به گزارش خبرنگار ایمنا، از آغاز تاریخ، بشر از موسیقی برای شفا استفاده می‌کرد، در فرهنگ ابتدایی قبایل آفریقایی، چینی‌های قدیم و تمدن هندو نیز موسیقی را شفابخش می‌دانستند، یونانیان نیز از برنامه‌های موزیکال برای پالایش احساسات استفاده می‌کردند و رومی‌ها موسیقی را علاج طاعون و درمان بی‌خوابی می‌دانستند.
امروزه در پزشکی نوین موسیقی‌درمانی (Music Therapy) به‌عنوان تخصّص و رشته‌ای مستقل پایه‌گذاری شده است و تلاش پزشکان آن است که از این شیوه درمانی به‌عنوان طبّ مکمل و طبّ جایگزین در معالجه بیماری‌ها استفاده کنند. با توجه به پیشینه موسیقی‌درمانی در مکاتب پزشکی و از جمله مکتب پزشکی مسلمانان می‌توان از تجربیات و نظرات اندیشمندان در پزشکی نوین استفاده کرد، که در سال‌های اخیر استفاده درمانی از موسیقی به خصوص در حرفه روانشناسی گسترش یافته است، برای بررسی موسیقی درمانی، کاربرد و محورهای موسیقی در درمان مشکلات روحی و روانی افراد با محمدحسین پورعبائیان اصفهانی، روانشناس گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
موسیقی درمانی چیست؟
مهمترین جنبه ارتباطی موسیقی به خاطر وجه غیرکلامی آن است، موسیقی منعکس کننده محدوده وسیعی از عواطف انسانی و واقعیتی سازمان یافته است، رویدادی واقعی که در زمان اتفاق می‌افتد و توجه لحظه به لحظه فرد را می‌طلبد. رشته موسیقی درمانی در حقیقت یکی از شاخه‌های علوم درمانی است که در آن موسیقی درمانگر از موسیقی و فعالیت‌های گوناگون همراه با موسیقی به عنوان ابزار درمانی استفاده می‌کند که این روش از مدت‌ها پیش مرسوم بوده، اما به شکل علمی در دهه‌های اخیر مطرح شده و تحقیقات بسیاری بر روی تأثیرات این شیوه درمانی انجام شده و می‌شود. همچنین موسیقی درمانی طبی مکمل است، طب مکمل به طور خلاصه یعنی درمان بدون استفاده از داروهای شیمیایی. امروزه موسیقی درمانی جای خود را در طب مکمل باز کرده، چرا که استفاده از موسیقی موجب آرامش، بهبود محاسبه ذهنی و کاهش اثرات ذهنی ناشی از استرس می‌شود، موسیقی انسان‌ها را در برقراری ارتباط، اتحاد و تطابق توانا می‌کند.
کاربرد موسیقی برای توانبخشی بیماران جسمانی و روانی چیست؟
محققان انجمن موسیقی درمانی آمریکا معتقدند که استفاده و کاربرد موسیقی می‌تواند اهداف درمانی از جمله ایجاد تقویت و سازماندهی سلامت روحی و جسمی افراد را به دنبال داشته باشد، و انجمن موسیقی درمانی استرالیا نیز استفاده بهینه از موسیقی در جهت برخی اهداف درمانی و رفع نیازهای عاطفی، بدنی و اجتماعی کودکان و بزرگسالان آسیب‌دیده را از کاربردهای موسیقی درمانی می‌داند. با ابزار و شبکه‌های ارتباطی موسیقی برای ایجاد رابطه متقابل بین بیمار و درمانگر از راه موسیقی می‌توان در وضعیت بیمار و شیوه درمانی او تغییراتی ایجاد کرد.
موسیقی درمانگر کیست و چگونه به درمان بیماران روحی می‌پردازد؟
موسیقی درمانگر، متخصص و آموزش دیده رشته موسیقی درمانی است که دروس مرتبط با موسیقی، روانشناسی و علوم رفتاری را مطالعه کرده و در این زمینه تجربه‌های علمی و کاربردی مناسبی را فراگرفته است و موسیقی درمانگر فرد آموزش دیده‌ای است که با کمک موسیقی تلاش می‌کند تا با بیمار ارتباط درمانی بگیرد، چرا که این ارتباط مهمترین شاخص فعالیت در موسیقی درمانی است.
