود قرار داده‌اند و می‌گویند تئاتر اصفهان در شرایط کرونا نیز توانست فعالیت کند. سوالی از آنها دارم این است که آیا شما شرایط را فراهم کردید که این هنرمندان بتوانند در جشنواره‌ها شرکت کنند و یا این امر یک حرکت خودجوش و ذوق شخصی بود که توسط هنرمندان تئاتر صحنه‌ای و خیابانی انجام شد؟ از طرفی آیا سازوکاری فراهم شد که این هنرمندان محروم که صدای آنها به جایی نمی‌رسد، کارهای جشنواره‌ای خود را اجرا کنند؟ چه کمکی به این افراد شد؟
این کارگردان تئاتر ادامه می‌دهد: در سالی که گذشت تئاتر نبود، اما هنرمندان آنکه وجود داشتند. چه تمهیدی از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط برای کمک، احیا و سرپا نگه داشتن مراکز تئاتر، سالن‌ها، آموزشگاه‌ها و هنرمندان تئاتر، که با مشکلات مختلف زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند، اندیشیده شد؟ بنابراین با کنار یکدیگر قرار دادن این مسائل می‌توانم بگویم که سال بسیار بدی بر تئاتر گذشت، اما نه صرفاً به دلیل شیوع ویروس کرونا که یکی از دلایل اصلی آن بود، بلکه مدیریت نیز در این زمینه کامل و دغدغه مند نبود.
نیاز با بیان اینکه "فاجعه‌ای به نام انتشار ویروس کرونا در دنیا اتفاق افتاد"، می‌گوید: پس از کنترل ویروس کرونا شاهد عواقب و پس لرزه‌های آن یعنی تغییر تعاریف، شیوه‌ها و ارزش‌ها خواهیم بود. بنابراین نمی‌توان به دوران پیش از کرونا بازگشت و این بازنگشتن به دوران پیشین، ارتباطی با مسئولان ندارد، چراکه فرهنگ‌ها، توقعات، جهان بینی و ایدئولوژی مخاطب با نگرانی و استرس همراه خواهد شد. بنابراین امیدوارم چرخه تئاتر دوباره فعال شود، اما احتمالاً شرایط کمی تغییر می‌کند.
وی تصریح کرد: به مسئولان می‌گویم که گلی به جمالتان! ما همیشه بودیم، حال شما فکر کنید که چقدر بوده‌اید! تئاتر تمام نمی‌شود، هنرمند اگر هنرمند واقعی باشد ایستادگی دارد و از پا نمی‌افتد. خوشحالم از اینکه اهالی تئاتر با هر سختی که هست فعالیت خود را انجام می‌دهند. این مبارزه هنرمندان تئاتر اصفهان ستودنی است.
سال بسیار اسف انگیزی برای تئاتر بود
ناصر کوشان نویسنده کتاب " تاریخ تئاتر در اصفهان" نیز می‌گوید: در یکسال گذشته، اهالی تئاتر لطمه خوردند، چراکه به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی سالنی نداشتند که بتوانند در آنجا با رعایت مسائل بهداشتی اجرا داشته باشند، در نتیجه همه منتظر ماندند تا کمی اوضاع بهتر شود و بتوانند کار کنند. گروه‌های تئاتری که توانمندتر بودند کنار کشیدند و گروه‌هایی که در این برهه زمانی فعال ماندند نیز به نظر من خیلی موفق نبودند، چراکه سعی کردند از طریق فضای مجازی این کار را انجام دهند. اما ما امکانات فنی لازم برای ضبط تئاتر را نداریم و اگر هم تئاتری ضبط شده، احتمالاً با یک دوربین بوده است که خیلی رسالت تئاتر را بیان نمی‌کند. تئاتر نفس به نفس تماشاگر است و در حضور مخاطب است که می‌تواند شکل کامل به خود بگیرد. وقتی تماشاگر نداشته باشیم تئاتر هم نداریم.
وی می‌افزاید: اگر از نظر آسیب شناسی این مساله را بررسی کنیم، می‌بینیم که بیشترین آسیب به اهالی تئاتر وارد شد. کسانی که به این هنر علاقمند هستند یا اینکه حرفه آنهاست و شغل دیگری نیز ندارند، در این سال تأمین نشدند و باید حمایت شوند. اداره ارشاد می‌گوید پول نداریم، مرکز فرهنگی هنری تالار هنر نیز حمایت‌هایی انجام می‌دهد که متأسفانه بر مبنای سیاست‌های مدیریت خود آنهاست و فکر نمی‌کنم با دست‌اندرکاران با تجربه تئاتر هماهنگی کرده باشند.
این نویسنده تصریح می‌کند: باید جلساتی گذاشته می‌شد تا ببیند چه کاری می‌توان برای تئاتر انجام داد. اهالی تئاتر سالن ندارند، امکانات ندارند، کارت هنر هم برای همه آنها صادر نشد و هیچ کمک مالی نیز به آنها نشد. در این صورت شرایط اصلاً برای گروه‌های تئاتری مناسب نیست. ابتدا باید وضعیت را روشن کرد. اگر می‌خواهیم برای مخاطب اصفهان تئاتر اجرا کنیم باید شرایط از نظر مالی، اجرا و تبلیغات فراهم باشد.
