به گزارش خبرنگار ایمنا، واکسیناسیون اقدام بسیار مهم و با ارزشی است که به وسیله آن با هزینه کم می‌توان از ابتلاء به بیماری‌های عفونی جلوگیری کرد، در طول تاریخ جان میلیون‌ها نفر با استفاده از پنی‌سیلین، سولفاتیل آمید و داروهای باکتری کش مشابه نجات یافته است.
قریب به یک سال از همه‌گیری ویروس کرونا در کشور می‌گذرد و با نویدهای خوش تولید واکسن در جهان و کشور توزیع واکسن و تزریق آن در ایران از ۲۱ بهمن ماه شروع شد، در عین حال در بین افراد جامعه دیدگاه‌های مثبت و منفی به واکسن داخلی و خارجی و عوارض آن وجود دارد. در واکاوی بیشتر این مسئله و مرحله‌های توزیع واکسن و افراد دریافت کننده گفت وگویی با رضا فدایی، متخصص بیماری‌های عفونی و مسئول بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت استان اصفهان داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
تاریخچه تولید واکسن در کشور از چه زمانی آغاز شد؟
در قرن‌های گذشته بیماری‌های واگیردار در ایران مانند سایر کشورهای جهان یک عامل عمده برای مرگ و میر مردم بود، اولین بار در دوران قاجار واکسن آبله وارد ایران و به مردم تزریق شد تا از ابتلاء به بیماری آبله پیشگیری شود و بعد از مدتی موسساتی در کشور برای تولید واکسن ایجاد شدند، مؤسسه رازی در اطراف کرج و انستیتو پاستور در تهران با قدمت بیش از ۸۰ سال شروع به تولید واکسن در ایران کردند این موسسه‌ها با توجه به فعالیت‌های ارزشمند موجود باعث شدند ایران قبل از اپیدمی کرونا از باسابقه‌ترین واکسن سازها باشد، در حال حاضر تولید صنعتی واکسن برای خاورمیانه در ایران انجام می‌شود و به طور معمول برای ۱۱ بیماری در کودکان واکسیناسیون وجود دارد، انجام واکسیناسیون برای بیماری‌هایی مانند سرخک، سرخچه، آبله مرغان، سل و فلج اطفال چهره زندگی در دنیا و ایران را تغییر داد.
قبلاً آمار بالایی از مرگ و میر در کودکان به دلیل بیماری آبله بود در حالی که در شرایط فعلی جامعه به علت وجود واکسن آبله شیوع بیماری آبله در بین کودکان بسیار کمیاب است، واکسیناسیون باعث کاهش بسیاری از بیماری‌های واگیردار شده است و آبله از دنیا ریشه‌کن شد همچنین بیماری فلج اطفال و سرخک در آستانه ریشه‌کنی است، بیماری‌هایی مانند دیفتری، کزاز، سیاه سرفه به واسطه واکسیناسیون بسیار کمیاب و نادر شدند.
عملکرد واکسن کرونا در بدن چگونه است؟
در حال حاضر با شیوع اپیدمی کرونا در جهان واکسن کرونا تولید شده و به مردم تزریق می‌شود وقتی این ماده وارد بدن شود سیستم ایمنی بدن را بیدار کرده و وادار به ساخت مواد دفاعی می‌کند و در واقع سیستم بدن آماده برای مواجهه واقعی با این عامل بیماری‌زا در آینده می‌شود، در حقیقت واکسن آمادگی و تمرین به بدن می‌دهد در نتیجه اگر فرد در آینده با ویروس مواجه شود به آن مبتلا نشده و در برابر ابتلاء به نوعی مقاوم می‌شود.
در حال حاضر چند کشور در جهان واکسن کرونا تولید می‌کنند؟
برای تولید واکسن کرونا بیش از ۶۰ شرکت از حدود یک سال قبل در سطح جهان دست به کار شدند، شرکت‌های بین‌المللی و چند ملیتی با سرعت فعالیت در این زمینه را آغاز کردند و از این ۶۰ شرکت تعدادی هم در میانه کار از ادامه فعالیت منصرف شدند و نتوانستند کار را ادامه دهند، با توجه به اینکه برای ساخت یک واکسن جدید به طور معمول ۱۵ سال مطالعه و تحقیق لازم است ولی به دلیل شرایط اضطراری در دنیا با همه‌گیری کرونا، تمام توان علمی دنیا برای زودتر انجام شدن این کار فعال شد و با گذشت یک سال از اپیدمی کرونا در شرایط فعلی چند واکسن تهیه و آماده تزریق به مردم جهان است.