درمانگر برای اینکه برنامه‌های درمانی و روش‌های مؤثر برای درمان‌جویان ایجاد کند، برای برنامه‌ریزی دقیق باید زمینه مشکل درمان‌جو را بشناسد تا در این راه با فراهم آوردن هدف مشخص در جهت رفع نیاز او، برنامه‌ریزی مناسبی برای فعالیت موسیقی فرد موردنظر به کار گیرد تا با تکمیل روش‌ها، فعالیت‌ها و ارزشیابی واکنش‌های درمان‌جو بتواند به او کمک کند.
این روش درمانی چه اثرات جسمی و روانی بر انسان دارد؟
ساختار فیزیولوژی مغز در پاسخ به موسیقی متفاوت می‌شود، فشار خون و ضربان قلب بستگی به نوع موسیقی تغییر می‌کند و موسیقی می‌تواند تنش ماهیچه‌ها را تسکین و مهارت‌های حرکتی را بهبود ببخشد و باعث افزایش آندرفین و کاهش هورمون‌های استرس شود، این موارد از جمله اثرات مثبت موسیقی بر جسم است. همچنین با توجه به نوع صدا، موسیقی می‌تواند به آرامش فرد کمک کند، برای مثال موسیقی می‌تواند باعث افزایش یادگیری و حافظه شود و روی بچه‌هایی که ناتوانی یادگیری دارند اثرات مثبتی داشته باشد همچنین می‌تواند باعث افزایش تمرکز شود، با مطالعه‌ای که بر روی دانشجویان انجام شد، مشخص شد که آنها وقتی به آهنگ کلاسیک گوش می‌کنند، مسائل ریاضی خود را بهتر انجام می‌دهند، اثربخشی موسیقی بر روی عاطفه انسان شناخته شده است و حتی می‌تواند بر خواب کودکان هم مؤثر باشد.
این روش درمانی برای توانبخشی بیماران بر اساس چه محورهایی شکل می‌گیرد؟
به طور کلی فعالیت‌های موسیقی درمانی بر پایه چند محور کلی از جمله خواندن، نواختن، شنیدن، ساخت آهنگ حرکات موزیکال و بحث و گفت‌وگو پیرامون موسیقی و فعالیت‌های مرتبط با آن استوار است و توجه موسیقی درمانی به هدف‌های درمانی و توانبخشی است، نوع برنامه و فعالیت‌های موسیقی درمانی به نوع ناراحتی و مشکل بیمار و همچنین هدف درمان بستگی دارد، وقتی درمان‌جو در ارتباط متقابل و فعال قرار گیرد آرامشی او را فرا می‌گیرد و به تدریج تمایل پیدا می‌کند تا در حلقه‌های گروهی نیز شرکت کند، در واقع شرکت در این جلسات برای تقویت و ایجاد مهارت‌های غیرموسیقایی است که بیشتر به هدف‌های درمانی توجه می‌شود.
درمانگران با دو روش فعال و غیرفعال بر روی درمان‌جو اثر می‌گذارند، در روش فعال با نواختن واکنش‌های مختلف عاطفی، ذهنی، حسی و حرکتی افراد تحریک و برانگیخته می‌شود و در روش غیرفعال با شنیدن موسیقی بیشترین تأثیر و عملکرد در جهت برانگیختن واکنش‌های عاطفی و ذهنی شکل می‌گیرد.
دلیل اثربخشی موسیقی به عنوان یک روش درمانی چیست؟
موسیقی دارای خاصیت مثبت و لذت‌بخش است و به دلیل نیروی ارتباطی آن غالباً می‌تواند انگیزه‌هایی را فراهم کند که باعث پیوستن به گروه و ارتباط با دیگران شود، موسیقی با ایجاد یا تجدید روابط بین فردی، رشد احساس ارزشمندی و شکوفایی و کسب نیرو به انسان کمک می‌کند، موسیقی رویدادی واقعی است که در زمان اتفاق می‌افتد و توجه لحظه به لحظه فرد را می‌طلبد و در موسیقی خصوصیات ذاتی معینی وجود دارد که باعث طلب، تحریک و برانگیختن رفتارهای خاصی می‌شود، نظم و ساختار موجود در موسیقی به ویژه در ریتم آن می‌تواند در تشکیل درک شخصی از جهان کمک مؤثری داشته باشد.
