به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه تکنولوژی‌های نوین، امکان انجام کار حرفه‌ای را با روش‌های غیرمرسوم امکان‌پذیر کرده است، موضوع دورکاری از هفتمین دهه قرن بیستم مطرح شد اما بکارگیری جهانی و فراگیر آن با جولان ویروس کرونا همزمان شده است. دورکاری و ساعت‌ها نشستن پشت میز رایانه در بحران کرونا راهکاری بوده برای رعایت شرایط قرنطینه که تا حدودی موجب تامین آسودگی خاطر شده است. از روزهای ابتدایی اسفند ۹۸ و با شیوع کرونا در کشور، بحث ضرورت موافقت کارفرمایان با دورکاری کارمندان به میان آمد و از همان زمان اجرای طرح، دورکاری در بسیاری از مشاغل آغاز شد.
دورکاری پدیده جدیدی نیست اما با شیوع ویروس کرونا این ویژگی به یکی از بایدهای اقتصاد جهانی تبدیل شده تا علاوه بر حفظ جان انسان و قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی، فعالیت‌های تجاری را تداوم دهد. این اتفاق جدید در ایران کارفرمایان و کارمندان را درگیر چالش‌های جدیدی مانند حفظ میزان بهره‌وری همراه با حضور کمتر افراد در ادارات کرد. شاید پیش از این، حاضر نشدن در محل کار و درآمد داشتن، رویایی بیش نبود، اما وقتی این کار به اجرا رسید مزایا و معایب آن پررنگ‌تر شد.
مزایا و معایب دورکاری در قرنطینه خانگی
احسان کاظمی، روانشناس اجتماعی با بیان اینکه قبل از شیوع کرونا دورکاری و ساعات کاری شناور مطرح بوده است، به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: این موضوع یعنی فرد بابت حقوق دریافتی خود کار می‌کند، الزامی برای فعالیت از هفت صبح تا دو بعدازظهر ندارد، ساعت کاری او می‌تواند از ۱۰ صبح تا ساعت پنج بعدازظهر باشد. دورکاری برای همه مشاغل امکان پذیر نیست اما در تعدادی از مشاغل هدف از انجام دورکاری کاهش اتلاف وقت افراد از رفت و آمد محل سکونت به محل کار، کاستن خستگی روانی، جلوگیری از درگیر شدن در ترافیک و آلودگی هوا است.
کاظمی با بیان فواید دورکاری، اضافه می‌کند: در دورکاری فرد در منزل، مسافرت یا هر محل دیگری می‌تواند کار خود را از طریق فناوری اطلاعات و تکنولوژی روز انجام دهد. وقتی اشخاص قرار نیست از منزل به سر کار بروند در نتیجه بخش عمده‌ای از ترافیک شهری و آلودگی هوا کاهش پیدا می‌کند. همچنین وقت و انرژی‌های روانی و جسمانی آنها هدر نمی‌رود.
وی معتقد است همانطوری که کارمند یک اداره می‌تواند با دورکاری فعالیت‌های روزانه را انجام دهد، ارباب رجوع هم با دورکاری می‌تواند نیازهای خود را برآورده می‌کند و برای رسیدگی به پرونده به ادارات مراجعه حضوری ندارد. پرونده در سیستم بارگذاری شده و از طریق اینترنت کار او انجام می‌شود.
این مشاور و خانواده درمانگر، ادامه می‌دهد: فایده دیگر دورکاری این است که اشخاص به خصوص بانوان در کانون خانواده و کنار فرزند احساس امنیت و آرامش بیشتری دارند، علاوه بر رسیدگی به کارهای خانه فعالیت‌های اداری را انجام می‌دهند.
دورکاری امکان افزایش تجربه شغلی کارکنان را کاهش می‌دهد
کاظمی می‌گوید: اما از معایب دورکاری داشتن احساس کسالت و روزمرگی در اثر از بین رفتن تعاملات اجتماعی اشخاص است. یک کارمند هر روز همکاران خود را می‌بیند، چند ساعتی را در محیط متفاوت‌تر بیرون از خانه طی می کند و با ارباب رجوع‌ها معاشرت می‌کند اما در دورکاری این تعاملات وجود ندارد.
به گفته کاظمی؛ دورکاری تعاملات اجتماعی افراد و ارتباط کلامی آنها را کاهش می‌دهد، وقتی اشخاص هر روز به محیط کار می‌روند از تجربه همکاران خود بهره مند می‌شوند. با دورکاری امکان افزایش تجربه‌های شغلی بین کارکنان کاهش پیدا می‌کند.
وی تاکید می‌کند: گاهی اوقات نوع شغل یا مقتضیات اجتماعی ایجاب می‌کند افراد بتوانند دورکاری کنند. نمی‌توان گفت به طور مطلق دورکاری پدیده خوبی است یا ادعا داشت اصلاً خوب نیست. به عقیده من بهترین روش این است که اشخاص در طول شش روز هفته کاری بتوانند دو روز در محیط خانه به انجام برخی از امور با فشار روانی کمتری کنار کارهای روزمره بپردازند که نیاز به حضور فیزیکی در محیط کار نداشته باشد.
