به گزارش خبرنگار ایمنا، در حالی در طی ماه‌های گذشته کالاهای اساسی سبد خانوار یکی پس از دیگری تحت تأثیر عوامل مختلف همچون نوسانات نرخ ارز، حذف ارز دولتی، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، دستمزد، کرونا و تحریم‌ها جهش قابل توجهی داشته‌اند که اخیراً برنج هم به‌عنوان یکی از محصولات مهم استراتژیک پس از گندم و یکی از اقلام غذایی اولویت‌دار مردم در حال تجربه این گرانی‌هاست.
مشاهده وضعیت توزیع برنج ایرانی از انتهای تیرماه و ابتدای مرداد مشخص کرد که در سال جاری توزیع این محصول با مشکلاتی مواجه خواهد بود زیرا باران‌های سیل‌آسا به کشاورزان گیلان و مازندران آسیب فراوانی زد. بارش‌هایی که تأثیر آن‌ها اواسط شهریور مشخص شد؛ یعنی زمانی که برنج‌های درو شده آماده عرضه به کارخانه‌ها و بالطبع فروش به مشتری‌ها بود.
زمانی هم که این بارش‌ها همراه با بی‌مدیریتی‌ها شود خسارت دیده نهایی از این جریان مصرف‌کنندگان برنج خواهند بود که قطعاً با ادامه این روند، فشار بسیاری روی خانواده‌ها وارد می‌آید. این فشار به‌خصوص بر خانواده‌های کم برخوردار و فقیر که همواره با مشکلات بسیاری در تأمین برنج ایرانی مواجه بوده‌اند نمایان‌تر خواهد بود. تنها تفاوت این مسئله، وضعیت نابسامان برنج‌های وارداتی است که چندان بهتر از برنج‌های ایرانی نیست.
تازه‌ترین آمار از تغییر قیمت برنج‌های وارداتی نشان می‌دهد هم‌اکنون هر کیلو برنج خارجی به‌طور متوسط بیش از ۲۲ هزار تومان فروش رفته است که این رقم در مقایسه با سال گذشته که حدود ۸ هزار تومان بوده، تفاوت قابل ملاحظه و نزدیک به ۲۰۰ درصد دارد.
دلایل گرانی برنج خارجی و داخلی
به گفته عده‌ای از فعالان این بخش، دلیل افزایش قیمت برنج خارجی به تغییر نرخ ارز نیمایی بازمی‌گردد. از اردیبهشت‌ماه امسال، واردات برنج با ارز ۴۲۰۰ تومانی ممنوع شد و با نرخ چند برابری ارز نیمایی صورت گرفت و این موضوع در افزایش قیمت برنج در بازار تأثیر گذاشت.
دبیر انجمن واردکنندگان برنج می‌گوید: تغییر نرخ ارز، باعث شده که هزاران تن برنج در انبارها رسوب کند.
مسیح کشاورز دراین‌باره می‌گوید: پس از اینکه در سال ۹۸ ممنوعیت واردات برنج برطرف شد، میزان مشخصی از این محصول وارد کشور شد. در حال حاضر ۱۰۰ هزار تن از برنج‌های وارداتی به دلیل تخصیص نیافتن ارز دولتی در گمرک رسوب‌کرده است. همچنین از ابتدای امسال و با تغییر ارز وارداتی برنج از رسمی به نیمایی به دلیل مشکلات تخصیص ارز نیمایی روند ترخیص از گمرکات بسیار کُند بوده است و بنابراین ۲۰۰ هزار تن برنج دیگر به همین دلیل در گمرکات رسوب‌کرده است.
در این حال بسیاری معتقدند افزایش مصرف برنج خارجی باعث کاهش مصرف برنج داخلی، کاهش خرید آن و بالطبع ضرر دیدن کشاورز می‌شود. از این جهت افزایش قیمت برنج وارداتی اتفاقی است که باعث توسعه کشاورزی ایران می‌شود. این در حالی است که عده‌ای دیگر چنین تفکری ندارند. مسیح کشاورز، دبیر انجمن وارد کنندگان برنج از جمله کسانی است که با این نظریه مخالف است. وی می‌گوید: اگر برنج خارجی در کشور به‌اندازه کافی وجود داشته باشد، از شدت افزایش قیمت برنج ایرانی می‌کاهد اما اگر این اتفاق رخ ندهد قیمت برنج ایرانی افزایش می‌یابد.
