به گزارش خبرنگار ایمنا، روند بیماری کرونا در کشور شرایط پیچیده‌ای به خود گرفته و مقابله با شیوع این بیماری همچنان ادامه دارد، اما برخی رفتارهای متناقض مسئولان و مردم این مقابله را به نحو فرسایشی رقم زده و گاه بی‌اعتمادی جامعه نسبت به نهادهای رسمی، رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی را در پی داشته است. گویا مردم از سیاست‌های در پیش گرفته شده سردرگم هستند و همین طور شرایط نابسامان اقتصادی کشور وضعیت دشواری را برای امرار معاش رقم زده و این در حالی است که طی روزهای گذشته محدودیت‌های جدیدی در استان‌ها برقرار شده است تا از سطح شدت شیوع بیماری تا حدودی کاسته شود، در این بین جامعه‌شناسان از وضعیت کنترل کرونا از ابتدا تاکنون نظرات و تحلیل‌های مختلفی داشته‌اند که همگی اعتقاد به لزوم برنامه‌ریزی بهتر مسئولان و همکاری بیشتر مردم دارند.
عدم برنامه‌ریزی اصولی باعث ایجاد رفتارهای نامناسب شده است
مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاری ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: مسائل اجتماعی معلولی از علت‌هاست و این مسائل در کوتاه مدت به وجود نمی‌آیند که در کوتاه مدت هم از بین بروند. اگر در مقابله با شیوع کرونا رفتارهای عجیبی بروز می‌کند باید به سیاست‌های اجتماعی جامعه رجوع کنیم. در واقع باید به چگونگی تربیت افراد توجه کنیم. چه مشکلاتی متوجه افراد است که در مقابله با یک بیماری چنین رفتارهایی از آنان و البته مسئولان سر می‌زند. دولت با نداشتن برنامه‌ریزی صحیح و اصولی باعث شده رفتارهای نامشخصی از مردم سر بزند.
وی افزود: اگر شاهد هنجارشکنی‌هایی هستیم قطعاً ناشی از باید و نبایدهای مسئولان است. بیماری کرونا وارد ایران شد و اما برخی سیاست‌گذاران مقابله صحیحی با آن نکردند. به طور مثال یک شهر در ایران مرکز شیوع این بیماری شد و دولت به جای ایجاد محدودیت برای آن شهر اقدام درستی انجام نداد و این بیماری در همه کشور منتشر شد. وقتی با شیوع کمتری مواجه بودیم و این بیماری قابل کنترل بود، دولت همه چیز را انکار کرد و همین انکار شروع اتفاقات بدی در جامعه بود.
بنیانگذار مددکاری علمی در ایران در خصوص سیاست‌های اتخاذ شده در جامعه، گفت: سیاست‌گذاری در کشورمان با برخی کشورهای اروپایی یکسان بود، با این تصور که بیماری در جامعه همه گیر شود و بعد از ابتلای درصد بسیار یا مرگ دوتا سه درصد جامعه بیماری خود به خود نابود می‌شود! بدین صورت کرونا تأثیر زیادی روی مشاغل و اقتصاد گذاشت و افراد برای امرار معاش باید از خانه بیرون می‌آمدند، همچنین افزایش قیمت‌های کالاها کار را برای مردم سخت کرد و متأسفانه مسئولان اقدام خاصی برای تداوم در خانه ماندن مردم نداشتند.
وی با تاکید بر لزوم همکاری مردم و دولت در کنترل شیوع کرونا، تصریح کرد: بهتر بود مسئولان ما برای کنترل کرونا اقدامات جدی‌تری را دنبال می‌کردند و رعایت مسائل بهداشتی را برای مردم تسهیل می‌کردند به این شکل که در مکان‌های پرترددی مانند ایستگاه‌های مترو یا اماکن شلوغ اقدام به توزیع ماسک می‌کردند تا همه اجبارا ماسک بزنند. مطمئناً تأمین هزینه ماسک و اقلام بهداشتی از سوی درصد بسیاری از خانواده‌ها ممکن نیست و اینگونه از شیوع بیماری به طور مؤثر جلوگیری نمی‌شود.
اقلیما افزود: تنها با تعطیلی‌های مقطعی نمی‌شود به کاهش شیوع بیماری کمک کرد. درواقع باید در این خصوص سیاست‌گذاری اصولی بشود تا بتوانیم از بحران این بیماری عبور کنیم. تا زمانی که مدیران کشورمان در جایگاه تخصصی خود حضور ندارند، تصمیمات صحیحی گرفته نمی‌شود و مردم نسبت به صحبت‌ها اعتماد ندارند، با این شرایط تنها باید منتظر ساخت واکسن کووید ۱۹ باشیم که البته آن زمان هم مشخص نیست همه مردم بتوانند به دلیل شرایط مالی به آن دسترسی داشته باشند.
در برخورد با کرونا دچار تناقض و دوگانگی هستیم
محمد مهدی رحمتی، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به سیاست‌گذاری چندگانه و متناقض از ابتدای شیوع کرونا در کشورمان، اظهار کرد: در خصوص رعایت اصول بهداشتی، فضای چند گانه‌ای در کشور وجود دارد. از یک طرف افرادی که تخصص کافی در این حیطه ندارند به صورت هیجانی و احساسی با این مقوله برخورد می‌کنند که این نوع برخوردها اصلاً مناسب شرایط فعلی نیست. از طرف دیگر چندگانگی در سیاست‌گذاری باعث شده مردم رفتار چندگانه در پیش بگیرند و نوعی دسته‌بندی بین گروه‌های اجتماعی شکل بگیرد. ممکن است افرادی بر اساس خواسته خودشان به مجالس یا اماکنی بروند، اما بر اساس پروتکل‌ها رفتارهای خود را تعریف نمی‌کنند.
وی تصریح کرد: سیاست‌گذاری در مورد شیوع کرونا از همان ابتدا با مشکل مواجه بود؛ ابتدا کرونا ویروس از سوی مسئولین جدی گرفته نشد و این نبود جدیت به شکل‌های مختلف بر مردم نیز اثر گذاشت، نبود شفافیت از طرف بسیاری از مدیران، مردم را نسبت به خواسته مسئولان مبنی بر رعایت مسائل بهداشتی و حتی زدن ماسک بی‌اعتماد کرد. ناشناختگی و ابهام در رویارویی با این ویروس، تردید و بی‌اعتمادی مردم را افزایش داد.
این جامعه‌شناس اظهار کرد: یکی از تناقض‌های مهم که به سیاست‌گذاری در مورد کرونا ویروس ارتباط دارد، ممنوع کردن حضور در برخی تجمعات و هم زمان صدور مجوز تجمع در برخی دیگر با ذکر رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. چگونه ممکن است از مردم بخواهیم در جمعی حضور پیدا کنند اما در عین حال دستورالعمل‌ها و پروتکل بهداشتی را هم رعایت کنند، مثل این است که بگوئیم در استخر بروید اما مراقب باشید خیس نشوید قطعاً این غیرممکن است!
حمایت از اقشار آسیب‌پذیر لازم است
رحمتی در خصوص شیوه‌های مواجهه دیگر دولت‌ها با این اپیدمی گفت: در طول دوره شیوع کرونا، علاوه بر تناقض‌ها، کاستی‌های بسیار زیادی در مورد سیاست‌گذاری در موضوع کرونا در کشور ما وجود داشت. در برخی کشورها، دولت‌ها خود را ملزم به حمایت از اقشار آسیب‌پذیر کرده‌اند، اما در کشور ما چنین چیزی از سوی دولت دیده نشد یا موارد بسیار اندک و کم اثر بود. نمی‌توان از گروه‌ها و اقشاری که عمدتاً در بخش خدمات، مثل رانندگی یا کارگری فعالیت می‌کنند خواست که از خانه خارج نشوند.
وی در تشریح این موضوع گفت: کار نکردن برای این افراد مترادف با از دست دادن درآمد است و در این وانفسا که شیوع کرونا با تورم و فشارهای طاقت‌فرسای اقتصادی همراه شده است، کار نکردن این گروه‌ها، سبب فشار مضاعف بر آنها و خانواده‌هایشان می‌شود. با احتساب احتمال ابتلا به کرونا ویروس، منطق و عقل حکم می‌کند چنین افرادی برای امرار معاش و کسب درآمد از خانه بیرون بیایند، برای اینکه ماندن در خانه برای آنها نوعی زوال بشمار می‌رود.