موسیقی درمانی با چه روش‌ها و تکنیک‌هایی بر درمان‌جو اثرگذار است؟
شنیدن موسیقی به طور غیرفعال یکی از روش‌های تأثیرگذاری است که هدف عمده درمانی در این روش کاهش درد، اضطراب و استرس ناشی از بیماری و استفاده کم از داروهای بی‌حسی، کاهش عوارض جانبی داروها و کوتاه کردن مدت استفاده از آنهاست. موسیقی و مشاوره نیز یکی دیگر از روش‌هایی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد و هدف عمده این روش کاهش استرس‌ها و ترس‌های ناشی از بیماری و جراحی، افزایش ارتباط بین فردی و ایجاد آرامش و امیدواری در بیماران است، در این روش از موسیقی برای بحث و گفت‌وگو و یادآوری خاطرات بیماران به منظور افزایش مکالمه مثبت و ارتباط نزدیک با یکدیگر استفاده می‌شود.
همچنین موسیقی و رشد هم یک روش تأثیرگذار است که هدف عمده این روش افزایش یادگیری و توانبخشی بیماران و جلوگیری از واپس روی‌های رشدی است، در این روش از موسیقی به عنوان محرک و تقویت‌کننده استفاده می‌شود و به تقویت رفتارهای خاص خودیاری و یادگیری در افراد می‌انجامد. موسیقی و محرک، روشی برای تقویت حواس بینایی، شنوایی و لامسه است و غالباً با فعالیت‌های خوشایند همراه می‌شود و تحریک شنوایی و لامسه را در فرد ایجاد می‌کند و تأثیر به سزایی در کاهش اضطراب و افسردگی معلولان دارد.
در روش موسیقی و بازخورد زیستی هم از موسیقی برای تقویت پاسخ‌های فیزیولوژیک استفاده می‌شود و به این ترتیب از میزان ناراحتی فیزیولوژیک می‌کاهد و پاسخ‌های مطلوب را در بیمار افزایش می‌دهد.
موسیقی درمانی به درمان چه بیماری‌ها و اختلالاتی کمک می‌کند؟
موسیقی را می‌توان نوعی زبان دانست و از آن برای برقراری ارتباط استفاده کرد، بنابراین از این روش درمانی مکمل می‌توان برای بیمارانی که دارای اختلالات ذهنی و جسمی، انواع اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی، هراس و اسکیزوفرنی، اختلالات رفتاری در کودکان مانند بیش فعالی و کمبود توجه هستند، استفاده کرد تا افراد بتوانند احساسات خود را بیان کنند، البته این روش درمانی برای معلولان ذهنی، عقب ماندگان ذهنی، نابینایان، ناشنوایان و افرادی که مشکل گفتاری دارند نیز مؤثر خواهد بود.
موسیقی درمانی قادر است به افراد درون گرا کمک کند تا به شخصیتی برون گرا تبدیل شوند و به بیماران " اوتیستیک" (در خود مانده) و " اسکیزوفرنی" هم برای کاهش گوشه‌گیری کمک می‌کند. موسیقی درمانی برای بیماران مبتلا به سکته مغزی و اختلالات " نورولوژیک" نیز می‌تواند مؤثر باشد، زیرا وقتی این بیماران به موسیقی‌های ریتمیک گوش می‌دهند، به طور هم زمان حرکات عضلات آنها بیشتر و بهتر خواهد شد و هر چه این حرکات هماهنگ‌تر باشد، مهارت‌های حرکتی آنها نیز به نوبه خود بهبود خواهد یافت و اگر موسیقی دارای ریتم آرام و دارای کیفیت آرامبخش باشد، پاسخ آنها نیز رسیدن به آرامش روحی و جسمی خواهد بود. موسیقی درمانی قادر است افکار، احساسات و تجارب منفی را از بیماران دور کند و درد ناشی از اعمال جراحی و دندانپزشکی و … را کاهش دهد.
نظر شما