به گزارش خبرنگار ایمنا، پنجم مهرماه سال ۱۳۹۷ و در جریان بازدید گروهی از اساتید دانشگاه اصفهان از منطقه حفاظت شده قمیشلو، سید رحمان دانیالی، مدیرکل وقت حفاظت محیط زیست اصفهان اعلام کرد که این اداره‌کل قصد واگذاری قلعه قمیشلو و بهره برداری گردشگری از آن را دارد. روند طولانی و پیچیده این واگذاری با تمام مخالفت‌ها و حاشیه‌ها ادامه داشت تا اینکه به شکلی متفاوت نسبت به آن‌که مدیریت پیشین حفاظت محیط زیست مدنظر داشت، سند ۱۸ هکتار از قلعه و باغ قمیشلو به نام اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ثبت شد.
براساس این سند بهره‌بردار قلعه و باغ قمیشلو در پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو اداره‌کل میراث فرهنگی خواهد بود. از طرفی ایرج حشمتی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان اعلام کرده که در حال تلاش است تا سند تک برگی را برای این اداره‌کل بگیرد، تلاشی که به نظر می‌رسد به نتیجه‌ای نخواهد رسید.
آنچه مشخص است اختلاف نظر دو اداره‌کل در ابتدای قضیه بهره‌برداری از قلعه قمیشلو است. اختلافی که دیر یا زود باید حل شود تا راهکاری پایدار برای بهره‌برداری از قلعه قمیشلو به دست آید، این راهکار درست از لبه تیغ خواهد گذشت و قصور و بی‌توجهی در آن حیات وحش را از بین خواهد برد.
از طرفی در صورت استفاده از مدل گردشگری نادرست در این منطقه می‌تواند اعتبار آن را از بین برده و مزایای بهره‌برداری گردشگری را به طور کلی از بین ببرد. شاید قلعه قمیشلو و استفاده از پارک ملی به عنوان یک جاذبه گردشگری طبیعی در دنیا امری جا افتاده و متداول باشد، اما در ایران به این شکل تاکنون اجرا نشده و باید وسواس زیادی در آن به خرج داد.
قلعه‌ای که می‌تواند گردشگر خارجی جذب کند
حسین مختاری، مدیرگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه اصفهان در همین رابطه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: ابتدا باید دید که وضعیت گذشته مدیریت منطقه قلعه قمیشلو چه آسیب‌هایی برای آن داشته است. این منطقه حالت دوگانه‌ای میراث فرهنگی - محیط زیستی دارد. قلعه قمیشلو آسیب زیادی دیده و نیاز به مرمت فوری دارد؛ موقعیت این قلعه برای کسانی که می‌خواهند به دور از شهر زندگی در دل حیات وحش را تجربه کنند بی‌نظیر است.
او ادامه می‌دهد: بنابراین این قلعه باید مرمت و ترمیم شود، سازمان حفاظت محیط زیست بودجه آن‌چنانی ندارد و برای پایدارسازی آن نیاز به پول و سرمایه‌گذاری مداوم است. از طرفی میراث فرهنگی هم بودجه زیادی ندارد و برای اینکه بخش خصوصی برای ترمیم و مرمت قلعه دست به کار شود، نیاز به بازدید کننده برای بازگشت سرمایه است. این را باید در نظر داشت که بخش خصوصی دنبال دستیابی به سود است و برای این کار به حیات وحش و منطقه حفاظت شده فشار خواهد آمد.
مختاری با بیان اینکه "قلعه قمشلو می‌تواند گردشگر بین‌المللی را از اقصی نقاط جهان به خود جذب کرده و ارزش افزوده برای گردشگری اصفهان به ارمغان آورد" تاکید می‌کند: برای این کار به تدوین یک برنامه گردشگری پایدار نیاز است که ضمن حفاظت از محیط زیست، بتواند درآمدزایی داشته باشد و تجربه‌ای بی‌نظیر از زیست در قلعه‌ای در قلب حیات وحش را به گردشگران بدهد.
نکاتی برای بهره‌برداری میراث از منطقه حیات وحش
عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان اضافه می‌کند: وضعیت پیشین امور قلعه به نوعی به نفع محیط زیست بود، زیرا در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شد و صدای آزاد دهنده‌ای برای حیوانات تولید نمی‌شد.
