به گزارش خبرنگار ایمنا، تلاش ناشران برای علاقمند کردن مخاطبان به مطالعه کتاب همچنان ادامه دارد و هر روز شکل پیچیده‌تری به خود می‌گیرد؛ بر همین اساس استفاده از کاغذ مناسب یکی از مهم‌ترین مسائلی است که ناشران را به تقلا وامی‌دارد. چند سالی است که کتاب‌هایی با رنگ کاغذ متفاوت دیده می‌شود. شاید در ابتدا گمان شود ناشران به استفاده کاغذ کاهی روی آورده‌اند، اما سَبُکی کتاب‌ها نشان می‌دهد کاغذ آنها کالایی وارداتی به نام "کاغذ بالکی" است که برای سفید شدن آن از مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود و از رنگی طبیعی برخوردار است.
قیمت مناسب کاغذ بالکی از جمله ویژگی‌های مورد توجه آن برای ناشران است. با وجود اینکه این نوع کاغذ در ایران تولید نمی‌شود، اما قیمت آن نسبت به کاغذ سفید داخلی کمتر است. از طرفی با گشتی در کتاب فروشی‌ها می‌توان کتاب‌هایی حجیم اما کم وزن یافت که با استفاده از همین نوع کاغذ چاپ شده‌اند. یکی از دلایل استفاده از کتاب‌های الکترونیکی سخت بودن حمل کتاب‌هایی با حجم بالاست که سبک شدن کتاب‌ها تا حد بسیاری آن را رفع می‌کند.
مهرانگیز بیدمشکی، مدیر انتشارات نهفت از جمله ناشرانی است که برای چاپ کتاب‌های خود از کاغذ بالکی استفاده می‌کند. وی به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: مراجعه به کتابخانه و تورق کتاب‌های قدیمی به خوبی نشان می‌دهد که در گذشته کاغذهای متنوعی در ایران وجود داشته است، اما هم‌اکنون سالیان متعددی است که در ایران کاغذ تحریر سفید آن هم صرفاً در دو اندازه یافت می‌شود؛ در حالی که از نظر استانداردهای چاپ کتاب، کاغذ سفید برای مطالعه مناسب نیست و در سایر مناطق جهان نیز بیشتر برای ساخت پاکت، سربرگ و ملزومات اداری از آن استفاده می‌شود.
این ناشر ادامه می‌دهد: در طول این سال‌ها هر گاه ناشران به دنبال اعمال استانداردها و یا ایجاد تنوع در کار خود بوده‌اند، مجبور به پرداخت هزینه‌های بیشتری چون چاپ رنگ مورد نظر خود روی کاغذ می‌شدند. چند سالی است که کاغذ بالکی به کشور ما وارد شده و این مساله را تا حدی تعدیل کرده است و به همین دلیل مورد استقبال ناشران قرار می‌گیرد.
بیدمشکی تصریح می‌کند: چاپ کتاب با استفاده از این کاغذ باعث شده که خوانندگان هم احساس بهتری داشته باشند، چراکه به نظرم فقط محتوا نیست که اهمیت دارد؛ بلکه نسخه‌پردازی و فرم ظاهری کتاب نیز در جای خود بسیار مهم هستند. از طرفی شاید بتوان گفت در بسیاری از موارد انتخاب قطع، فونت، طراحی جلد، چاپ و صحافی مناسب و حرفه‌ای است که به فروش بیشتر کتاب کمک می‌کند.
وی با اشاره به ویژگی‌های این نوع کاغذ می‌گوید: در روزگاری که ساعت‌ها با دنیای مجازی سر و کله می‌زنیم، لازم است که کتاب‌هایمان متفاوت از فضای دیجیتال باشند. کاغذ آن باید ساده، اصیل، طبیعی، خوش‌رنگ، آرامش بخش و در جهت حفظ منافع محیط زیست باشد و کاغذهای بالکی تمام این مشخصه‌ها را دارد، چرا که از خمیر با کیفیت چوب تهیه شده و مخصوص چاپ کتاب است.
خارج شدن کاغذ بالکی از اولویت اول ارز نیمایی
این ناشر ادامه می‌دهد: یکی از باکیفیت‌ترین کاغذهای بالکی به وسیله شرکتی سوئدی تولید می‌شود و از طریق همان شرکت به ایران صادر می‌شود، این کاغذها مکانیکال هستند و به دلیل دارا بودن منابع جنگلی و استفاده از فناوری پیشرفته در ساخت آنها توانسته‌اند به یکی از بهترین‌های دنیا تبدیل شوند.
این ناشر درباره تفاوت این کاغذ با کاغذ تحریر، می‌گوید: تفاوت مهمی که کاغذ بالکی با کاغذهای تحریر سفید دارد در سبک و ضخیم‌تر بودن آن است. همچنین انعطاف‌پذیری بیشتر و رنگ مناسب برای کم کردن خستگی چشم هنگام مطالعه نیز از دیگر ویژگی‌های این کاغذ هستند.
بیدمشکی ادامه می‌دهد: طبق اطلاعات موجود متوجه شدم از ابتدای سال ۹۹ تخصیص ارز به کاغذ بالکی، که صرفاً در چاپ کتاب استفاده می‌شود، در اولویت کالایی ۲۳ قرار داده شده است. در حالی که کاغذ تحریر که مصارف غیر از چاپ کتاب نیز دارد، در اولویت کالایی ۲۱ (که اولویت اول در گروه نیمایی است) قرار دارد. به همین دلیل فرآیند واردات این نوع کاغذ به کندی انجام شده و نهایتاً با قیمت تمام شده بالاتری به دست مصرف کننده می‌رسد.
وی تصریح می‌کند: این امر باعث می‌شود روندی که ناشران در پنج‌سال اخیر برای انتخاب خلاقانه‌تر و از نظر اقتصادی به صرفه‌تر برای تولید کتاب‌های زیبا، خواندنی و خوش‌دست‌تر آغاز کرده‌اند، به کلی از بین برود و به دلیل نبود دسترسی سریع و به موقع و قیمت بالاتر همچنان از راه‌های غیرحرفه‌ای به کار ادامه دهند.
تردید درباره کیفیت کاغذ بالکی
با وجود اینکه کاغذ بالکی ویژگی‌های مثبت بسیاری دارد اما بی عیب و نقص نیست. محمود حقوقی، مدیر انتشارات سپاهان در این خصوص می‌گوید: کاغذ بالکی رنگ خوبی دارد و برای مطالعه مناسب است اما به دلیل اینکه حالت پنبه‌ای دارد و در چاپ و صحافی مشکل ایجاد می‌کند، کاغذ خوبی نیست.
وی می‌افزاید: از طرفی این کاغذ دوام چندانی ندارد و صرفاً به دلیل اینکه کمی ارزان‌تر از کاغذ تحریر سفید است، موج استفاده از آن به عنوان یک کاغذ خارجی و فانتزی در میان ناشران افتاده است.
افزایش قیمت کتاب نگرانی‌های بسیاری برای فعالان فرهنگی ایجاد کرده است. با توجه به اینکه عرضه کاغذ دولتی تا کنون نتوانسته است نیاز ناشران را به صورت کامل تأمین کند، تلاش آنها برای یافتن کاغذی جایگزین که علاوه بر مناسب بودن، قیمت کتاب را نیز تعدیل کند همچنان ادامه داد.
نظر شما