به گزارش خبرنگار ایمنا، با یک جست‌وجوی ساده در فضای مجازی به دنیایی از موارد و مسائل مختلف نزاع و درگیری برمی‌خوریم که هر کدام داستانی جداگانه و قابل تأمل برای بررسی دارد، از درگیری‌های خانوادگی و طایفه‌ای گرفته تا درگیری‌های خیابانی، همه و همه به دلیل نبود تاب‌آوری و درک متقابل افراد رخ می‌دهد، همچنین در بین اخبار تلخ کرونایی خبرهای نزاع و درگیری بین شهروندان بر سر موضوعات روزمره بیش از گذشته به گوش می‌رسد و این شبهه را به وجود آورده که طغیان کرونا نه تنها جسم و جان آدمی را تهدید می‌کند، بلکه اعصاب و روان افراد را نیز نشانه گرفته و تاب‌آوری در مراودات و ملاحظات اجتماعی را کاهش داده است.
بنابر آمار ارائه شده توسط سازمان پزشکی قانونی کشور در سه ماهه نخست سال ۹۹، ۱۴۶ هزار و ۳۵۳ مورد مراجعه به پزشکی قانونی در پی نزاع به ثبت رسید که ۱۰۱ هزار و ۷۲۱ مورد از مراجعات مربوط به مردان و مابقی (۴۴ هزار و ۶۳۲ مورد مراجعه) مربوط به زنان بوده است. بر اساس این آمار، به ترتیب استان‌های تهران با ۲۲ هزار و ۷۱۰، خراسان رضوی با ۱۲ هزار ۸۶۸ و آذربایجان شرقی با ۱۰ هزار ۳۳۴ مورد، بیشترین مراجعات و استان‌های بوشهر با ۹۰۷، ایلام با ۹۳۲ و هرمزگان با یک هزار و ۸۴ مورد، کمترین مراجعات در پی نزاع به مراکز پزشکی قانونی را در سه ماهه نخست سال ۹۹ به خود اختصاص دادند.
جابه‌جایی ارزش‌ها نتیجه ایجاد نزاع و درگیری
مجید محمدی، کارشناس‌ارشد جامعه‌شناسی در خصوص دلایل نزاع و درگیری در جامعه به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: نزاع در جوامع در حال توسعه و گذر از سنتی به مدرن به دلیل جابجایی ارزش‌های اجتماعی و کاهش تقید به هنجارهای موجود مشاهده می‌شود، نزاع و درگیری در جوامع سنتی از آن دسته آسیب‌ها و معضلات اجتماعی است که متأثر از سایر عوامل اجتماعی از جمله سرمایه اجتماعی، کنترل اجتماعی و اختلافات اجتماعی خواهد بود.
وی گفت: دستگاه‌های اجرایی و متولیان امر باید به شناسایی عوامل ایجاد نزاع و درگیری توجه کنند تا بتوانند با اقدامات مناسب از جمله تقویت سرمایه اجتماعی، کنترل تعلقات سنتی و نارضایتی و اختلافات اجتماعی از تداوم و تشدید پدیده نزاع و درگیری به ویژه نزاع و درگیری دسته جمعی پیشگیری کنند.
این جامعه‌شناس با توضیح اینکه پدیده نزاع و درگیری در جامعه با ایجاد اختلال در روابط اجتماعی، کینه و دشمنی را به وجود می‌آورد، می‌افزاید: این کینه و دشمنی با زمینه‌سازی برای ایجاد نزاع و تنش‌های بعدی، جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می‌سازد.
نزاع و درگیری بین جوانان بیشتر است
وی با اشاره به بیشتر بودن میزان نزاع و درگیری در بین جوانان، خاطرنشان می‌کند: تحقیقات نشان داده بین نظارت والدین بر رفتار فرزندان، نظارت اجتماعی غیررسمی، نظارت رسمی، تحصیلات و نزاع و درگیری جوانان رابطه معکوس وجود دارد، همچنین میزان نزاع و درگیری افراد بیکار از افراد شاغل بیشتر است، بنابراین بدرفتاری والدین و نبود نظارت والدین بر رفتار فرزندان بیشترین اثر مستقیم را بر افزایش میزان نزاع و درگیری بین جوانان دارد، علاوه بر بدرفتاری و نبود نظارت والدین در خانواده، دوستی با همسالان بزهکار نیز در بروز نزاع و درگیری جوانان مؤثر است.
محمدی می‌گوید: افراد با تحصیلات پایین‌تر تمایل بیشتری نسبت به نزاع دارند و در افراد متأهل و افراد مجرد از نظر میزان گرایش و تمایل به نزاع تفاوت وجود دارد، چرا که اکثر افراد متأهل کمتر خود را درگیر نزاع می‌کنند و بیشتر دنبال حل مسئله در جوی آرام هستند.
این جامعه‌شناس در خصوص ریشه افزایش خشونت و به دنبال آن افزایش نزاع و درگیری در جامعه، اضافه می‌کند: ریشه خشونت و درگیری در جامعه ضعیف بودن سواد ارتباطی برخی افراد است، افراد در خانواده، مدرسه، دانشگاه، جامعه و هیچ جای دیگری مهارت‌های برقراری ارتباط با دیگری را نیاموخته‌اند و آموزش به موقع حرف زدن و سکوت کردن، بجا از حق دفاع کردن، دور شدن از موقعیت‌های ناهنجار و از همه مهم‌تر مدیریت کردن خشم را ندیده‌اند و باید بدانیم داشتن این مهارت‌ها نشانه هوش اجتماعی افراد است که اگر در فردی وجود داشته باشد، قطعاً به سمت نزاع و درگیری نخواهد رفت.
تأثیر مهارت برقراری ارتباط و افزایش تاب‌آوری در کاهش نزاع
وی با تاکید بر اینکه بسیاری از افراد به دلیل ساختار شخصیتی ضعیفی که دارند با کوچک‌ترین انتقاد سریع واکنش خشونت‌آمیز نشان می‌دهند، تصریح می‌کند: پس داشتن مهارت برقراری ارتباط مؤثر و افزایش تاب‌آوری بسیار مهم است، چرا که از وقوع و بروز بسیاری از نزاع‌ها و درگیری‌ها جلوگیری می‌کند.
کرونا، خانه نشینی و افزایش خشونت
محمدی با بیان اینکه کرونا، تبعات اقتصادی و خانه‌نشینی تا حدودی موجب افزایش خشونت‌ها به‌ویژه در حوزه خانواده شده است، می‌گوید: در این روزها خانه‌نشینی و شیوع کرونا در افزایش آمار نزاع و درگیری بی‌تأثیر نبوده است و باعث افزایش درگیری‌های خانوادگی بین زوج‌ها و سایر افراد خانواده شده است، زیرا شیوع کرونا موجب تعطیلی بسیاری از کسب و کارها و کاهش درآمدها شد و در کنار آن سنگینی هزینه‌های زندگی و گرانی‌ها، آستانه تحمل افراد را پایین آورد و وقتی این افراد به دلیل خانه‌نشینی در دوران کرونا به ناچار ساعات بیشتری را در کنار یکدیگر می‌گذرانند، اگر مهارت مدیریت خشم و برقراری ارتباط درست را نداشته باشند، منجر به بروز درگیری و تنش بین افراد می‌شود.
وی با اشاره به اینکه از سال‌ها پیش سیر آمار نزاع و درگیری‌های خیابانی و خانوادگی در جامعه صعودی بوده است، ادامه می‌دهد: اختلافات و نزاع خانوادگی قبلاً هم بوده، اما در این روزها که مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل است و بچه‌ها همه وقتشان را در خانه می‌گذرانند، دعوا و اختلافات بین فرزندان، والدین یا خواهر و برادرها بیش از گذشته شده که همه این موارد نشانگر نداشتن توان برقراری ارتباط صحیح و کنترل و مدیریت خشم است.
این جامعه‌شناس افزایش سواد ارتباطی و آگاهی را از راهکارهای کنترل خشم و کاهش نزاع و درگیری میان افراد می‌داند و می‌گوید: آموزش سواد ارتباطی در مدارس و دانشگاه‌ها وجود ندارد و باید خودمان دنبال یادگیری آن باشیم و منتظر نمانیم تا دیگری برای یاد دادن به دنبالمان بیاید یا کلاس آموزشی برایمان بگذارند، باید از دوره خانه‌نشینی این روزها استفاده کنیم و سواد ارتباطی خود را افزایش دهیم، حالا که فضای مجازی فراگیر شده و در این فضا همه جور محتوایی از جمله محتوای آموزشی هم وجود دارد، لازم است از ظرفیت فضای مجازی به درستی استفاده کنیم و برای یادگیری وقت بیشتر بگذاریم.
وی توضیح می‌دهد: اغلب درگیری‌ها بر سر موضوعات بسیار پیش پا افتاده از جمله دعوا بر سر جای پارک، تصادف و مشکلات آپارتمان‌نشینی است، در واقع علت تشکیل بیشترین پرونده‌های درگیری خیابانی همین موضوعات به ظاهر بی‌اهمیت است چرا که برخی از شهروندان به حق و حقوق خودشان واقف نیستند.
کنترل خشم راهکار کاهش نزاع و درگیری
آرزو شاه‌میوه اصفهانی، روانشناس و مدرس دانشگاه، نیز درباره مدیریت خشم و کاهش نزاع و درگیری به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: خشم هیجانی است که به صورت جسمی، احساسی، انگیزشی و با جلوه‌های کلامی یا غیرکلامی و چهره‌ای ابراز می‌شود که این امر واکنش طبیعی شخص یا ارگانیزم بدن است نسبت به شرایطی که مورد انتظار وی نباشد.
وی ادامه می‌دهد: احساس خشم می‌تواند از یک احساس رنجش خفیف شروع شده و تا یک عصبانیت شدید ادامه یابد که ممکن است منجر به نزاع و درگیری میان افراد شود که گاهی عواقب جبران‌ناپذیری از جمله وقوع قتل، نقص عضو شدن و طلاق را به دنبال داشته باشد.
تفاوت خشم، پرخاشگری، خشونت و خصومت
این روانشناس با اشاره به اینکه خشم، پرخاشگری، خشونت و خصومت با یکدیگر متفاوت است، تصریح می‌کند: خشم یک احساس است، اما پرخاشگری به معنی هرنوع آسیب‌رسانی فیزیکی، روانی و خشونت است، خصومت نگرشی است که شامل دوست نداشتن دیگران و ارزیابی منفی درباره آن‌ها خواهد بود، پس با آگاهی از معنا و مفهوم خشم، پرخاشگری، خشونت و خصومت می‌توان درک و سواد برقراری ارتباط مؤثر با دیگران را در خود بهبود ببخشیم و به دنبال آن شاهد کاهش بروز نزاع و درگیری باشیم.
وی با بیان اینکه خشم احساسی طبیعی و لازم است، اما باید مدیریت شود، می‌افزاید: وقتی شدت و مدت خشم بسیار زیاد باشد، در موارد زیادی اتفاق بیفتد و نحوه ابراز آن هم توسط فرد مناسب نباشد، می‌تواند مشکل‌ساز شود و باعث افزایش میزان درگیری و نزاع از طرف فردی شود که نمی‌تواند خشم خود را کنترل کند.
شاه‌میوه می‌گوید: خودآگاهی هیجانی، یعنی تشخیص به موقع خشم، مکث، کارهایی مانند نفس عمیق، ترک موقعیت، تغییر در محیط، کشف و خنثی‌سازی افکار منفی، بیان جراتمندانه، حل مسئله، مذاکره، پذیرفتن حقوق دیگران، اصلاح سبک زندگی، نگرش و گرایش مذهبی، پیش‌بینی موقعیت‌هایی که منجر به خشم می‌شوند و ترک آن موقعیت و تخلیه خشم‌های حل نشده از جمله راهکارهای کنترل و مدیریت خشم است که می‌تواند نزاع و درگیری‌ها در هر طیفی را کاهش دهد که همه این موارد تنها با تمرین کردن به دست می‌آید.
آمار نزاع و درگیری در مردان دو برابر زنان است
همچنین علی سلیمان پور، مدیرکل پزشکی قانونی استان اصفهان در خصوص آمار نزاع و درگیری در استان به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: در ۸ ماهه سال جاری آمار مراجعان نزاع و درگیری ۹ درصد کاهش داشته است و در این مدت ۲۸ هزار و ۳۸۸ مصدوم نزاع و درگیری به ادارات پزشکی قانونی استان اصفهان مراجعه کردند، در مدت مشابه سال گذشته در استان حدود ۳۱ هزار و ۱۹۹ نفر به دلیل نزاع و درگیری به پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند.
وی با اشاره به آمار زنان و مردانی که به دلیل نزاع و درگیری به پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند، ادامه می‌دهد: در ۸ ماهه سال جاری از کل مراجعان نزاع و درگیری که به مراکز پزشکی قانونی استان اصفهان مراجعه کرده‌اند، حدود ۱۸ هزار و ۵۸۲ نفر مرد و ۹ هزار و ۸۰۶ نفر زن بودند که آمار مردان در این زمینه حدود دو برابر بیشتر از زنان است.
مدیرکل پزشکی قانونی استان اصفهان خاطرنشان می‌کند: در آبان ماه امسال نیز ۳ هزار و ۹۴۹ نفر به مراکز پزشکی قانونی کشور مراجعه کردند که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۳۸.۱ درصد بیشتر شده است.
نظر شما