مدارس سمپاد، عدالت در راستای استعداد یا بی‌عدالتی آموزشی؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، سمپاد مخفف سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان است که از سال ۱۳۶۶ به صورت رسمی با راه‌اندازی دو مرکز پسرانه علامه حلی و دخترانه فرزانگان شروع بکار کرد، تعداد این مدارس در مهرماه سال ۹۲ به ۶۶۰ مدرسه در ۲۰۴ منطقه کشور رسیده است اما در مورد کیفیت آموزشی این مدارس و حواشی آن‌ها، نظرات متفاوتی از سوی کارشناسان و صاحبنظران ارائه می‌شود. عده‌ای از آنان این محیط را برای پرورش استعدادهای درخشان می‌دانند و خواهان توجه ویژه به این مدارس هستند و عده دیگر از بی‌عدالتی‌ها گلایه دارند و معتقدند امکانات تعلق گرفته به مدارس سمپاد بیش از حد تصور است و در حق مدارس دولتی اجحاف می‌شود! همچنین در بررسی این موضوعات این پرسش مطرح است که آیا وزارت آموزش و پرورش روز به روز به سمت ایجاد بی‌عدالتی آموزشی در حرکت است؟

تفاوت چندانی بین مدارس سمپاد و دولتی وجود ندارد

آرمین ثقفیان دانش آموخته مدرسه سمپاد و رتبه چهار کنکور ریاضی فیزیک امسال در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: پس از کلاس یازدهم و در تابستان منتهی به سال دوازدهم، درس خواندن برای کنکور را شروع کردم. در مدرسه ما سختگیری زیادی برای درس خواندن دانش‌آموزان وجود نداشت، افراد بیشتر خودشان درس می‌خواندند و در واقع روی پای خودشان بودند. مدرسه کلاس اضافه یا فوق‌العاده‌ای برای دانش‌آموزان برگزار نکرد اما معلمان تلاش زیادی برای فهماندن مطلب و ارائه کیفیت بالای آموزش داشتند.

وی افزود: امکانات مدرسه اژه‌ای در شهر اصفهان تفاوت چندانی با مدارس دولتی ندارد، تنها تفاوت در افراد و میل‌شان برای تحصیل و درس خواندن است، شاید جالب باشد اما برخلاف تصور جامعه، دانش‌آموزان سمپاد خودشان پیگیر فراگیری درس‌ها، مطالعه و موفقیت در کنکور هستند و مسئولان مدرسه در این خصوص با ما صحبتی ندارند.

ثقفیان با اشاره به حضورش در مدارس سمپاد، گفت: حدود یک سال را در ایران نبودم و سال یازدهم به مدارس سمپاد آمدم، به این دلیل مجبور شدم مدتی را در کلاس‌های آموزشی شرکت کنم. مدرسه کلاس اضافه یا فوق العاده‌ای برای دانش آموزان برگزار نکرد اما معلمان بسیار زحمت کشیدند و برای آموزش ما سنگ تمام گذاشتند.

وی در خصوص معلمان سمپاد افزود: بیشتر معلمان در مدارس دیگر تدریس می‌کنند و در واقع تفاوت چندانی بین توانایی معلمان سمپاد و دولتی وجود ندارد.

موضوع سمپادها در دستور کار کمیسیون آموزش نیست!

احمد حسین فلاحی، سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: با اینکه در رسانه‌ها به نقل از برخی اعضای کمیسیون آموزش صحبت‌هایی عنوان شده است که نتایج کنکور سراسری و مدارس سمپاد در کمیسیون آموزش مجلس بررسی می‌شود اما در حال حاضر این موضوع در دستور کار کمیسیون نیست و همکاران نظر شخصی خود را در این خصوص عنوان کرده‌اند.

وی ادامه داد: به زعم بنده نوع دانش‌آموزان و استعداد آنها متفاوت است و این باعث می‌شود برنامه‌های تدریسی فرق کند و سیستم آموزشی متفاوتی ارائه شود، وقتی دانش‌آموزان طالب باشند قطعاً محتوای آموزشی بیشتری کسب می‌کند و این در مدارس سمپاد به عنوان افراد دارای استعداد دیده می‌شود.

سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس در خصوص کادر آموزشی و امکانات مدارس سمپاد تصریح کرد: کادر آموزشی و امکانات مدارس سمپاد تفاوتی با مدارس دولتی ندارد و این نباید باعث شود که خانواده‌ها تصور کنند بی‌عدالتی وجود دارد، نکته مهم این است که در مدارس سمپاد، فضای آموزشی و افراد در نوع آموزش و کیفیت آن اثرگذار هستند و این باعث می‌شود نتایج بهتری دیده شود.

با حذف کنکور عدالت آموزشی فراهم خواهد شد

وی با اشاره به برنامه ویژه کمیسیون آموزش در خصوص مدارس دولتی، افزود: رویکرد کمیسیون آموزش مجلس این است که به ارتقای مدارس دولتی توجه ویژه‌ای شود، در واقع لازم است امکانات و کیفیت مربیان آموزشی دچار تحولاتی شود که البته اعضای کمیسیون با حضور میدانی در مدارس موارد را بررسی و اعتبارات لازم را در این خصوص پیش‌بینی خواهند کرد، گفتنی است نکات قابل بررسی نیز به وزیر آموزش و پرورش و وزارتخانه گوشزد می‌شود تا نگرانی مردم و والدین کمتر شود.

نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس تصریح کرد: در بحث کنکور نیز همکاران ما در کمیته دانشگاهیان در حال بررسی موضوع حذف آن هستند و اگر نتیجه‌های لازم حاصل شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد، قطعاً با حذف کنکور شاهد بروز بی‌عدالتی‌های احتمالی نیستیم و ملاکسنجش دانش‌آموزان که روند غلطی را طی کرده تغییر می‌کند و دانش‌آموز بر اساس نتایج سه سال آخر تحصیلی خود سنجش می‌شود که مطمئناً می‌تواند به رعایت عدالت آموزشی نزدیک شوید و مافیای آموزشی سهم حداقلی در این راستا خواهند داشت.

سمپادها از هر منطقه‌ای توانایی جذب معلم دارند!

فریبا هوشیار، دبیر دبیرستان‌های سمپاد، نمونه دولتی و مدارس دولتی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: سطح آموزشی مدارس سمپاد نسبت به دیگر مدارس بسیار متفاوت است، البته بستگی به شعبه هر استان دارد اما معمولاً شعبه‌های بزرگ در هر استان نسبت به دیگران مدارس کامل متمایز است، دانش آموزانی که در مدارس سمپاد تحصیل می‌کنند، اکثراً مستعد هستند و توانایی بالایی در درک مباحث دارند اما طیف دیگری هم هستند که  از خانواده‌های متمول هستند و هزینه‌هایی را برای پیشرفت خود اعم از کلاس‌های جبرانی و فوق‌العاده پرداخت کرده‌اند و این موارد باعث می‌شود سطح آموزش در این نوع مدارس بالا رود و دبیران نیز به تبع آن تدریس را با وسعت بیشتری ادامه دهند.

هوشیار ادامه داد: نکته‌ای که حائز اهمیت است و در راستای دور شدن از عدالت آموزشی پیش می‌رود این است که مدارس سمپاد اجازه دارند از هر منطقه‌ای که می‌خواهند دبیر تأمین کنند در حالی که مدارس دولتی تنها اجازه دارند از منطقه خود دبیر جذب کنند و آنها را به مدارس خود دعوت کنند، این باعث اجحاف در حق مدارس دیگر مناطق است.

هوشیار در خصوص ساعات آموزشی تدریس در مدارس سمپاد، تصریح کرد: مدارس سمپاد و فرزانگان اجازه دارند ساعات آموزش محتوای درسی را بیشتر از تعداد ساعات پیش‌بینی شده اختصاص دهند و این باعث می‌شود در هر درس آموزگار وقت بیشتری را برای توضیح مطالب داشته باشد، بنابراین کیفیت آموزش مطالب افزایش خواهد یافت و تمام نکات هر درس بیان خواهد شد.

وی اضافه کرد: مدارس سمپاد از دبیران بازنشسته و حق‌التدریس نیز می‌توانند استفاده کنند در حالی که مدارس دولتی از این موارد محروم هستند، این باعث می‌شود افراد کاربلد در حوزه تدریس اجازه حضور و پرورش دانش‌آموزان را داشته باشند و تأثیرات قابل توجهی در روند آموزش مشاهده شود.

مدارس سمپاد را می‌توان خصوصی حساب کرد

این معلم مدارس نمونه دولتی افزود: برخی فعالیت‌هایی که اغلب غیرمجاز است نیز در مدارس سمپاد دیده می‌شود، به طور مثال ساعات دروسی نظیر آمادگی دفاعی، سواد رسانه‌ای کمتر شده و به درس‌های فیزیک، شیمی و ریاضی اختصاص داده می‌شود. این حتی باعث شده مدیر آموزش و پرورش هر منطقه از این قبیل موارد چشم‌پوشی کند.

وی در خصوص امکانات مدارس ادامه داد:  مدارس سمپاد دارای امکانات فیزیکی خوبی از قبیل آزمایشگاه و کتابخانه مجهز هستند که در آن‌طرف قضیه یعنی مدارس دولتی وجود چنین مواردی دیده نمی‌شود، شاید عموم مردم بدانند که مدیران مدارس دولتی به دلیل بودجه پایین مدارس در تأمین امکانات اولیه تحصیل ناتوان هستند اما مدارس سمپاد به دلیل بودجه بالای خود قادرند امکانات جانبی مدارس را توسعه دهند.

هوشیار اظهار کرد: به نوعی می‌توان مدارس سمپاد و فرزانگان را مدارس خصوصی به حساب آورد، به این لحاظ که دانش‌آموز از ابتدای راه به صورت اختصاصی در تحصیل اقدام می‌کند و بخش خصوصی در این راستا فعال می‌شود، نمی‌توان این مورد را کتمان کرد که دانش‌آموز با حضور در ساعات اضافه تحصیلی یا حضور دبیران کاردان در کلاس‌هایشان حالتی از مدارس خصوصی را تجربه نمی‌کند.

آپارتاید آموزشی هر روز بیشتر می‌شود

وی ادامه داد: گفتنی است در مدارس سمپاد افراد با استعداد حضور دارند و در کنکور سراسری نیز حائز رتبه می‌شوند اما نمی‌توانیم ادعا کنیم همه دانش‌آموزان مستعد در این مدارس تحصیل می‌کنند. اینجاست که از تحقق عدالت آموزشی دور می‌شویم، در حالی که باید همه دانش‌آموزان اعم از افراد ساکن در روستا نیز بتوانند در آزمون ورودی مدارس سمپاد شرکت کرده و پذیرفته شوند، لذا استعدادیابی خاصی در مدارس وجود ندارد تا افراد توانمند شناسایی شوند در حالی که خانواده‌های متمول و توانمند می‌توانند فرزندان خود را هر سال برای آزمون ورودی مدارس سمپاد آمادهکنند.

هوشیار افزود: با گذشت زمان دانش‌آموزان کشور ما با آپارتاید آموزشی بیشتر دست و پنجه نرم می‌کنند که حتی دیده می‌شود دولتمردان در جلساتی از حضور بخش خصوصی استقبال می‌کنند و هیچ توجهی به برقراری عدالت آموزشی نمی‌شود، گفتنی است در وزارت آموزش و پرورش، بدنه جامعه سال‌هاست مورد غفلت قرار گرفته، آموزش و پرورش فعالیت خود را بر اساس نخبه‌پروری و تمایز گذاشته و در حالی که باید به همه آحاد جامعه توجه شود. توجه به دیگر برگزیدگان نیز می‌تواند الگوی مناسبی برایمان باشد، نخبه‌هایی که از دل جامعه رشد پیدا می‌کنند و هیچ تبعیضی را تجربه نکرده‌اند.

