به گزارش ایمنا و به نقل از روابط عمومی شورایعالی انقلاب فرهنگی، آیین پایانی سومین همایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی روز سه شنبه ۲۷ آبان ۱۳۹۹ به همراه تقدیر از پژوهش‌های برتر به صورت مجازی برگزار شد.
حجت‌الاسلام سعید رضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن قدرانی از زحمات دکتر حسن بشیر رئیس همایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای برگزاری این همایش، گفت: موضوع سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی موضوعی کاملاً به روز و مهم است.
وی با تأکید بر لزوم نوآوری و خلاقیت در حوزه سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی افزود: باید نتایج حاصل از مفهوم‌پردازی و نظریه‌پردازی در حوزه‌های سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، موجب ارتقاء سطح توانمندی و بینش جامعه فرهیخته ایرانی شود.
عاملی با اشاره به اینکه معمولاً از کلمه سواد، مفهوم اولیه سواد که همان توانایی خواندن و نوشتن است برداشت می‌شود، پیشنهاد داد: با توجه به تعمیم مفهوم سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی به دانش بزرگی مثل دانش مرتبط با فضایی مجازی، سایبری و دیجیتال، از عنوان دانش رسانه‌ای به‌جای سواد رسانه‌ای استفاده شود.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران منصرف کردن فضای مجازی به فضای اطلاعاتی و رسانه‌ای را یک کاستی دانست و گفت: مفهوم سواد اطلاعاتی و ارتباطی توسط یونسکو و سازمان‌های بین‌المللی به عنوان یک مفهوم در دنیا جا افتاده اما لزوماً مفاهیمی که در سطح بین‌المللی برند می‌شود، دقیق نیست و ضرورت دارد با دقت دانشی موجود در کشور به این مفاهیم توجه کنیم.
عاملی افزود: بخشی از این دنیا به حوزه رسانه‌ای و بخش عظیمی از آن به شغل، کسب و کار و اقدامات مبتنی بر رشته‌های تحصیلی مختلف اختصاص دارد.
وی اضافه کرد: در دانش‌های تخصصی مثل دانش پزشکی مجازی یا پزشکی هوشمند با مفاهیم مرتبط با صنعت چهار که همان صنعت فیزیکی و سایبری است، مواجه هستیم. همچنین مفاهیمی مانند کشاورزی فیزیکی مجازی، ماهیت آن به کشاورزی قطعی تعبیر می‌شود به این معنا که تولید محصول هدف‌گیری شده، اتفاق خواهد افتاد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر قابلیت‌های ویژه دانش رسانه‌ای و اطلاعاتی در حوزه فرهنگ، سبک زندگی، اقتصاد و تجارت گفت: اکنون اقتصاد دیجیتال و مجازی، اقتصاد پنجم جهان است و در حوزه اقتصاد و کسب و کار مجازی با درآمدهای شگفت‌انگیزی مواجه هستیم.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به گستردگی حوزه تجارت در فضای سایبری افزود: درصد قابل توجهی ازآگهی‌های تبلیغاتی متعلق به فضای سایبری است. به عنوان مثال گوگل به عنوان یک شرکت پردامنه در فضای سایبری، ۹۲ درصد درآمد سال ۲۰۱۹ آن مربوط به آگهی‌های تبلیغاتی در این فضا بوده است.
عاملی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اهمیت آموزش مجازی خاطرنشان کرد: در حال حاضر با شیوع ویروس کرونا، آموزش در همه سطوح دبستان، متوسطه، دانشگاهی، آموزش‌های حرفه‌ای و مهارتی و… به فضای آموزش الکترونیک منتقل شده است.
وی با بیان اینکه فضای مجازی به موازات جهان واقعی، مؤلفه و متغیر و دامنه عملکردی پیدا کرده است، گفت: دانش دوفضایی نگاه تکمیلی به دانش فضای اول و دانش فضای دوم دارد و برای آن یک گستره بزرگی فراهم کرده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به بزرگ شدن داده‌ها در فضای مجازی در سال‌های اخیر، افزود: حجم داده‌های اینترنت در ۱۰ سال گذشته حدود دوازده زتاپایت بوده و امروز این ظرفیت به ۲۶ زتاپایت افزایش یافته، همچنین داده‌های برخی از درگاه‌های جستجوی اطلاعات ظرفیتی حدود ۱۰۰ میلیون گیگابایت است.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران ادامه داد: شبکه آموزشی دانش آموزان (شاد) با توجه به پوشش جامعه ۱۵ میلیونی دانش‌آموزان و معلمان و همچنین مدیریت بیش از هزار متن درسی، ظرفیت داده‌ای آن ۳۰۶ گیگابایت است که در مقایسه با سایر داده‌های اینترنت در دنیا بسیار کوچک است.
عاملی افزود: با توجه به گسترش این حوزه، دامنه دانش مرتبط با آن بسیار گسترده شده و به تعداد رشته‌های دانشگاهی، گرایش‌های علمی دانشگاهی، مهارت‌های فنی و حرفه‌ای، بخش‌های صنعتی موجود در کشور با تغییر مواجه هستیم لذا روش حکمرانی تغییر کرده و مدل حکمرانی جدیدی به وجود می‌آید.
وی درباره چند و چون دانش در آینده نیز گفت: در دهه آینده دانش این دهه، دانش ناقص تلقی می‌شود البته دانش‌های پایه، ریاضی، شیمی، علوم مهندسی، علوم اجتماعی و علوم انسانی ارزش و ظرفیت‌های خود را همچنان حفظ خواهند کرد اما تأثیرگذاری‌ها و عملکردها و روش‌های تحقیق، تغییر خواهد کرد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه بخش عظیمی از نظام بوروکراسی، نظام سلسله مراتبی است، گفت: در مدل حکمرانی جدید، سلسه مراتب از بین می‌رود و ارتباط مستقیم با کار وجود دارد. بسیاری از مشاغل گذشته و تقسیم‌بندی‌های وزارتخانه‌ای از بین رفته و مشاغل جدید به وجود می‌آید.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: در نظام حکمرانی جدید دولت حتماً به صورت دولت الکترونیک و نظام هوشمند مدیریت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خواهد بود.
عاملی در بخش دیگری از سخنان خود به هوش مصنوعی اشاره و اظهار کرد: نزدیک به ۲۰ میلیارد نرون در مغز مانند یک ساز و کار پر شتاب و پر سرعتی در ذهن ما عملیات انجام می‌دهد و هوش مصنوعی در تلاش است تا به هوش انسانی نزدیک شود.
وی با بیان اینکه هوش مصنوعی هوش یادگیری از هوش انسان است، گفت: هوش مصنوعی بر مبنای هوش الگوریتمی تمام توانش‌های جهان جدید را درک و عملکرد و فرآیند ایجاد می‌کند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به شکل گیری دانش هوش مصنوعی، دانش هوشمند و دانش الگوریتمی جدید در جهان، تصریح کرد: هوش مصنوعی در حال یادگیری از عملکرد فردی، اجتماعی، بین فردی، گروهی و اجتماعی انسان‌هاست لذا مشاهده می‌شود هوش مصنوعی در ظرفیت ۲ تریلیون دلارترکیب گذاری فناورانه داشته است و پیش‌بینی شده در سال ۲۰۲۵ این ظرفیت سهم هوش مصنوعی به ۱۷ تریلیون دلار رسد.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران گفت: طی ۱۱ ماه سپری شده از سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۸۵ تریلیون ایمیل ارسال و همچنین بیش از ۹۰ تریلیون جستجوی اطلاعات انجام شده است. در واقع هنگامی که در یک جستجوگر داده‌ای را جستجو و تکرار می‌کنیم و آن را با مفاهیم دیگر ترکیب می‌کنیم به مرور زمان شخصیت کسب و کار کشف می‌شود.
عاملی ادامه داد: هوش‌های مصنوعی بر فضای سایبری قالب هستند و با محاسبه‌گری در این فضا آگهی‌های تبلیغاتی بر اساس اولویت جستجوهای ما شکل گرفته و در واقع آگهی‌های تبلیغاتی شخصی‌سازی می‌شود. ما در گذشته در نظام حکمرانی دنبال عملکردهایی بودیم که بتواند پاسخ جمعیت‌های انسانی که به سیستم مراجعه دارند را تامین کند. امروز با شکل‌گیری دانش سایبری جدید هم درسطح متخصصین این حوزه و هم در سطح کاربران عمومی و کاربران با مهارت و نیمه مهارت‌هایی که دارند، مواجهه تغییر کرده است.
وی با اشاره به موضوع ترخیص کالاها در گمرک گفت: با وجود هوش مصنوعی و فرآیند الگوریتمی ترخیص دیگر کالا در گمرک نخواهند ماند و ترخیص کالا به سرعت و باقت انجام خواهد شد.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران گفت: در سال ۱۳۸۹ بالغ بر ۱۷۰۰ خدمات برای شهر تهران تعریف شدکه اگر خدمات پیاده‌سازی تبدیل به اپلیکیشن شده بود امروزه با شهری آرام‌تر، کم ترافیک و… مواجه بودیم. امروز در برخی از شهرهای کشور شهرداری موفق شده بالغ بر ۵۰ خدمات به صورت مجازی ارائه دهد که موجب شده شهر کاملاً متفاوت شود.
وی به وجود بیش از ۵ میلیون اپلیکیشن در دنیا اشاره کرد و ادامه داد: این اپلیکیشن‌ها می‌توانند مدیریت اجتماعی را به عهده بگیرند چرا که نقش تک خدماتی نداشته و در واقع سازوکارهای خدماتی هستند که مانند یک موجود زنده، مراجعات را درک کرده و متناسب با آن به مراجعات پاسخ می‌دهند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه مدل حکمرانی در حال تغییر است و دانش مرتبط با آن نیز باید تغییر یابد، تصریح کرد: کاهش دادن این دانش به سواد رسانه‌ای منجر به ایجاد فاصله در دانش گسترده‌ای که باید به وجود بیاید، می‌شود. به عنوان مثال در نظام پزشکی بیش از ۲۴ تخصص و عرصه کار پزشکی مجازی وجود دارد که از راه دور قابل مدیریت هستند و چندین سال است که پزشک از راه دور جراحی انجام می‌دهد.
عاملی گفت: امروزه دانش مجازی به طور خاص دانش رسانه‌ای اهمیت زیادی یافته است و ما می‌توانیم از این طریق انتقال دانش اطلاعتی به دانش مهارتی توان استفاده از تکنیک‌های استفاده از محیط مجازی را کسب کنیم.
وی با اشاره به مفهموم سواد مهارتی توضیح داد: سواد مهارتی منجر به کسب سواد حقوقی می‌شود. همان‌طور که در جهان فیزیکی دزدی و.... جرم است در حوزه مجازی نیز اگر دانشی بدون رعایت قوانین استفاده شود، دزدی علمی و تخطی اخلاقی انجام شده است.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با تأکید بر لزوم نیاز به دانش و بینش حقوقی در فضای مجازی، تصریح کرد: اگر کاربران در فضای عمومی مجازی مانند رسانه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها و… مرتکب جرم شوند، قوانین موضوعه جزای کیفری و مدنی آن جرم قابل تعمیم به فضای مجازی شوند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بر ضرورت به روزسانی مقررات حاکم بر فضای تأکید و اظهار کرد: مقررات فضای مجازی در کشور ما ضعیف است. تا کنون ۲ قانون در مورد جرایم الکترونیک و تجارت الکترونیک که برای ۱۵ سال گذشته است در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است لذا نیازمند تعاریف بزرگ‌تر دایره حقوقی در این زمینه هستیم.
وی با بیان اینکه آسیب‌ها در محیط مجازی بسیار فراگیرتر از محیط فیزیکی است، افزود: در محیط مجازی جهانی آسیب‌ها چندین برابر می‌شود چرا که کمپانی‌های قمار، پورنوگرافی و… در این فضا فعال است.
عاملی ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران دارای دشمنانی است که تلاش دارند اختلال اطلاعاتی در کشور ایجاد کنند و داده‌های غلط را در معرض عموم قرار دهد تا منجر به تشویش افکار عمومی شود.
به گفته وی توانمندسازی اجتماعی در حوزه فضای مجازی باعث می‌شود که شهروندان هوشمند و توانمند در این فضا فعال باشند و با بررسی منبع خبر از صحت اخبار آگاه شوند.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران درباره آسیب شناسی فضای مجازی نیز اشاره کرد: برای آسیب‌شناسی فضای مجازی نیاز به سواد و توانمندی فراگیر داریم چرا که فقط با کنترل این مصونیت اجتماعی ایجاد نمی‌کند. همچنین خود کنترلی و توان ارزیابی وضعیت برای استفاده بهینه از این محیط لازم و ضروری است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به بازمهندسی نظام حکمرانی تصریح کرد: برای استفاده از قابلیت‌های در جایگاه خود و مرتبط با محیط واقعی به کسب دانش دو فضایی نیاز داریم.
عاملی یکی از ارکان سه گانه جهان جدید برای موفقیت و زندگی سالم و امن و آرام را کسب دانش دوفضایی دانست و گفت: این دانش فضای بهینه‌ای را نیر فراهم می‌کند.
وی رکن دیگر ارکان سه گانه جهان جدید را نظام حقوقی و حکمرانی مبتنی بر نظام حقوقی دو فضایی شده عنوان کرد و افزود: رکن سوم این است که بر اساس ظرفیت دانشی و ظرفیت حکمرانی و حقوقی از نوآوری و خلاقیت برای پیشرفت استفاده کنیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه دانش دوفضایی و دیجتیال منشاء تمدن جدید است، تصریح کرد: دانش دوفضایی منجر به کاهش آسیب به محیط زیست و کاهش فشار عصبی به مردم و ارائه خدمات آسان و تأمین عدالت اجتماعی می‌شود.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با بیان اینکه دانش دوفضایی و پیشرفت بر اساس آن، مبانی اسلامی و الهی دارد، خاطر نشان کرد: دانش تمدنی مجازی بنیان مهمی است که پایه عدالت اجتماعی را در جامعه تقویت کند.
وی به بیانیه گام دوم انقلاب اشاره و اظهار کرد: برای ایجاد تمدن نوین اسلامی به عنوان هدف بیانیه گام دوم انقلاب، باید جامعه را درک کرد و از ظرفیت‌ها بر اساس اولویت‌های اجتماعی استفاده شود.
عاملی با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم بر لزوم خودسازی و اخلاق برای ایجاد تمدن نوین اسلامی، توضیح داد: شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان یک نهاد سیاست‌گزاری که به این مهم توجه محوری داشته باشد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان سخنان خود پیشنهاد داد: مجموعه مقالات ارائه شده که در همایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی به صورت مکتوب در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد. همچنین نشست‌هایی قبل از برگزاری همایش تشکیل شود.
نظر شما