او درباره واگذاری بهره‌برداری از قلعه به اداره‌کل میراث فرهنگی اصفهان، توضیح می‌دهد: در نهایت قلعه قمیشلو به نام اداره‌کل میراث فرهنگی اصفهان ثبت شده است و این اتفاق آسیب‌ها و سودهایی به همراه خواهد داشت. میراث در بهره‌برداری از این منطقه باید چند نکته را رعایت کند، اول اینکه مسئله گردشگری انبوه در این منطقه به طور کلی نباید اجرا شود. تورها و گروه‌ها باید با هماهنگی و تحت کنترل وارد شوند.
مختاری می‌گوید: بدترین مدل هم واگذاری کامل بهره برداری از قلعه به بخش خصوصی است. زیرا بخش خصوصی به هر قیمتی که شده می‌خواهد سود خود را در کوتاه مدت حاصل کند. در کنار استفاده از ظرفیت بخش خصوصی باید نظارت‌های سفت و سختی بشود.
این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: سر و صدای ایجاد شده ناشی از فعالیت‌های انسانی باعث دور شدن حیات وحش از پیرامون قلعه خواهد شد. زمانی که پس از یکی دو سال حیات وحش از اطراف قلعه دور شد، گردشگران مجبورند که برای تماشا حیوانات به چند کیلومتری اطراف قلعه بروند و این روند در طی ۸ تا ۱۰ سال منطقه را خالی از حضور حیوان می‌کند.
لزوم توجه به ظرفیت برد
او با اشاره به مفهوم "ظرفیت برد" اظهار می‌کند: این مفهوم در گردشگری به این معنا است که در یک روز چند نفر از یک جاذبه و یا مقصد می‌توانند بازدید کنند. قمیشلو "پناهگاه" حیات وحش است و مشخصاً نباید تعداد افراد زیادی در یک زمان به این منطقه سفر کنند. البته همین ظرفیت برد هم تنها برای داخل قلعه است و به هیچ عنوان گردشگر نباید خارج از آن تردد داشته باشد.
مختاری اضافه می‌کند: در کشورهای دیگر برای استفاده گردشگری از چنین مناطقی فاکتورهای مختلفی مثل سن گردشگران در نظر گرفته می‌شود. وسیله‌های نقلیه و زمان حضور گردشگران و حتی محدودیت فعالیت گردشگری در فصل‌های خاص نیز بسیار مهم است.
ادارات کل میراث فرهنگی و محیط زیست کمیته‌ای مشترک تشکیل دهند
مدیرگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه اصفهان تاکید می‌کند: کارشناسان اداره‌کل محیط زیست نباید از منطقه خارج شوند، بلکه باید یک تیم و کمیته مشترک بین دو اداره‌کل برای تعیین تکلیف و نظارت تشکیل شود. اداره حفاظت محیط زیست باید اختیارات گسترده و لازم را در خارج و داخل قلعه داشته باشد. از طرفی میراث فرهنگی هم نباید به دنبال درآمدزایی از این منطقه باشد و باید به یک منبع درآمد پایدار برای حفاظت و نگهداری از خود منطقه رسید و به نوعی منطقه قمیلشو را در هزینه‌ها خودگردان کرد.
گردشگری همواره تیغی دولبه برای محیط زیست بوده و نابودی منابع آبی، خاکی و حیوانات از جمله آسیب‌های صنعت گردشگری شناخته می‌شود. اما در سال‌های اخیر مفهوم توسعه پایدار به یاری گردشگری آمده تا آن را از آفات "گردشگری انبوه" نجات دهد. باید مدنظر داشت که قمیشلو قدیمی‌ترین منطقه حفاظت شده جهان است و به نوعی قرق اختصاصی شاهزادگان قاجار بوده است. بنابراین این منطقه از بعد تاریخی و طبیعی برای اصفهان و ایران اهمیت دارد. از طرفی وجود یک قلعه تاریخی می‌تواند به عنوان جاذبه و حتی اقامتگاه در خدمت منطقه باشد حائز اهمیت است، پس باید برای برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های گردشگری در این منطقه با دقت و نظارت فراوانی عمل کرد.
بیشتر بخوانید:
نظر شما