چه تعداد برند واکسن کرونا در جهان آماده توزیع است؟
در حال حاضر حدود شش برند شناخته شده در دنیا اعلام کردند کار ساخت واکسن کرونا به نهایت رسیده است، این شرکت‌ها در آمریکا، بریتانیا، اروپا، روسیه، چین و هند دارای پایگاه و مشغول ساخت این واکسن‌ها هستند. شرکت‌هایی که این واکسن را ساختند مراحل سه گانه تأمین واکسن را گذرانده و واکسن را به وزارت بهداشت کشورشان عرضه کرده و موفق به گرفتن مجوز و تأیید مقامات شدند. تعدادی از آنها هم عرضه واکسن به سازمان بهداشت جهانی برای بررسی نهایی و گرفتن تأیید را داشتند و در حال حاضر که بیش از یک سال از شیوع این پاندمی می‌گذرد نزدیک به شش برند واکسن کرونا آماده توزیع در سطح جهان است.
واکسیناسیون با چه شرایطی می‌تواند اپیدمی کرونا را کنترل شود؟
این نگرانی برای کشورهای غنی و فقیر در خصوص توزیع واکسن وجود داشت که به طور متوازن از این واکسن بهره‌مند نشوند و این اتفاق ناعادلانه بوده و نتیجه موفق به دنبال ندارد، اگر تعدادی از کشورها به سرعت مردم خود را واکسینه کنند و تعداد دیگر در سطح جهان عقب بمانند اپیدمی کرونا کنترل نخواهد شد، بنابراین سازمان بهداشت جهانی از کسانی که تمایل به مشارکت دارند دعوت به همکاری کرد و سبد «کوواکس» با برخورداری از منابع مالی و فنی تألیف شد بیشترین فعالیت سبد «کواکس» کمک کردن به کشورهای ضعیف‌تر برای دریافت سریع واکسن کرونا است تا سیستم ایمنی بدن ملت خود را تقویت کنند. در ایران وزارت بهداشت مواردی که در سطح دنیا آماده بوده مورد بررسی قرار داد تعدادی برای وارد کردن به کشور گزینش شدند و فعالیت‌های ارزشمندی برای ساخت واکسن در ایران شروع شده است، امیدواریم همه این موارد در کنار هم بتواند جمعیت ۸۰ میلیونی کشور را پوشش دهد تا از درگیری به این اپیدمی رها شویم.
به جز واکسن روسی چه واکسن‌های دیگری در راه ورود به کشور است؟
در شرایط فعلی واردات واکسن از نوع واکسن روسی بوده و محموله‌های وارداتی بعدی هم واکسن روسی است، بعد از مدتی محصول دیگری بنام آسترازنکا وارد کشور خواهد شد، ایران کشوری با جمعیت زیاد است و به استناد این جمعیت گام‌های بزرگی در آینده بر می‌داریم، با اتکا به تولید داخلی به تنهایی و با اتکا به یک برند خاص از کشوری نمی‌توان جمعیت زیادی را واکسینه کرد، باید از برندهای مختلف وارد کرد و در حال حاضر این برنامه در دستور کار وزارت بهداشت است.
آیا واکسن خارجی با داخلی متفاوت است؟
واکسن‌ها متفاوت و روش سخت تولید آنها چند نوع است واکسن زنده ضعیف شده، واکسن ویروس کشته شده، واکسن قطعاتی منتخب از ویروس و واکسن ژنی که با ورود به بدن انسان دستور ساخت قطعات لازم و آنتی بادی را می‌دهد. واکسن‌ها به هم ترجیح ندارند، این اتفاق وابسته به شرکت تولیدکننده است که آمادگی ورود به کدام روش را داشته است و خصوصیات تأثیرگذاری مختلف است، این تأثیرگذاری از ۷۰ درصد و بعد ۸۰ و یا صددرصد بوده و قیمت‌ها تفاوت دارند و تصمیم گیری فعالیت‌ها در وزارت بهداشت صورت می‌گیرد و نظارت بر جمع واکسن و داروها در سازمان غذا و دارو انجام می‌شود و با بررسی نهایی به صلاح جامعه ایرانی دستور وارد کردن واکسن داده می‌شود.