دورکاری چند روزه در هفته در کاهش آلودگی هوا و ترافیک کمک می‌کند
این روانشناس اجتماعی، تصریح می‌کند: در ایام کرونایی مردم دچار نوعی تناقض شدند، از یک سو ترس از بیرون رفتن و قرار گرفتن در دل جمعیت و مراوده با دیگران را دارند، از طرف دیگر به دلیل محدود شدن این تعاملات دچار کلافگی و حوصله سر رفتن هستند، این اتفاق‌ها استرس را به همراه دارد. به همین دلیل معتقدم سیستم‌های دیگر مانند رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی باید برای افراد در حال دورکاری و همه جامعه طراحی سازنده‌ای داشته باشند تا مانع از فشار روانی ناشی از محدودیت‌های کرونایی شوند.
وی ادامه می‌دهد: اصفهان در وضعیت آلودگی هوا قرار دارد، اگر برنامه‌ریزی مسئولانه به گونه‌ای بود که در طول هفته یک روز کاری را عده‌ای از کارمندان دورکاری داشتند، ترددها، آلودگی هوا و ترافیک کمتر بود. به نظرم این کار از تعطیلی دو روزه همه کارمندان در وضعیت هشدار آلودگی هوای اصفهان جلوگیری می‌کرد. یعنی در طول یک روز اگر ۱۰ هزار کارمند در سطح شهر اصفهان به اداره‌های مختلف می‌روند، هفته‌ای یک روز هر کارمندی دورکاری کرده و از خانه بیرون نرود، حجم ترافیک بسیار کمتر می‌شود و با نرفتن همان کارمند از تردد ۱۰ نفر ارباب رجوع به آن اداره جلوگیری شده و فعالیت‌ها دورکاری و الکترونیکی انجام می‌شود.
کاظمی اظهار می‌کند: در ایام کرونایی این فعالیت‌ها انجام گرفت و بر این باور هستم این اتفاق در طول سال و در همه ایام باید باشد تا بتوانیم مدیریت هوای پاک را داشته باشیم. فکر می‌کنیم بسیاری از فعالیت‌ها را نمی‌توان از طریق اینترنت و فضای مجازی انجام داد، در حالی که این کار شدنی است.
این مشاور و خانواده درمانگر، تصریح می‌کند: ممکن است ارباب رجوع برای یک نامه در طبقات مختلف اداره سه امضا بگیرد، اگر از طریق اتوماسیون مجازی این کار صورت بگیرد وقت مراجعه کننده و کارکنان کمتر گرفته می‌شود. در ایام کرونایی و قرنطینه خانگی همه اعضای خانواده بیشتر در کنار هم هستند، والدین وقت بیشتری برای مراقبت از فرزندان و رسیدگی به آموزش آنلاین آنها دارند. در گذشته باور داشتیم بعضی از کارها شدنی نیست، اما کرونا به بشر نشان داد انجام خیلی از کارها شدنی است.
لزوم کاهش اثرات روزمرگی در دورکاری
این روانشناس اجتماعی معتقد است بسیاری از اشخاص در اثر دورکاری دچار روزمرگی شده‌اند، برای بهتر شدن سلامت روان آنها به نظرم در این زمینه باید فضای فرهنگی، روانشناسان، رسانه‌ها و سیستم بهداشتی برای مردم برنامه سازی کرده و فضایی را ایجاد کنند تا بتوانند در ایام کرونایی خدمات در دسترسی به مردم ارائه دهند. از یک سو مردم در معرض آسیب روانی هستند، از سوی دیگر بهداشت و سلامت روان در جامعه کنونی بسیار شکننده است، گوش دادن اخبار، مبادله گفت وگوها بین مردم در سطح جامعه و بروز شایعه همه اشخاص جامعه را تحت فشار روانی قرار داده است.
کاظمی تاکید می‌کند: باید دقت کنیم اوج مشکل را در پساکرونا خواهیم داشت. مردم جامعه ما اهل پیش‌بینی نیستند تا خطر را حس کرده و مصونیت ایجاد کنند. رسانه‌ها بیشتر دنبال سوژه‌های ترند هستند و مردم اغلب پیشگویی می‌کنند. باید مردم جامعه بتوانند پیش‌بینی و فرایند خردمندانه‌ای درباره آلودگی هوا، ترافیک سنگین و موارد روز داشته باشند و خود را برای مواجهه با شرایط جدید آماده کنند.
آزادی عمل و بهره‌وری بیشتر، از مزایای دورکاری است
حمیدرضا محمودی‌نژاد، روانشناس در خصوص مزایای دورکاری در سنوات گذشته در گفت وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: تحقیقات سال‌های قبل از شیوع کرونا حاکی است شرکت‌های بزرگ و کشورهای توسعه یافته روی دورکاری و مزایای آن بسیار بررسی کردند، اما در ایران به دلیل نبود زیرساخت‌های اینترنتی به دورکاری بهای کمتری داده شده است. از مزیت‌های دورکاری اینکه فرد آزادی عمل بیشتر، روحیه بهتر و خلق بالاتری دارد. از حداقل سلامت و رفاه برخوردار بوده و راندمان و بهره‌وری او در دورکاری افزایش پیدا می‌کند.
