به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه در مدیریت شهرها تاب‌آوری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است زیرا می‌تواند حیات و دوام یک شهر را به راحتی تحت تأثیر قرار دهد. این در حالی است که طی سالیان گذشته تاب‌آوری در فرایند توسعه شهرها نادیده گرفته شده یا کم اهمیت تلقی شده است؛ اما این موضوعی نیست که تنها در زمان بحران به آن توجه کرد؛ زیرا به اعتقاد کارشناسان شهری افزایش تاب‌آوری در توسعه پایدار و در پی آن کسب درآمدهای پایدار شهرها، تأثیر بسزایی دارد. بنابراین این روزها که شهرداری‌ها با کمبود منابع مالی مواجه هستند پرداختن به مقوله تاب‌آوری از ضروریات است.
این روزها تأثیر بیماری کرونا، تحریم‌های اقتصادی، افزایش قیمت ارز و افزایش حجم نقدینگی و تورم در جامعه امری مشهود است به همین منظور برای بررسی تأثیر بحران‌ها در تدوین بودجه شهرداری‌ها و یافتن راهکارهای کسب درآمدهای پایدار در زمان بحران با سید محمد امامی، کارشناس مدیریت و توسعه شهری به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
درآمد شهرداری‌ها از چه منابعی تامین می‌شود؟
منابع درآمدی شهرداری‌ها به سه بخش کلی تقسیم می‌شود که عبارتند از درآمدهای ناشی از عوارض، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای مانند فروش اموال منقول و غیر منقول و در آخر واگذاری دارایی‌های مالی مانند تسهیلات و اوراق مشارکت. از این موارد بخشی در شهرداری مرکزی و بخشی در مناطق پانزده‌گانه و ناژوان تأمین می‌شوند.
چه موانعی بر سر راه تأمین مالی شهرداری‌ها وجود دارد؟
موانع زیادی وجود دارد که مهم‌ترین آنها تکیه شهرداری‌ها بر درآمدهای ناپایدار است. اگر بخش عمده درآمد ناپایدار شهرداری‌ها عوارض بر پروانه‌های ساختمانی باشد در این قسمت شهرداری‌ها از طرفی در تحصیل این درآمد تابع شرایط اقتصادی کشور هستند و از طرف دیگر این درآمدها تأثیرات منفی بر توسعه پایدار شهرها از جنبه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی و زیست محیطی دارد.
شهرداری با شرایط اقتصادی که به وجود آمده است برای افزایش درآمد، بر فروش تراکم تمرکز می‌کند. ظرفیت شهرها برای افزایش تراکم محدود است و اگرچه برای شهرداری کسب درآمد می‌شود، اما در طولانی مدت برای شهر و شهروندان هزینه‌هایی در پی خواهد داشت که زیست‌پذیری و کیفیت زندگی را در شهرها کم می‌کند. این در حالی است که سهم کمک‌های دولتی در تأمین بخشی از هزینه‌های شهرداری‌ها که در قوانین مشخص شده‌اند با توجه به شرایط اقتصادی کاهش داشته است و توسعه حمل و نقل عمومی مانند مترو که نیاز به سرمایه سنگین برای احداث دارد، بدون کمک دولت امکان پذیر نیست.
یکی از موانع دیگر در تأمین مالی شهرداری‌ها پیاده نشدن مدیریت یکپارچه شهری است. مدیریت یکپارچه یک کلانشهر مانند آنچه در کشورهای توسعه یافته اتفاق می‌افتد شامل اداره امور اقتصادی شهر و صنایع نیز می‌شود که در صورت اجرا برای شهرداری‌ها می‌تواند درآمدهای جدیدی برای اداره شهر تعریف کند.
با توجه به شیوع ویروس کرونا الزامات و اولویت تدوین بودجه شهرداری‌ها چیست؟ در واقع در زمان بحران شهرداری‌ها باید بر چه مسئله‌ای تمرکز کنند؟
پاسخ به این سوال که شیوع کرونا چه الزاماتی برای شهرداری‌ها در تدوین بودجه ایجاد کرده نیازمند پاسخ به این سوال است که آیا کرونا بر افزایش هزینه‌ها و کاهش درآمدهای شهرداری تأثیرگذار بوده است؟ در مورد افزایش هزینه‌ها باید گفت که همه‌گیری کرونا با تحریم‌های اقتصادی، افزایش قیمت ارز و افزایش حجم نقدینگی و تورم هم زمان شده و همه این عوامل دخیل هستند و سهم هر یک متفاوت است و برآورد سهم هر یک نیازمند انجام بررسی و مطالعه است. در مورد کاهش درآمدها شهرداری برخی از درآمدهای خود را مانند درآمد مراکز گردشگری را از دست داد یا تعداد مسافران مترو در مقطعی به علت استقبال نکردن مردم به خاطر شیوع کرونا افت قابل ملاحظه‌ای داشت و در این شرایط سیاست شهرداری تعطیلی مترو نبوده است بالتبع تأمین بخشی از این هزینه‌ها باری بر دوش مدیریت شهری است. این موارد و موارد مشابه در فرآیند بودجه‌ریزی اعم از تدوین یا اصلاح بودجه باید مورد توجه قرار گیرد.
در واقع شهرداری‌ها در برخورد با بحران‌ها باید بر موضوع افزایش تاب‌آوری تکیه کنند. سه تعریف از تاب‌آوری وجود دارد. در علوم مهندسی تاب‌آوری به حالتی گفته می‌شود که بعد از وارد شدن شوک یا بحران به یک سیستم، آن مجموعه به وضعیت عملکرد و ساختار قبلی خود برگردد. در اکولوژی تاب‌آوری به وضعیتی گفته می‌شود که سیستم بعد از شوک و بحران پایداری خود را حفظ کند. در تعریف سوم که مختص سیستم‌های پیچیده مانند شهر است تاب‌آوری یعنی بعد از رخ دادن شوک، ساختاری جدید برای سیستم ایجاد شود که بتواند عملکرد قبلی خود را حفظ کند.
تاب‌آوری شامل چند مرحله است؟
فرآیند تاب‌آوری شامل چهار مرحله کلی است. مرحله اول قبل از وارد شدن شوک است و در آن مرحله به بررسی آسیب پذیری سیستم و پیدا کردن نقاط ضعف، قوت، تهدیدها و فرصت‌های پیش رو می‌پردازد.
در مرحله دوم بحران عارض می‌شود و آن مرحله تاب‌آوری است. در این مرحله است که عمق و اندازه واکنش نسبت به شوک وارده شده به سیستم اندازه‌گیری می‌شود که اندازه و عمق واکنش بستگی به محدودیت‌ها و امکانات سیستم دارد.
شوک‌هایی که به شهرها وارد می‌شود می‌تواند کرونا، خشکسالی، تورم و افزایش قیمت ارز و غیره باشد که باید مورد تحلیل و بررسی قرار بگیرند. بعد از مراحل آسیب‌پذیری و تاب‌آوری، نوبت به مرحله تقویت سیستم می‌رسد. در این مرحله سیستم سعی می‌کند با آن شوک و بحرانی که عارض شده است تطبیق پیدا کند که شامل تقویت بهره‌وری و کارایی، استفاده از فناوری، ایجاد مهارت‌های لازم در پرسنل و وجود کسب‌و کارهای قوی هستند. نقش فناوری در این زمینه مهم است و در بحران کرونا به خوبی خود را نشان داد و این نقش مهم را می‌توان از آنجا تشخیص داد که سرمایه شرکت‌های فناورانه در این دوره افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. سیستم‌های الکترونیک شهرداری می‌توانند در این بخش نقش پررنگی داشته باشند.
مرحله چهارم و آخر تاب‌آوری، مرحله بازیابی است که بحران تمام شده و فرآیند رشد شروع می‌شود.
با توجه به استقلال شهرداری‌ها در کسب درآمد چه راهکارهایی برای تحصیل درآمد پایدار در شهرداری‌ها وجود دارد؟
شهرداری‌ها باید به عنوان یک سیستم اداره کننده یکپارچه شهر شناخته شوند تا بتوانند به درآمدهای جدید از نوع درآمد پایدار دست پیدا کنند البته این فرآیند زمان‌بر است و تصویب قوانینی برای مدیریت یکپارچه شهرها برای اصلاح فرآیندهای گذشته از اولویت برخوردارند. با وجود شرایط افزایش چندین برابری هزینه‌های اجرای پروژه‌های عمرانی و زیرساختی، شهرداری‌ها نیازمند درآمدهای جدیدی هستند تا رضایتمندی شهروندان را بدون نیاز به تراکم فروشی کسب کنند.
عدالت فضایی و اجتماعی در شهرها چقدر می‌تواند به ارتقای زندگی اقشار آسیب پذیر کمک کند و بودجه چگونه باید تنظیم شود؟
در شهرداری‌ها ردیف‌هایی مختص مناطق محروم هر سال وجود دارد و شهرداری‌ها موظف به توزیع عادلانه درآمدها برای توسعه متوازن شهر هستند و باید متناسب با نیاز و ظرفیت مناطق توزیع عادلانه فرصت‌ها در همه مناطق صورت گیرد. شهرداری برای دستیابی به تعادل فضایی به غیر از سیاست گذاری‌های بالا به پایین نیازمند مشارکت شهروندان است.
نظر شما