به‌جز این موضوع نباید فراموش کرد که افزایش نرخ ارز واردات برنج باعث رسوب برنج‌ها در انبارشده و همچنین قوت غالب بسیاری از شهروندان عموماً فقیر که توان خرید برنج ایرانی را ندارند هم به خطر می‌اندازد. از این جهت بهتر است دولتمردان طرحی ریخته، وضع برنج را از این بلاتکلیفی خارج کنند و یا بهای برنج ایرانی را با دادن سوبسید کم کنند.
در این رابطه عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با اشاره به دلایل گرانی قیمت برنج ایرانی در بازار بیان می‌کند: با توجه به افزایش هزینه‌های کاشت، داشت، برداشت نظیر کود، سم، حمل‌ونقل و کارگر قیمت برنج ایرانی با نوساناتی در بازار روبرو شده که این امر کاملاً منطقی است.
رحمت‌الله نوروزی بابیان اینکه قیمت‌گذاری برنج داخل بر مبنای هزینه نهایی تولید محاسبه می‌شود، اظهار می‌کند: با توجه به نوسان نرخ ارز و افزایش قیمت برنج خارجی، عرضه هر کیلو برنج ایرانی با نرخ ۳۰ هزار تومان در مقایسه با برنج بی‌کیفیت خارجی امری طبیعی است.
واردات برنج، تأثیری بر نرخ آن ندارد
مصطفی به‌حق، رئیس اتحادیه برنج و خواروبار اصفهان، در رابطه با دلایل گرانی برنج به خبرنگار ایمنا می‌گوید: از زمانی که ارز دولتی از برنج خارجی حذف شد و این محصول با ارز نیمایی وارد شد، قیمت آن‌هم نسبت به اوایل همین امسال چند برابر شد.
به گفته این فعال، پس از ممنوعیت ۲ ماهه واردات برنج به دلیل قرار داشتن در فصل برداشت، از اول آبان ماه، دوباره واردات آغاز شد اما آزاد شدن واردات برنج تأثیری بر نرخ آن نخواهد داشت زیرا این محصول با ارز نیمایی وارد می‌شود.
به‌حق تصریح می‌کند: برنج ایرانی هم نسبت به ماه‌های ابتدایی امسال، افزایش ۱۰ تا ۱۵ درصدی داشته است که به هزینه‌های کشت وتولید برنج مربوط می‌شود. حتی کشاورزان داخل معترض هستند که چرا در برابر افزایش چند برابری برنج خارجی، برنج داخل فقط چند درصد گران‌تر شده است.
وی در رابطه با میزان استقبال مردم از برنج داخل یا وارداتی می‌گوید: تا پیش از این به دلیل گرانی برنج ایرانی، برنج وارداتی برای مصرف اقشار آسیب‌پذیر تخصیص می‌یافت که با تغییر ارز مرجع واردات برنج به نیمایی و افزایش قیمت برنج خارجی، میزان مصرف عموم از این محصول هم کاهش یافت جز آنکه مراکزی مانند رستوران‌ها و تالارهای پذایریی برای پخت بهتر از برنج وارداتی استفاده کنند.
لازمذکر است که اظهارات مسئولان نسبت به گرانی برنج یک سوی ماجرا و انتقادات و گلایه‌های مردمی نسبت به چنین شرایطی سوی دیگر آن است. این روزها گرانی این کالا به یکی از بحث‌های داغ مردمی تبدیل شده است. کالایی که لوکس نیست و بعد از گندم دومین کالای استراتژیک و قوت لایموت مردم محسوب می‌شود اما نگاه دولت به تأمین این کالا چنین نیست. وقتی برنج از فهرست شمول کالاهای اساسی تخصیص ارز دولتی خارج می‌شود بیانگر بی‌توجهی به نقش این محصول در سبد خانوارهای ایرانی به‌خصوص اقشار کم‌درآمد دهک‌های پایین است.
یکی از فعالان این بخش با انتقاد نسبت به گرانی برنج به خبرنگار ایمنا می‌گوید: افزایش نرخ برنج باعث کاهش قابل توجه تعداد خریداران آن شده است. تا مدتی قبل اغلب دهک‌های مردم به خرید برنج خارجی روی می‌آوردند اما اکنون هر دو نوع برنج خارجی و ایرانی با گرانی روبرو هستند و از طرفی هم روزبروز با وجود این شرایط نامناسب اقتصادی از قدرت خرید مردم کاسته می‌شود.