آیا تزریق واکسن کرونا به طور کلی افراد را از ابتلاء مصون می‌کند؟
هدف تزریق واکسن مصون ماندن از ابتلاء به این ویروس است، واکسن کرونا در دو نوبت تزریق می‌شود نوبت اول ۲۱ بهمن ماه بود و بعد از گذشت ۲۱ روز نوبت دوم تزریق انجام می‌شود، حدود دو هفته بعد از دریافت دومین نوبت فرد تزریق کننده واکسن به احتمال ۹۰ درصد ایمن است. با توجه به اینکه ایمنی جامعه در مقابل کرونا وابستگی به واکسیناسیون ۷۰ تا ۸۰ درصد جمعیت دارد در حال حاضر افرادی که واکسینه شدند یا در هفته‌های آینده واکسن خواهند گرفت همچنان مانند کسانی که واکسن نگرفتند باید موازین بهداشتی، شستن دست‌ها و رعایت فاصله اجتماعی را مورد توجه قرار دهند، به دلیل اینکه ایمنی واکسیناسیون گروهی است و هنوز تا رسیدن به آمار واکسیناسیون ۸۰ درصدی جمعیت فاصله زیادی داریم، بنابراین زدن واکسن کرونا نباید برای فرد اطمینان به عدم ابتلاء به ویروس ایجاد کند، باید توجه به پروتکل بهداشتی در اولویت قرار گیرد.
واکسیناسیون در چند مرحله انجام می‌شود؟
وزارت بهداشت واکسیناسیون کرونا را به چهار مرحله تقسیم کرده است، مرحله اول از ۲۱ بهمن شروع شد باید تا نوروز این مرحله انجام شود، در مرحله اول جمعیت ۵۰۰ هزار نفری کارکنان بهداشت و درمان کارکنان آی سی یوها و فعالان بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و آزمایشگاه‌ها فعال در بخش کرونا واکسینه می‌شوند، در صورت تأمین به موقع واکسن حداکثر تا نوروز می‌توانیم کادر پزشکی در سطح استان را واکسینه کنیم. پیش‌بینی شده افراد مقیم خانه‌های سالمندان و مراکز جانبازان در فاز اول واکسن را دریافت کنند و بعد از شروع سال ۱۴۰۰ وارد واکسیناسیون سالمندان خواهیم شد، از مسن‌ترین افراد واکسیناسیون شروع می‌شود و به تدریج سنین پایین‌تر با اولویت افرادی که یک یا چند بیماری مزمن دارند، سپس واکسیناسیون افرادی دارای بیماری مزمن که سالمند هم نیستند و افرادی که از نظر شغلی با مردم زیادی در تماس هستند مانند رانندگان اتوبوس‌ها، تاکسی‌ها و مسئولان باجه‌هایی که مرتب با ارباب رجوع تماس دارند. در پاییز ۱۴۰۰ کم کم به واکسیناسیون عموم مردم می رسیم، بنابراین راه طولانی در پیش داریم و محموله اول واکسن را تزریق کردیم و محموله‌های بعدی به طور یکنواخت بین همه کشور و استان اصفهان توزیع خواهد شد و اصفهان ۷ درصد جمعیت کشور را دارد و به همین میزان از محموله‌ای وارد شده تقریباً به میزان جمعیت درصدی واکسن به اصفهان تعلق می‌گیرد.