وی می‌افزاید: وقتی به اضطراب کرونا برخوردیم، دورکاری افراد در ایام کرونایی اولویت پیدا کرد، با توجه به اینکه گزینه انتخابی برای اشخاص نبود و این فشار از بیرون وارد شد ناخواسته اضطراب‌هایی همراه داشت. انسان‌ها هنگامی که انتخاب می‌کنند حال روحی بهتری دارند و کمتر دچار فرسودگی می‌شوند. در ایام کرونایی حق انتخاب از افراد گرفته شد و بسیاری از کارمندان که تجربه دورکاری نداشتند با پایین آمدن خلق روحی حال بدتری پیدا کردند و این اتفاق باعث تجربه هیجان‌های منفی بود.
قطع ارتباط با همکاران و احساس تنهایی از معایب دورکاری
وی تصریح می‌کند: در حال حاضر فهمیدیم بعد از یکسال گذشته وارد یک دورکاری طولانی مدت شدیم، قطعاً تغییر سبک زندگی، مسائل و مصائبی دنبال دارد. دورکاری کنونی به انتخاب اشخاص نبوده و فرسودگی شغلی، پایین آمدن خلق، قطع ارتباط و استرس را همراه دارد. با توجه به اینکه انسان موجودی اجتماعی است باید نفس به نفس جامعه و انسان‌ها تردد داشته باشد تا به حال خوب برسد، قطع ارتباط با همکاران و سیستم‌های اداری به اشخاص احساس تنهایی داده و باعث ناراحتی آنها می‌شود.
این مشاور و روان درمانگر می‌افزاید: افراد دورکار مانند دانش آموزان وابسته به کلاس آنلاین، به طور مرتب با شبکه‌های اجتماعی ارتباط دارند. به اینترنت، سیستم رایانه و لب تاب‌ها وابسته و معتاد می‌شوند. دورکاری سبک زندگی اشخاص را تغییر داده، روزمرگی، انجام کارهای تکراری و زندگی کلیشه‌ای را رقم می‌زند. این اتفاق ممکن است در حیطه‌های مختلف زندگی مانند رابطه با فرزند، خانواده، همسر، تفریح و سرگرمی نفوذ پیدا کند.
به گفته محمودی‌نژاد؛ به دلیل اینکه افراد قبلاً در اداره فعالیت‌های روزانه را انجام داده و در ساعت اداری پرونده کار را می‌بستند، اما اکنون با دورکاری فعالیت‌های کاری در خانه انجام می‌شود، گاهی اوقات به دلیل اهمال کاری اشخاص فعالیت‌هایی را به آخر هفته موکول کرده و این اتفاق باعث می‌شود کار آنها با مسائل خانه درگیر شود.
برنامه‌ریزی نیاز اول در دورکاری
این روان درمانگر، تاکید می‌کند: از نکات مثبت دورکاری ایجاد فرصت‌های بیشتر در زندگی است، باید هیجان‌های منفی مانند ترس، غم و خشم را با هیجان‌های مثبت شادی، عشق، صمیمیت، وفا، ذوق و شور تعدیل کنیم. وقتی انسانی می‌داند ممکن است از نظر روحی و روانی آسیب ببیند، باید با بررسی در طول شبانه روز میزان هیجان مثبت نسبت به هیجان‌های منفی، نیاز به تفریح و ارتباط کلامی را ارزیابی کرده و برای برآورده کردن این موارد برنامه‌ریزی کند.
وی ادامه می‌دهد: برای تولید هیجان‌های مثبت قبل از همه‌گیری کرونا به خانواده‌ها در طول روز قدم زدن، آخر هفته بیرون شهر رفتن، داشتن یک سفر درون شهری در هفته و سفر به مناطق کشف نشده را توصیه می‌کردیم. در حال حاضر با اپیدمی کرونا با رعایت پروتکل‌ها می‌توان به صورت انفرادی برای خرید مایحتاج خانه، رفتن به کتابفروشی، خرید تنقلات برای کودکان و موارد دیگر اینچنینی اقدام کرد تا تغییر در خزانه رفتاری ایجاد شود.
این مشاوره و روان درمانگر، اظهار می‌کند: در ایام کرونایی برای تغییر سبک زندگی اشخاص می‌توانند با تهیه وسایل هنری و ذوقی، تماشای فیلم در محیط خانه و خواندن کتاب‌ها و سفرنامه، صحبت با فرزندان، دیدن آلبوم عکس‌های قدیمی و خاطره گویی حال دل خود را خوب کنند.
محمودی نژاد، تصریح می‌کند: در روزهای کرونایی اگر نسبت هیجانات مثبت به هیجانات منفی سه به یک نباشد اشخاص به خود آسیب وارد می‌کنند و در پایان روز حال آنها با دیگر افراد و دنیا خوب نیست. برای داشتن روحیه خوب در پایان یک روز کاری باید حداقل سه هیجان مثبت را داشته باشیم تا سختی‌های کار روزمره، رنج‌های بشری موقعیت کرونایی را از بین برده و به تعادل برسیم.
نظر شما