به گزارش خبرنگار ایمنا، با رواج هنر خطاطی تلاش برای پیشبرد این هنر آغاز و هنرمندان علاوه بر خلق آثار ادبی از انگشتان جوهری خود برای پژوهش در این حیطه نیز کمک گرفتند. پژوهش خط را می‌توان یکی از مهم‌ترین انواع پژوهش‌های هنری دانست. این نوع پژوهش علاوه بر کمک به استوار سازی بنیادهای این حوزه، با در اختیار گذاشتن اطلاعات مفید و کاربردی مانع فراموشی این هنر می‌شود. شهناز ملکی که پیش از این با کسب عنوان نخستین استاد زن خوشنویس در اصفهان در زمره نام‌آوران این هنر قرار گرفته بود، حالا پژوهشی در خصوص القاب خوشنویسان را در قالب کتاب "القاب خوشنویسان ایرانی" منتشر کرده است.
او در گفت و گو با خبرنگار ایمنا، می‌گوید: از دوران کهن تا قبل از صنعت چاپ، کتاب‌ها و نسخه‌های خطی توسط کاتبان و خوشنویسان دست‌نویس می‌شده و تاریخ و ادبیات کهن به این طریق به ما رسیده است و در این میان از آنجا که هنرمندان خوشنویس به کتابت اشعار و کتب نظم و نثر می‌پرداختند، رابطه تنگاتنگی بین ادبیات و هنر به ویژه هنر خوشنویسی به وجود آمده است.
این پژوهشگر ادامه می‌دهد: بی شک مبانی دینی اعم از قرآن، احادیث و نیز آثار گران سنگ و غنی ادبیات فارسی در دل خود تعالیم گران بهایی داشته که با کتابت هنرمندان خوشنویس، آثار تربیتی زیادی را نسل به نسل از خود به جا گذاشته است. تا قبل از پیشرفت تکنولوژی و ابداع نرم افزارهای خوشنویسی و کاربرد چشمگیر آن در تبلیغات، رونق و جایگاه هنر خوشنویسی قابل توجه بود.
ملکی می‌افزاید: با روند روز افزون تبلیغات و استفاده از فونت‌های کامپیوتری به جای تابلوهای دست‌نویس استفاده از هنر دست خوشنویس کاهش یافت. هنرمندان خوشنویس به انزوا رفتند و تنها به آموزش خط به علاقمندان مشغول شدند. می‌توان گفت تنها جنبه زیبایی و هنری این رشته باقی مانده و جنبه کاربردی آن بسیار کمرنگ شده و جای خود را به تکنولوژی داده است و این امر جای تأمل دارد.
شهرداری‌ها در اِلمان‌های شهری از خوشنویسی استفاده کنند
او درباره توسعه و ترویج این هنر، اضافه کرد: علاوه بر هنرمندان، این مسئولان و متولیان امور هنری به ویژه هنر بی‌بدیل خوشنویسی هستند که باید در جهت پیشرفت و کاربردی کردن این هنر و رشد جایگاه آن در جامعه تلاش بیشتر داشته باشند و به هر طریق ممکن چراغ این راه را روشن نگه دارند تا مبادا همچون برخی از هنرهای سنتی به دست فراموشی سپرده شود.
این پژوهشگر خط تصریح می‌کند: شهرداری‌ها می‌توانند در اِلمان های شهری و نیز تابلوهای تبلیغاتی سطح شهر از خط و خوشنویسی سنتی که توسط هنرمندان درجه یک نوشته شده بهره بگیرند. وقتی خط زیبا در منظر عموم قرار بگیرد چشم بینندگان با این هنر مأنوس می‌شود و از طرفی باعث حمایت هنرمند به انزوا رفته می‌گردد.
ملکی خاطر نشان می‌کند: در طول تاریخ شاهد هستیم که هر جا و در هر دوره‌ای که هنرمندان توسط حاکمان حمایت شده‌اند، آن هنر برجسته گشته و رونق پیدا کرده است. نمونه بارز این امر خطوط و کتیبه‌های زیبای شهر اصفهان است که این شهر را به موزه‌ای از خط و خوشنویسی تبدیل کرد و این نتیجه حمایت حاکمان صفوی از هنر معماری و در کنار آن هنر خوشنویسی بوده است که زینت بناهای زیبای آن زمان شده است.
او ادامه می‌دهد: همچنین برپایی نمایشگاه‌های متعدد توسط هنرمندان و معرفی این هنر در داخل و خارج از کشور البته با حمایت مسئولان کمک شایانی به رشد و توسعه هنر خوشنویسی خواهد داشت. پس در سایه توجه و حمایت است که هر هنری بالنده شده و جایگاه آن تثبیت می‌گردد.
هنر خوشنویسی برای کاربردی شدن نیاز به مباحث علمی دارد
این پژوهشگر خط با بیان اینکه "لازمه بهره‌مندی و ترویج هر هنری وجود مباحث علمی و تئوری در همان حوزه هنری است" می‌گوید: هنر خوشنویسی نیز برای کاربردی شدن و بیشتر رشد یافتن نیاز به مباحث علمی و تئوریک دارد. خوشبختانه در سال‌های اخیر پژوهش‌های خوبی در زمینه شناخت این هنر، اسباب و ادوات آن و انواع سبک‌های مختلف خوشنویسی صورت گرفته است ولی هنوز جای کار دارد و نیازمند کار آکادمیک و گروهی در این حوزه هستیم.
ملکی می‌افزاید: لازم است که یک هیأت تحقیقاتی و پژوهشی در زمینه پژوهش خوشنویسی تشکیل گردد تا تحقیقات در این حوزه در مسیر درست و منطقی و علمی به نتیجه برسد. چه بسا رازهای نهفته‌ای در این هنر است که هنوز کشف نگشته وبا رمزگشایی آنها به جایگاه خوشنویسی پی برده و بهره بیشتری از این هنر زیبا ببریم.
او با اشاره به علاقمندی خود به پژوهش در زمینه هنر خوشنویسی، تصریح می‌کند: با کنکاش در موضوعات پژوهشی و در حین مطالعه کتاب "احوال و آثار خوشنویسان" مرحوم دکتر بیانی تلنگری به من خورد و پی بردم که در زمینه لقب‌هایی که خوشنویسان و کاتبان در طول تاریخ کسب کرده‌اند، کاری انجام نشده و تنها به ذکر القاب پرداخته شده است.
داستان کاتبان و القاب آنان
این پژوهشگر خط ادامه می‌دهد: از این روی علاقمند شدم که القاب را از کتاب‌های تاریخی و تذکره‌های خوشنویسی استخراج کنم و به تجزیه و تحلیل آنها بپردازم و کار را با کتاب مرحوم دکتر بیانی شروع کردم. این موضوع پژوهشی برای نخستین بار در زمستان سال ۱۳۹۲ به عنوان مقاله‌ای در شماره دوم از دوره جدید مجله بین‌المللی مطالعات و تحقیقات نسخه‌های خطی (نامه بهارستان) منتشر شد و پس از آن با تکمیل پژوهش، مهرماه ۱۳۹۹ به صورت کتاب برای جامعه پژوهشگر و خوشنویس ارائه شد.
ملکی درباره ضرورت این پژوهش، می‌گوید: بررسی نام‌ها به ویژه القاب افراد خوشنویس و کاتب به ما کمک می‌کند تا جایگاه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و شخصیتی کاتبان را بهتر بشناسیم و در پی آن به روند رو به رشد خوشنویسی در طی زمان پی ببریم. از طرفی نقش کاتبان با توجه به القابی که از حاکمان زمان خود دریافت کرده‌اند در هر دوره تاریخی برای ما مشخص می‌شود که در مقدمه کتاب به تفصیل بیان شده است.
او با اشاره به محتوای کتاب عنوان می‌کند: در این کتاب پس از مقدمه، به تعریف لقب و انواع آن، چگونگی شکل‌گیری القاب و تفکیک دوره‌های تاریخی در جدول‌هایی منظم پرداخته شده است تا خوانندگان بتوانند به سهولت به القاب هر دوره دست پیدا کنند.
نظر شما