کوشان با بیان اینکه "چه بخواهیم و چه نخواهیم باید سالن‌هایی ساخته شود که بخش خصوصی در آن فعالیت کند" می‌گوید: به نظر من فعالیت بخش دولتی در این حوزه، دیگر تئاتر نیست بلکه نوعی گزارش کار است. در وضع فعلی تئاتر نداریم، اما آسیب بسیاری داریم؛ بدنه تئاتر آسیب دیده است و کسی نیز فکری برای آن نمی‌کند. این در حالی است که به سال جدید نزدیک می‌شویم و در سال گذشته اگر هم تئاتری کار شده، جشنواره تئاتر خیابانی بوده است که شخصاً معتقدم جایگاه محکمی در اصفهان ندارد.
وی عنوان کرد: سال بسیار اسف انگیزی برای تئاتر بود. هیچ حمایتی از سوی متولیان این حوزه برای جامعه تئاتر انجام‌نشد. جامعه تئاتر نیز سردرگم است و نمی‌داند که چه کاری انجام دهد. حتماً باید برای آینده این هنر برنامه ریزی تازه ای با کمک خود اهالی تئاتر صورت بگیرد. باید ببینند خواسته اهالی تئاتر چیست و به آن توجه کنند.
اهالی تئاتر به حال خود و خدا واگذار شدند
احسان جانمی، عضو هیأت مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان اصفهان با اشاره به همت اهالی تئاتر به صورت شخصی و حمایت نکردن ارگان‌ها و سازمان‌ها از آنها، می‌گوید: در این یکسال هیچ گونه حمایتی از هیچ جا برای تئاتر صورت نگرفت، اما اهالی تئاتر از فرط عشق، علاقه و مشکلات معیشتی، آستین همت خود را بالا زدند و برای نخستین بار در تاریخ تئاتر اصفهان ۱۲ اثر در بخش‌های مختلف، صحنه‌ای رقابتی، غیر رقابتی، خیابانی، رادیو تئاتر و … بدون اینکه از جایی حمایت شوند، کسی به آنها کمک کند و یا حتی جای تمرین خاصی داشته باشند، به جشنواره فجر راه پیدا کردند.
وی ادامه می‌دهد: تنها اتفاق جالبی که در این یک سال رخ داد شاید بازگشایی مجدد تالار هنر بود که آن هم بسیار دیر اتفاق افتاد. واحد تئاتر حوزه هنری کاملاً تعطیل بود. اداره کل ارشاد نیز هیچ اقدامی برای تئاتر انجام نداد. شهرداری و سازمان فرهنگی تفریحی و ورزشی آن نیز اقدام چندانی برای تئاتر انجام نداد و جماعت تئاتری به حال خود و خدا واگذار شدند و حتی کسی نپرسید حالتان چطور است؟
این کارگردان اضافه می‌کند: همه فکر می‌کنند اهالی تئاتر آسیب مالی دیدند که البته این گمان درست است، اما بیشترین آسیبی که متوجه آنها شد، آسیب روحی بود. اهالی تئاتر در این سال پی بردند که بود و نبودشان برای این جامعه فرقی نمی‌کند و این جامعه هنوز به این مساله پی نبرده است که چقدر نیاز فرهنگی دارد. تا زمانی که به مشکلات فرهنگی پی نبرند و نیازهای فرهنگی را مرتفع نکنند هیچگاه نمی‌توانند نیازهای اقتصادی را برطرف کنند. هرچه آسیب است از مشکلات فرهنگی نشأت می‌گیرد، حتی آسیب‌های اقتصادی ما نیز از آسیب‌های فرهنگی است.
جانمی با اشاره به نقش انجمن هنرهای نمایشی، خاطرنشان می‌کند: انجمن هنرهای نمایشی هر اقدامی می توانسته انجام داد، با مسئولان صحبت کرد، اما همه وعده دادند. این انجمن ساختاری است که به آن اجازه نداده‌اند قدرت‌های اجرایی خود را داشته باشد. شهرداری و اداره ارشاد انجمن نمایش را محور کار خود قرار نمی‌دهند و به عنوان یک حکم تزئینی با آن برخورد می‌کنند. به نظر من انجمن نمی‌تواند کاری صورت دهد و بهبود اوضاع تئاتر باید به صورت همه جانبه اتفاق بیفتد و زمانی رخ می‌دهد که یک احساس نیاز واقعی به آن در تمام آدم‌ها ایجاد شود. اتفاق‌های خوب نیز برای تئاتر رخ داد، اما نه از سوی ارگان‌ها، هرچه بوده از سوی خود اهالی تئاتر انجام شده است.
گزارش از: صدیقه کهیانی - خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما