به گزارش خبرنگار ایمنا، شهر فقط یک مفهوم کالبدی نیست، بلکه مجموعه‌ای از میراث ناملموس، تاریخ کهن و سنت‌های شهروندان را نیز در خود دارد. فضای شهر بیشترین ارتباط را با زندگی شهروندان و ارزش‌های معنوی آنان دارد و در هویت‌بخشی و القای احساس آرامش به آن‌ها نقش بسزایی ایفا می‌کند. گاهی در شهرها پدیده آلودگی بصری رخ می‌دهد که در نتیجه ایجاد ناهمگونی بین ارزش‌های معنوی، میراث ناملموس و استانداردهای علمی است. این پدیده اجتماعی سبب ایجاد ناهنجاری اجتماعی و تشدید آسیب‌های روانی زندگی شهری می‌شود. برای بررسی بیشتر وضعیت آلودگی بصری در شهر خرم‌آباد و علل ایجاد و تشدید آن با محمد اسکندری، محقق و استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:
با توجه به وضعیت فعلی فضای بصری شهر خرم‌آباد، در خصوص پیامدهای آلودگی بصری بر شهروندان توضیح دهید؟
اگر آلودگی را چنانکه در فرهنگ فارسی آمده است، ناپاکی معنا کنیم، آن وقت آلودگی بصری را می‌توان به ناپاکی بصری معنی کرد؛ بنابراین می‌توان گفت آلودگی بصری شامل زشتی‌های صوری بوجود آمده توسط آلاینده‌ها یا عناصری است که موجب از بین رفتن پاکی و زیبایی محیط بصری می‌شود و سبب افزایش زشتی، نازیبایی و ناپاکی در سطح شهر می‌شود. آلودگی بصری در خرم‌آباد یا هر شهر دیگر سبب کاهش افق دید استاندارد، فشار آمدن به مغز، استرس، کاهش قدرت تفکر، ایجاد افسردگی و کج‌خلقی بی‌حوصلگی، خستگی روحی و ده‌ها بیماری و ناهنجاری دیگر بصورت مستقیم و غیر مستقیم می‌شود.
در شهر خرم‌آباد به وضوح مشاهده می‌کنیم که آلودگی بصری در کنار محرومیت از مشاهده طبیعت زیبا و آسمان صاف در اثر افزایش بلندمرتبه‌سازی‌ها، افزایش آلودگی هوا، ریزگردها، ترافیک خودروها و وسایل نقلیه موتوری و دیزلی محیط بکر و دست نخورده شهری را از بین برده است.
آلودگی بصری در شهر خرم‌آباد چه مصادیقی دارد؟
نصب تابلوها و بیلبوردهای تبلیغاتی، چسباندن انواع آگهی‌های تبلیغاتی، شعار و دست‌نوشته‌ها بر در و دیوارساختمان‌ها و خانه‌ها، برج‌ها و ساختمان‌های بلند در شهرک‌های خوابگاهی، مکان‌گزینی نادرست زندان‌ها و ندامتگاه‌ها و گورستان‌ها، کوچه‌های تنگ و باریک و فاقد نور، کمبود یا نبود پوشش گیاهی در معابر عمومی، نمای زشت ساختمان‌ها و استفاده نکردن از جلوه‌های زیبای هنری و آرام مثل آجر و آلومینیوم و شیشه و سنگ، در هم تنیدگی کابل‌ها و سیم و خطوط برق‌رسانی، زباله‌دان‌های لبریز از زباله، وجود گربه‌ها سگ‌ها و حیوانات ولگرد و موذی در خیابان‌ها و کانال‌ها و انباشت زباله‌ها در معابر از جمله این موارد است.
اساساً چرا در شهرها آلودگی بصری ایجاد می‌شود؟
زشتی ایجاد شده در فضای بصری شهرها نتیجه نبود هماهنگی و هارمونی بین نیازهای شهروندان و استانداردهای علمی است. با توجه به اینکه قسمت‌هایی از شهر خرم‌آباد را بافت سنتی و باستانی تشکیل می‌دهد بهتر است که شرایطی فراهم شود تا تلفیق بافت سنتی و مدرن در کنار هم حفظ شود به گونه‌ای که در کنار ساخت سازه‌های مدرن، یکپارچگی بافت سنتی نیز دست نخورده باقی بماند و همگونی این بافت به وسیله ساختمان‌سازی با معماری متفاوت یا مدرن تحت‌الشعاع قرار نگیرد. لازم است مبلمان شهری متناسب با نوع بافت هر منطقه شهر انتخاب شود شود. البته در محله‌های حاشیه‌ای و مناطق فقیرنشین ناهماهنگی‌های بصری بیشتر مشهود است.
چگونه می‌توان بافت سنتی شهر را از آسیب‌های آلودگی بصری حفظ کرد؟
باید توجه داشته باشیم که محله‌های قدیمی دارای بافت سنتی و جذاب هنوز در شهر وجود دارد، از سوی دیگر گسترش شهر در نتیجه مهاجرت‌ها و لزوم تأمین رفاه شهروندان نیز واقعیاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد، بنابراین بهتر است در محله‌های قدیمی به شیوه سنتی و با مصالح همگون با بناهای تاریخی باستانی و معماری اصیل آن‌ها ساخت‌وساز بشود، همچنین لازم است عناصر ثابت و نیمه ثابت شهری نظیر تابلوها، تیر سیمانی، جعبه برق، چراغ راهنما، پایه پل، دکه روزنامه، علائم، گیاهان و اثاثیه شهری و همچنین عناصر متحرک همچون اتوبوس تاکسی و کالسکه با توجه به نیازهای هر بافت شهری طراحی و اجرا شود.
آیا ازدحام جمعیت و شلوغی نیز از مصادیق آلودگی بصری است و تبعات آن با سایر عناصر ایجاد آلودگی بصری شهری متفاوت است؟
تراکم جمعیت، تزاحم معنا را به همراه دارد که در اثر ناهماهنگی ایجاد شده در نتیجه آن بی‌نظمی و ناکارآمدی سیستم خدمات رسانی شهری بوجود می‌آید. بیشترین ازدحام بصری که در شهرهای ایران و از آن جمله در خرم‌آباد ایجاد شده مربوط به عناصری مانند تیرهای برق قدیمی، سیم‌های برق و تابلوهای تبلیغاتی با نوشته‌های تبلیغی است که فضای بصری شهر را شلوغ و مغشوش می‌کند. میزان ازدحام در بخش‌های مختلف شهر خرم‌آباد به واسطه موقعیت طبیعی آن به یک اندازه نیست به طوری که در مرکز اصلی شهر مراجع اداری و خدماتی و رفاهی و در نتیجه تراکم جمعیتی و آثار سوء‌ناشی از آن بیشتر از سایر مناطق است.
آیا آلودگی بصری بر فرسودگی بافت‌های شهری نیز اثرگذار است؟
بافت فرسوده آن بخش از فضای شاد شهری است که نظام زیستی آن از حیث ساختمان و از نظر کارکرد اجزای حیاتی دچار اختلال و ناکارآمدی شده است و از مشکلات اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، محیطی و ذهنی رنج می‌برد. فرسودگی بافت‌های شهری از عوامل ایجاد آلودگی بصری به شمار می‌آید، البته فضاهای شاد بیش از حد فرسوده و مخروبه نیز زمینه‌ساز ناهنجاری‌ها و نا امنی‌های اجتماعی می‌شود.
بی‌توجهی به حفظ استانداردهای شهر شاد مانند کاهش آلودگی هوا نیز موجب بروز یا تشدید فرسودگی در بافت‌های شهری خواهد شد. در مورد خرم‌آباد می‌توان گفت که ترکیب متناسبی از بافت‌های فرسوده متوسط و نوساز در شهر وجود دارد که نمایانگر وضعیت منطقی در یک شهر است در زمان حال تقریباً هفت درصد از مساحت این شهر دارای بافت فرسوده است با این همه بافت‌های قدیمی شهر باعث ایجاد حس نوستالژیک در افراد و نمایانگر گوشه‌هایی از پیشینه تاریخی آن است که باید حفظ شود.
آیا کثیفی محیط شهری می‌تواند یک شاخص تأثیرگذار بر آلودگی بصری باشد؟
بله؛ کثیفی به معنای رهاسازی یا انباشت مواد زائد در محیط شهری است. رهاسازی زباله در فضای هر شهری، نوعی هنجارشکنی است و طبق مقررات اغلب جوامع مترقی جرم محسوب می‌شود؛ از مصادیق کثیفی در شهرها می‌توان به انباشت یا رهاسازی پسماندهای مواد غذایی، زباله‌های ساختمانی، شاخ و برگ درختان، اجساد حیوانات، تصاویر و عکس‌های پاره شده اشاره کرد که در کنار عوامل مهم دیگری مانند آلودگی هوا که موجبات آسیب‌دیدگی نمای ساختمان‌ها و تزئینات گرافیکی و نقاشی‌های دیواری می‌شود از عوامل اصلی آلودگی بصری است. از نظر شاخص کثیفی که از شاخص‌های تأثیرگذار بر آلودگی بصری است، می‌توان گفت که خرم‌آباد وضعیت قابل قبولی دارد، البته قرار گرفتن در منطقه‌ای معتدل آب و هوایی در ایجاد این وضعیت کم‌اثر نبوده است، به نحوی که می‌توان گفت این شهر در اکثر روزهای سال هوای پاک و سالم دارد.
چه عواملی سبب پایین بودن شاخص کثیفی در شهر خرم‌آباد شده است؟
از عوامل پایین بودن میزان کثیفی در خرم‌آباد می‌توان به پایین بودن انباشت پسماندهای صنعتی به علت کمی تعداد صنایع، پایین بودن میزان آلاینده‌های ناشی از استفاده وسایل نقلیه، سامان‌دهی مناسب زباله‌های شهری ساختمانی و بیمارستانی توسط شهرداری و همچنین رعایت پاکیزگی توسط شهروندان است.
آشفتگی هویتی در جامعه شهری چیست و آیا بر آلودگی بصری اثرگذار است؟
در فرهنگ فارسی معین هویت شخصیت ذات و حقیقت چیز معنی شده است. انسان از محیط تأثیر می‌پذیرد و بر آن اثر می‌گذارد. شهروندان اگر شهر را از خود بدانند از مؤلفه‌های آن تأثیر می‌پذیرند و شاخصه‌های آن را حفظ می‌کنند؛ بنابراین لازم است طراحی گرافیک محیطی و المان‌های شهری بر اساس هویت و فرهنگ شهروندان و مؤلفه‌های شهری باشد. آشفتگی هویتی در جامعه شهری به آلودگی بصری و ادراکی منجر می‌شود. شهرهای ما از ارزش‌های سنتی فاصله گرفته‌اند، اما به طور کامل هم وارد دنیای مدرن نشده‌اند. در چنین وضعیتی باید رابطه سالمی میان سنت و مدرنیته ایجاد شود و تعامل سازنده‌ای بین سنت و نوگرایی بوجود آید. نوگرایی به معنی نفی مطلق تاریخ، هویت تاریخی، فرهنگ، سنن و آداب جامعه نیست بلکه باید پاسخی متناسب با زمان و مکان به نیازهای فرهنگی داده شود در غیر اینصورت ایجاد المان‌ها و نمادهای گرافیکی نامناسب در یک شهر که نامتناسب با هویت آن است موجب بحران هویت بصری در آن شهر خواهد شد.
نظر شما