چه مدت زمانی برای تزریق واکسن کرونا به گروه‌های هدف لازم است؟
هماهنگی لازم برای واکسیناسیون در آذرماه انجام شده و گروه‌ها تفکیک شدند، آمارها به وزارت بهداشت اعلام شد و در حال حاضر هر محموله‌ای وارد کشور شود سهمی به اصفهان تعلق می‌گیرد و کار واکسیناسیون پیش می‌رود. از نظر قدرت تزریق واکسن، توان تزریق بالا است و ۱۷ سال قبل در جریان واکسیناسیون سرخک و سرخچه واکسن از قبل تهیه شده بود و در یک ماه به یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در طرح استان واکسن زده شد و در کشور ۳۰ میلیون نفر طی یک ماه واکسن سرخک را دریافت کردند. در حال حاضر در اپیدمی کرونا در شرایط اضطراری هستیم، هر مقدار واکسن از راه برسد به سرعت و با برنامه‌ریزی قبلی که برای توزیع صورت گرفته تزریق واکسن برای افراد صورت می‌گیرد. در گروه بندی‌ها و توزیع واکسن هیچ تفاوتی بین شهر و روستا نیست، کادر پزشکی، بهورزان مشغول خدمت مراکز بهداشت و درمان، سالمندان، بیماران خاص و زمینه‌ای و جانبازان در مناطق روستایی برای تزریق واکسن در اولویت هستند.
در حال حاضر آیا عوارضی در افراد دریافت کننده واکسن دیده شده است؟
وقتی تزریق واکسن صورت می‌گیرد انتظار داریم بعد از دریافت واکسن بعضی عوارض مختصر مانند درد در ناحیه تزریق، تب مختصر، احساس کسالت سرماخوردگی خفیف وجود داشته باشد و بعد از تزریق واکسن کرونا هم حدود ۵ الی ۱۰ درصد این موارد در بین افراد دیده شده و نشان می‌دهد سیستم ایمنی بدن با تزریق واکسن فعال شده است، تحریک بدن با علائم مختصری همراه بوده که این دوران زودگذر است. یکی از اولویت‌های واکسیناسیون کرونا مبتلایان به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون و بیماران بهبود یافته سرطان هستند، اگر افرادی باشند زمان تزریق واکسن احساس کسالت کنند باید با پزشک معالج آنها مشورت شود و در صورت نبود مشکل و اجازه پزشک معالج واکسن تزریق می‌شود. اگر فردی تب داشت برای تزریق واکسن باید چند روزی صبر کرد تا تب کاهش پیدا کرده و بعد از به دست آوردن سلامت نسبی واکسن کرونا به او تزریق می‌شود.
چرا تزریق واکسن در دو فاز انجام می‌گیرد؟
بسیاری از واکسن‌ها در دو فاز تزریق شدند، واکسن سرخک در دو مرحله ۱۲ ماهگی و ۱۸ ماهگی است، واکسن فلج اطفال در چند مرحله و واکسن هپاتیت در سه الی چهار مرحله بوده است، در روش دو مرحله‌ای با اولین تزریق واکسن سیستم ایمنی بدن بیدار شده و تولید آنتی بادی می‌کند، بعد از مدتی با تزریق دوم واکسن ایمنی بدن یک پله بالا می‌رود و دوام ایمنی بدن بیشتر می‌شود.
آیا با تزریق واکسن همه‌گیری کرونا همچنان ادامه دارد توصیه شما به شهروندان چیست؟
واکسن تحت شرایط بسیار سخت گیرانه ای وارد ایران می‌شود و لحظه به لحظه نظارت شده تا به شخص مورد نظر به صورت رایگان تزریق شود، اگر کسی در فضای مجازی ادعای فروش واکسن را کرد نباید به این مسئله توجه کرد و موردی کذب است. کرونا و اپیدمی آن هنوز ریشه کن نشده است، در گذشته واکسیناسیون کودکان را از مرگ و میر نجات داده است، اسفندماه و نوروز را در پیش رو داریم واکسیناسیون مسیر خود را برای ریشه‌کنی کرونا خواهد داشت. باید مردم بدانند برای واکسینه شدن و رسیدن به پوشش ۷۰ الی ۸۰ درصدی جمعیت مسیر طولانی در پیش داریم، باید همه افراد جامعه پروتکل‌های بهداشتی، دست شستن و ماسک زدن را رعایت کنند، خطر هنوز برطرف نشده و مراعات حال سالمندان را در نوروز داشته باشند از دورهمی، ترددهای غیر ضروری و مسافرت پرهیز کنند.
نظر شما