محیطی برای رشد استعدادها لازم است

داود اکبری، معلم نمونه، مدرس دانشگاه فرهنگیان اصفهان و دکترای برنامه‌ریزی آموزشی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: به نظر می‌رسد در هر قطب از نواحی آموزش‌وپرورش نیاز است که دسته‌ای مدارس خاص موجود باشد تا به تفاوت‌های فردی افراد توجه شود و دانش‌آموزان در آن رشد کنند. برخلاف تصور عموم تفاوت خاصی بین دبیران این نوع مدارس و مدارس دولتی وجود ندارد، تنها تفاوت بین مدارس سمپاد و مدارس دولتی در این است که دانش‌آموزان مطالب بیشتری را از معلم درخواست می‌کنند و به طبع آن آموزگار به دلیل کشش و نیاز دانش‌آموزان باید برای تدریس تلاش بیشتری بکند.

وی افزود: به تبع این نیاز سطح آموزش بالاتر رفته و کیفیت بالاتر می‌رود، اما همانطور که اشاره شد هیچ تفاوتی بین دبیران حاضر در این مدارس نیست و آنها جزو فارغ‌التحصیلان دانشگاه فرهنگیان یا تربیت معلم سابق بوده‌اند یا در آخر از طریق آزمون استخدامی جذب آموزش و پرورش شده‌اند، گفتنی است باید به همان ضرب‌المثل معروف اشاره کرد که مستمع صاحب سخن را بر سر ذوق آورد، در واقع با تقاضای بالای دانش‌آموزان، معلم نیز راغب به طرح مطالب بیشتر می‌شود.

این معلم نمونه و مدرس دانشگاه تصریح کرد: محیطی لازم است تا تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان دیده شده و به آن توجه شود، مدارس سمپاد نیز بهترین بستر برای این ماجرا است، نیاز است تا این نوع مدارس در نواحی مختلف کشور وجود داشته باشد تا استعدادها شناسایی شده و در جهت مناسب هدایت شود.

اکبری تصریح کرد: اگر به نمودار بهره هوشی توجه کنیم، ۶۸ درصد افراد در وسط نمودار قرار می‌گیرند و جزو افراد متوسط هستند، در دو سمت نمودار که حدود ۳۲ درصد افراد جامعه را دربرمی‌گیرند نیاز به محیطی داریم تا این استعدادها رشد کنند، هدایت شده و جز نخبگان کشور به حساب بیایند. همانطور که در طرف مقابل قضیه، دانش‌آموز با بهره هوشی پایین در مدارس استثنایی تحصیل می‌کند و قطعاً حضور آنان در مدارس دولتی همراه با آسیب‌هایی خواهد بود، تیزهوشان هم باید در محیطی مجزا تحصیل کرده تا توانایی‌شان هدر نرود.

ضرورت مدارس سمپاد انتخاب بر اساس بهره هوشی است نه اوضاع مالی!

اکبری افزود: اما باید به نکته مهمی توجه کرد، ضرورت حضور مدارس سمپاد این است که افراد بر اساس بهره هوشی، نه توانایی مالی والدین، انتخاب شوند که این نکته بسیار مهمی در روند حضور دانش‌آموز در مدارس سمپاد است. در خصوص آزمون‌های ورودی سمپاد نیز در گذشته به سنجش هوش ریاضی فرد توجه می‌شد اما در حال حاضر افراد بر اساس تئوری هوش‌های چندگانه گاردنر ارزیابی می‌شوند که دانش‌آموزان با ۹ بعد از ارزیابی روبرو هستند. به طور مثال یکی از ابعاد هوش، بیانی کلامی است که دانش‌آموز در صورت توانایی بالا باید به سمت تحصیل در رشته‌های ادبیات سوق داده شود.

وی در پایان با اشاره به بستر مناسب برای استعدادیابی ادامه داد: اما این سوال مطرح است که در صورت شناسایی استعدادها بستر مناسبی برای هدایت آنان وجود دارد یا خیر؟ به زعم بنده این امکان هنوز فراهم نشده است و باید بیشتر روی آن سرمایه‌گذاری شود. در آخر تاکید می‌کنم همانطور که دانه برای رشد نیاز به نور، آب و هوا دارد، دانش‌آموز با توانایی بالا باید در محیطی رشد کند که استعداد آن بروز پیدا کرده و نخبه شود، در واقع برخلاف نظر برخی کارشناسان تعداد مراکز سمپاد و استعداد درخشان باید بیشتر شده و ظرفیت آنها افزایش پیدا کند.