این مدرس دانشگاه افزود: در خصوص لزوم نبود تبعیض در برخورد با تجمعات، باید توجه داشته باشیم، اگر حضور در جمع نقض پروتکل است برای مجامع تبعیض قائل نشویم. این جمع فرقی ندارد دینی، ورزشی یا هنری باشد در همه حال شرایط برای انتقال ویروس فراهم می‌شود. بنابراین تا حد امکان باید شرایطی فراهم شود که حضور مردم در تجمعات به کمترین اندازه خود برسد.
رحمتی اظهار کرد: به نظر بنده، سیاست‌گذاران ما در رویارویی و مواجهه با کرونا در مواردی سیاسی و ایدئولوژیک برخورد کردند. در خصوص کووید ۱۹ دولت مثل وضعیت ملتهب اقتصاد برخورد کرد. اینکه هر روز به مردم گفته شود نگران وضعیت اقتصادی نباشند، تورم مهار شده، کالاها و اجناس گران نمی‌شوند، اما در عمل همه چیز گران شود، این علاوه بر کاهش سرمایه اجتماعی دولت، بر نگرانی مردم می‌افزاید. همین تناقضات را دولتمردان در مواجهه با کرونا داشتند که مردم را بیش از پیش سردرگم کرد. این نکته را هم اضافه کنم که رعایت فردی پروتکل‌ها و باور ذهنی هر فرد در توجه به سلامتی خود و دیگران نیز تابعی از سیاست‌گذاری عمومی است. کووید ۱۹ یک مسئله جمعی است و به طور اجتناب ناپذیری افراد جامعه را از جهت رفتار سلبی اجتماعی با یکدیگر مرتبط کرده است.
امکانات لازم برای رعایت دستورات بهداشتی مهیا شود
محمد مهدی رحمتی نقش کنشگران اجتماعی را مهم برشمرد و افزود: با توجه به اینکه اطلاعات موثق چندانی در مورد نحوه رویارویی با این ویروس وجود ندارد و حتی در سطح متخصصان نیز در مورد این ویروس ابهام و گاه تناقض وجود دارد؛ بهتر است در مورد استفاده از ماسک و دستکش، انتقال از راه هوا و غیره، کنشگران، اعم از فردی یا سازمانی از ارائه دیدگاه‌های خود جز از طریق مجاری معتبر و نیز همراهی با نهادهای تخصصی بهداشت و درمان خودداری کنند. در این میان نقش کنشگران اجتماعی در اطلاع رسانی‌صحیح در خصوص این بیماری دارای اهمیت است. در این مورد سازمان‌های مردم نهاد و سمن‌ها نیز می‌توانند به یاری جامعه و دولت بیایند و در مبارزه با این ویروس همکاری کنند.
وی لزوم هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی را لازم دانست و تصریح کرد: یکی از مهمترین سیاست‌هایی که لازم است به ویژه از جانب دولت مورد توجه قرار گیرد، برقراری انسجام و یکپارچگی بین نهادهای اجرایی حاکم است. به جای اینکه سازمان‌های مختلف اقدام به صدور دستورالعمل‌های گوناگون بکنند، در یک نهاد مشخص سیاست‌گذاری بشود و دستورالعمل‌ها از طریق یک ستاد مرکزی ابلاغ شود. در این مورد ستاد ملی مبارزه با کرونا در کشور شکل گرفته و بر فعالیت‌های مرتبط با بیماری کرونا نظارت دارد. از طرف دیگر ضرورت دارد که دولت با در نظر گرفتن الزامات و اقتضائات لازم، شرایط مناسب زیست و معیشت را برای مردم فراهم کند و همانطور که اشاره شد در تصمیم گیری‌ها به وضع اقشار مختلف، به ویژه کارگران و گروه‌های محروم جامعه توجه جدی بشود.
وی در خصوص الگوسازی فرهنگی که موضوع مهم این روزهاست، افزود: معضل اصلی جامعه در بسیاری از عرصه‌ها، فقدان الگوسازی فرهنگی مناسب است که فقدان آن به طور جدی احساس می‌شود. به طور مثال از جوانان خواسته می‌شود تا پاک و سلامت زندگی کنند، اما علاوه بر اینکه مصداق‌های عملی و واقعی خوب بودن معرفی نمی‌شود، بلکه در صورت معرفی معیارها، ابزار و وسیله‌های دست یافتن به آنها مورد توجه قرار نمی‌گیرند. لازم است توجه داشته باشیم الگوها اگر آرمانی و انتزاعی باشند، تأثیر لازم را بر جامعه نمی‌گذارند و عملاً بی‌ثمر می‌شوند. در نهایت به زعم بنده در رویارویی با کرونا ویروس در نظر گرفتن مجازات برای رعایت نکردن مسائل بهداشتی، در صورتی اثرگذار خواهد بود که الزامات آن هم از وجه نرم افزاری، ارائه الگوهای مناسب و منسجم رفتاری از طریق مجاری مشروع و قابل اعتماد و هم از وجه سخت افزاری، فراهم بودن لوازم و امکاناتی مانند ماسک، مواد ضدعفونی و مانند آن برای رعایت پروتکل‌ها فراهم باشد، در غیر این صورت نمی‌توان انتظار موفقیت زیادی از اجرای چنین طرح‌هایی داشت.
سطح اعتماد مردم به پائین‌ترین حد خود رسیده است
امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس در گفت وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: بحران اعتماد در جامعه وجود دارد، دو نوع اعتماد داریم که به اعتماد عمودی و افقی تقسیم می‌شوند. اعتماد افقی بین خود مردم است و اعتماد عمودی بین حاکمیت و مردم است. اعتماد عمودی در کشورمان به پایین‌ترین سطح خود رسیده و این شکاف بین مردم و دولت بیشتر شده است. این شکاف اعتمادی از ابتدای شیوع کرونا در کشورمان شدت پیدا کرد و وضعیت بحرانی شد.
وی در خصوص امکانات وزارت بهداشت و اقدامات شده، افزود: اقدامات و امکانات در حد توان دولت انجام شد و عملکرد بدی نداشت اما ایراداتی هم به شیوه اجرای قرنطینه بود که به درستی اجرا نشد و پس از تعطیلات عید کمرنگ شد. البته با شرایط تحریم و کمبود بودجه از سوی دولت، اجرای قرنطینه نیز ممکن نبود چرا که تعطیلی مشاغل و در واقع تعطیلی کامل کشور شرایط را دشوار می‌کرد. وزارت بهداشت و درمان تا آنجا که پتانسیل داشته عمل کرده است و بهتر از این ممکن نبود و این در حالی است که کادر درمان به واقع از جان مایه گذاشته‌اند.
مردم پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نمی‌کنند
این جامعه شناس با انتقاد از رعایت نشدن پروتکل‌ها از سوی برخی مردم، تصریح کرد: با بدتر شدن شرایط و در واقع رسیدن موج سوم مردم باید به یکدیگر فکر کنند و بدانند با رعایت پروتکل‌ها ابتدا حفظ سلامتی خود و سپس دیگران را تضمین کرده‌اند. در جامعه شاهد اتفاقات خوبی نیستیم، برخی جوانان که البته تحصیل کرده‌اند نیز از شرایط بیمارستان‌ها اطلاع کافی ندارند و موارد بهداشتی را رعایت نمی‌کنند.
وی ادامه داد: مورد دیگری که باید اشاره کنم اخباری است که از سوی رسانه‌ها منتشر می‌شوند، اینکه مردم متوجه می‌شوند برخی مسئولین از قرص‌های ضد کرونا که از چین به صورت محرمانه ارسال شده استفاده می‌کنند یا خبری که از بهداری مجلس رسیده تحت این عنوان که ۱۵۰۰ واکسن آنفلوانزا به نمایندگان مردم تعلق گرفته است اما خود مردم یا کادر درمان بی‌بهره مانده‌اند، این اخبار خود سبب افزایش بی اعتمادی‌ها و افزایش شکافی که اشاره شد می‌شود.
قرایی مقدم در پایان با اشاره به اصطلاح برج عاج نشین، تصریح کرد: اصطلاحی به نام برج عاج نشین وجود دارد و آن به این معنی است که دولتمردان از کاخ‌هایشان دستوراتی را صادر می‌کنند، در حالی که به وضع مردم نمی‌اندیشند و شرایط آنان را درک نمی‌کنند. در واقع نه مردم حرف دولت را درک می‌کنند و نه دولت حرف مردم را و این باعث ضعف عنصر اجتماعی اعتماد بیش از گذشته خواهد شد.
نظر شما