فعال دیگری در این زمینه بیان می‌کند: درحالی‌که همواره گفته می‌شد مردم فقط قادر به خرید کالاهای اولویت‌دار هستند، اکنون با جرأت می‌توان گفت این کالاها که شامل مواردی چون برنج و نان است به‌تدریج از سبد خانواده‌ها حذف می‌شوند.
وی می‌افزاید: چگونه برنجی که تا چند ماه قبل با کیلویی هفت تا هشت هزار تومان به دست مردم می‌رسید، اکنون افزایش سه برابری قیمت پیدا کرده است؟ مگر تا چه میزان دستمزدهای این مردم افزایش داشته است که قادر به تهیه مایحتاج ضروری خود با نرخ چند برابری باشند؟ و دشوارترین بخش این ماجرا زمانی است که خریدار، فروشنده و توزیع کننده را مقصر این گرانی‌ها می‌داند درصورتی‌که توزیع کننده هم، خود از این افزایش نرخ‌ها آسیب می‌بیند.
یکی از شهروندان در گفتگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه تا قبل از شیوع کرونا از برنج ایرانی استفاده می‌کردیم، می‌گوید: با خانه‌نشین شدن و رکود کسب‌وکارها، به استفاده از برنج خارجی بسنده کرده بودیم که اکنون آن‌هم قیمتش از برخی انواع ایرانی‌ها گران‌تر شده است.
وی می‌افزاید: حال در این شرایط که بخش زیادی از اقلام خوراکی مورد نیاز به دلیل گرانی‌ها از سفره خانواده‌ها حذف شده است چگونه می‌توان برنجی که لازمه ذائقه ایرانی است را حذف کنیم. از طرفی توانی برای خرید آن وجود ندارد. شاید بتوان از خرید کالاهایی مانند خودرو چشم‌پوشی کرد اما چگونه می‌توان از خرید کالای ضروری صرف نظر کرد؟
شهروند دیگری با اشاره به گرانی برنج ایرانی و خارجی می‌گوید: به‌غیراز افزایش نرخ‌ها، قیمت‌های فروشگاه‌های مختلف هم یکسان نیست؛ یک نوع برنج در هر فروشگاهی با نرخ متفاوت از دیگری عرضه می‌شود. این موضوع به نبود نظارت‌های کافی باز می‌گردد بنابراین جدا از گرانی‌های پی‌درپی، بی نظارتی‌ها هم بر بروز شرایط ناخوشایند بازار برنج ایرانی و خارجی دامن زده است.
احتمال حل چالش برنج خارجی در آینده‌ای نزدیک
واقعیت آن است این بررسی میدانی، بیانگر بخشی اندک از مشکلات اقتصادی مردمی است که این روزها با شرایط سخت کرونایی، گرانی ارز، بیکاری و رکود روبرو هستند و قطعاً برای تهیه هرکدام از مایحتاج ضروری زندگی خود از لبنیات گرفته تا تخم‌مرغ، نان و مرغ و گوشت که مدت‌هاست از سفره برخی از دهک‌ها پر کشیده است با چنین معضلاتی دست‌به‌گریبان هستند.
در این حال فعالان صنفی می‌گویند تنگناهای تأمین و تخصیص ارز و واردات برنج از هند و پاکستان موجب شده است تا پس از مذاکرات دولت و بانک مرکزی با فعالان صنفی این موضوع در دستور کار ستاد تنظیم بازار قرار گیرد و به‌زودی سازوکارهای تازه‌ای برای واردات برنج از سایر کشورها اتخاذ و اجرایی شود.
علاوه بر آن با تخصیص ارز و تسهیل ترخیص برنج‌های دپو شده در بندرهای کشور قرار است زمینه رشد عرضه، کاهش احتمالی قیمت و یا حداقل مقابله با سیر صعودی قیمت انواع برنج ایرانی و خارجی در بازار خرده‌فروشی فراهم شود. چه بسا در صورت تحقق چنین امری، بخشی از مشکلات ایجاد شده در این بخش حل شود.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما