به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، "لیزه مایتنر" (Lise Meitner) که یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان عصر طلایی فیزیک هسته‌ای بود، با همکاری اوتو هان و اوتو رابرت فریش، موفق شد برای اولین بار شکافت هسته‌ای اورانیوم را در صورت دریافت نوترون اضافی کشف کنند. آنها به این نتیجه رسیدند که در جریان شکافت هسته‌ای که هسته اورانیوم به دو هسته کوچک‌تر تقسیم می‌شود، انرژی زیادی تولید خواهد شد. این نتیجه‌گیری‌ها باعث تولید راکتورهای هسته‌ای برای تولید برق و همچنین تولید بمب‌های هسته‌ای شد.
دوران تولد و تحصیل لیزه مایتنر
لیزه مایتنر در تاریخ ۷ نوامبر سال ۱۸۷۸ در وین، پایتخت اتریش متولد شد. او از همان دوران کودکی علاقه زیادی به علم و مطالعه داشت و استعداد بالای او در ریاضیات باعث شد آموزش را از سنین کمتر شروع کند. در نهایت لیزه در سال ۱۹۰۱ وارد دانشگاه وین شد و رشته فیزیک را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. او پس از فارغ التحصیلی نامه‌ای برای ماری کوری نوشت و درخواست کرد که در آزمایشگاه او در پاریس مشغول به کار شود، اما موفق به این کار نشد. لیزه در سال ۱۹۰۷ به برلین رفت و در برنامه‌های تحقیقاتی دانشگاه برلین شرکت کرد تا بالاخره رادیواکتیویته را به عنوان زمینه اصلی تحقیقات خود انتخاب کرد.
همکاری لیزه مایتنر با اوتو هان
لیزه مایتنر موفق شد فردی به نام اوتو هان را پیدا کند تا بتواند تحقیقات خود را در کنار او ادامه دهد. هان پیش از این در آزمایشگاه ارنست رادرفورد، تحقیقات علمی مهمی انجام داده و چند نمونه "رادیوایزوتوپ" جدید کشف کرده بود. این دو نفر یک کارگاه کوچک در داخل دانشگاه پیدا کردند و تجهیزات مورد نیاز خود را در آنجا قرار دادند. همکاری هان و مایتنر منجر به چاپ مقاله‌های مشترک شد.
مایتنر به کمک هان در سال ۱۹۰۹، مفهومی به نام "پس‌زدن رادیواکتیوی" (Radioactive Recoil) را کشف کرد. آنها به این نتیجه رسیدند که وقتی یک هسته اتمی ذره آلفا تابش می‌کند، هسته مانند اسلحه‌ای که شلیک کرده باشد، به سمت عقب رانده می‌شود. سپس هسته مذکور حالت مثبت پیدا می‌کند و در جریان عقب رانده شدن می‌تواند به الکترودی با بار منفی جذب شود. با استفاده از همین پدیده می‌توان عناصری با درجه خلوص بسیار بالا تولید کرد و به کمک الکترودهای منفی، آنها را جذب کرد.
کشفیات بزرگ مایتنر
زمانی که آلمان در سال ۱۹۱۴ وارد جنگ جهانی اول شد، مایتنر با استفاده از تصویربرداری اشعه ایکس به کمک مجروحان جنگ رفت و پس از دو سال برای ادامه تحقیقات به آزمایشگاه خود بازگشت. هان و ماینتر در سال ۱۹۱۷ کشف بزرگ دیگری انجام دادند، آنها ایزوتوپ جدیدی از عنصر "پروتاکتینیوم" کشف کردند که به نام ایزوتوپ ۲۳۱ این عنصر ثبت شد. مایتنر در نهایت در سال ۱۹۲۲ به لطف دستاوردهای جالب خود، به عنوان استاد فیزیک در دانشگاه مشغول به کار شد.
شکافت هسته‌ای
هان و مایتنر تصمیم گرفته بودند با بمباران اورانیوم، عنصر سنگینی تولید کنند. آنها از فردی به نام "فریتز استراسمن" دعوت کردند که به گروه آنها اضافه شود. این دو فرد با بمباران بیشتر تنها به این نتیجه رسیدند که بمباران اورانیوم با نوترون، ترکیب‌های جدیدی با نیم‌عمرهای متفاوت ایجاد می‌کند. در همین زمان، لیزه در سال ۱۹۳۸ بنا به دلایلی مجبور شد آلمان را ترک کند. اوتو هان و استراسمن در همین سال، دستاورد مهمی در تاریخ شکافت هسته‌ای کسب کردند و موفق شدند اورانیوم را با نوترون‌های با سرعت پایین بمباران کنند. آنها نامه‌ای برای مایتنر نوشتند و نتایج آزمایش را برای او توضیح دادند.
نتایج به دست آمده نشان می‌داد که باریوم یکی از محصولات بمباران مذکور است. سوالاتی که در این زمینه ذهن مایتنر را مشغول کرده بود، به نظریه شکافت هسته‌ای منجر شد. در روزهای پایانی سال ۱۹۳۸، ایده مهمی به ذهن مایتنر خطور کرد و انرژی دخیل در تشکیل هسته اورانیوم بر اثر شکافت را محاسبه کرد و به این نتیجه رسید که در جریان شکافت هسته‌ای، مواد زیادی به انرژی تبدیل می‌شود که آن حجم از انرژی را از خود ساطع می‌کند. مایتنر و هان مقاله‌ای در این باره در مجله Nature منتشر کردند. آزمایشگاه‌های مختلف برنامه‌های مختلفی برای تأیید فرآیند شکافت هسته‌ای آغاز کردند. به همین دلیل نام این دو نفر آن طور که لازم بود به عنوان کاشفان فرآیند شکافت هسته‌ای شنیده نشده است.
جوایز ماینتر و نامگذاری عنصر "مایتنریوم"
لیزه ماینتر در سال ۱۹۶۴، نشان افتخاری "بانوی سال" را دریافت کرد و در همین دوره زمانی چند مدرک دکترای افتخاری نیز کسب کرد. او در سال ۱۹۴۹ مفتخر به دریافت جایزه "مکس پلانک" انجمن فیزیک آلمان شد. علاوه بر این اولین جایزه اوتو هان در سال ۱۹۵۵ به مایتنر اهدا شد. ماینتر در مجموع ۲۱ مدال و مدرک افتخاری دریافت کرد. آخرین جوایز او شامل جایزه "انریکو فرمی" کمیسیون انرژی هسته‌ای آمریکا بود که در سال ۱۹۹۶ توسط رئیس جمهور آمریکا به او اهدا شد. در سال ۱۹۹۷ نیز عنصر شماره ۱۰۹ به افتخار او "مایتنریوم" نام گذاری شد.
پایان زندگی مایتنر
در سال ۱۹۶۰ یک اتفاق باعث شکسته شدن استخوان لگن مایتنر شد و در سال ۱۹۶۸ او پس از شکستگی مجدد استخوان لگن و چند سکته خفیف، در سن ۸۹ سالگی از دنیا رفت. مایتنر سال‌های پایانی زندگی خود را در انگلستان سپری کرد. پیکر او در کلیسای سینت جیمز برملی همپشایر دفن شد.
نظر شما