به گزارش خبرنگار ایمنا، در چند روز گذشته باز هم زخم کهنه کودکان کار سرباز کرد و اخبار جمع‌آوری نامناسب آنها در یکی از شهرستان‌های استان اصفهان خبرساز شد این در حالی است که طرح‌های جمع‌آوری کودکان کار سالهاست اجرایی می‌شود اما به دلیل حل نشدن مشکلات معیشتی این خانواده‌ها کودکان کار و خیابان همچنان در خیابان‌های شهر در حال افزایش هستند و اجرای این طرح‌ها کارایی لازم را تاکنون نداشته است، نتایج همه مطالعات تحقیقی نشان می‌دهد بسیاری از کودکان کار و خیابان متعلق به خانواده‌های فقیری هستند که شرایط اقتصادی نامساعد، مشکلات متعددی را برای آنها ایجاد کرده است و به طور کلی فقر مهمترین فاکتور تأثیرگذار در به وجود آمدن پدیده کودکان کار و خیابانی است و اعتقاد اکثریت کارشناسان این حوزه بر لزوم حل شدن ریشه‌ای مشکلات اقتصادی و معیشتی خانواده‌های آنهاست که این امر تأثیر بسیاری در حذف پدیده کودکان کار و خیابان دارد.
جمع‌آوری کودکان کار پاک کردن صورت مسئله است
مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاری ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در خصوص کودکان کار و خیابان، اظهار می‌کند: کودکان کار به خودی خود مسئله نیستند بلکه همه آنها خانواده دارند و حل مشکلات معیشتی خانواده آنها مهمترین مسئله است، این قشر از کودکان به دلیل فقر خانواده وضعیت مناسبی ندارند در حالی که این افراد هم باید بتوانند در جامعه مخارج زندگی خود را تأمین کنند.
وی با بیان اینکه جمع‌آوری کودکان کار تأثیری در زندگی آنها ندارد، در خصوص وجود کودکان کار اتباع خارجی در خیابان‌های ایران، می‌افزاید: همه جای دنیا پناهندگان و اتباع خارجی از سوی کشور میزبان حمایت می‌شوند پس باید به اتباع خارجی که وارد ایران می‌شوند امکانات حداقلی را بدهیم و یا در صورت امکان نداشتن حمایت از ورود آنها به کشور جلوگیری شود و اینکه اجازه ورود بدهیم و بعد آنها را جمع‌آوری کنیم درست نیست بسیاری از این کودکان شناسنامه و امکان تحصیل ندارند پس به جای حمایت و حل مشکلات آنها نباید جمع‌آوری را تنها راهکار بدانیم.
بنیانگذار مددکاری علمی در ایران با بیان اینکه جمع‌آوری کودکان کار تنها پاک کردن صورت مسئله است، تصریح می‌کند: با توجه به افزایش پدیده فقر در جامعه، جمعیت کودکان کار و خیابان مداوم در حال افزایش است و جمع‌آوری آنها هیچ گره‌ای از مشکلات جامعه را حل نمی‌کند چرا که این کودکان بدون جا و مکان نیستند و اکثر آنها خانواده دارند و دستگاه‌های دخیل در جمع‌آوری آنها برای بعد از آن برنامه مشخصی ندارند و همه اینها به همان خانواده‌های پر از مشکلات مختلف تحویل داده می‌شوند و دوباره از فردای رهاسازی این کودکان باز هم در خیابان هستند.
حل نکردن مشکلات خانواده کودکان کار عامل بی تأثیری طرح‌های جمع‌آوری است
وی خاطرنشان می‌کند: درصدی از کودکان کار و خیابان بدون سرپرست پس از جمع‌آوری به خیریه‌های بخش خصوصی تحویل داده می‌شوند و حل نکردن ریشه‌ای مشکلات خانواده این کودکان عامل این بی تأثیری جمع‌آوری مکرر کودکان کار و خیابانی است.
اقلیما با انتقاد از ماجرای جمع‌آوری کودکان کار در شاهین‌شهر اصفهان می‌گوید: همه مسئولیت ساماندهی کودکان کار و خیابان با سازمان بهزیستی است چرا که این سازمان مهمترین متولی رفع آسیب‌های اجتماعی است و دستگاه‌هایی چون استانداری، نیروی انتظامی یا تنها شهرداری مسئول جمع‌آوری هستند اما تنها سازمانی که باید به حل مشکلات این کودکان به طور ریشه‌ای بپردازد سازمان بهزیستی است و سازمانی که امکانات و محل مناسبی برای نگهداری این کودکان ندارد نباید اقدام به جمع‌آوری آنها کند، حال اگر این سازمان نتوانسته است بودجه مناسبی برای ساماندهی و رفع مشکلات این کودکان در کشور اختصاص دهد گناه این کودکان نیست و مشکل به نقص برنامه‌ریزی مسئولان جامعه برمی‌گردد.
رئیس انجمن علمی مددکاری ایران در خصوص اتفاق اداره بهزیستی شاهین‌شهر، می‌افزاید: اگر دنبال یافتن مقصر هستیم ابتدا نداشتن برنامه مشخص برای پس از جمع‌آوری کودکان کار، بعد از آن استفاده نکردن از نیروهای توانمند به عنوان مدیر همچنین نبود بودجه و امکانات مناسب برای حل مشکلات کودکان کار و خیابان مقصران اصلی این موضوع هستند وقتی سازمانی این امکانات را ندارد قطعاً نباید اقدام به جمع‌آوری کند و انجام آن غلط است.
اقلیما با بیان اینکه باید از این کودکان و خانواده آنها حمایت لازم و کافی بشود، می‌گوید: اگر این کودکان چه ایرانی، چه اتباع خارجی در خیابان هستند باید به خانواده آنها مراجعه کرد و مشکل آنها را فهمید، این کودکان به دلیل فقر مالی و فرهنگی خانواده در خیابان‌ها هستند پس باید برای آنها کاری کرد نه اینکه با توهین و تحقیر آنها را از سطح شهر جمع‌آوری کرد. در کشورهای دیگر دولت‌ها مسئول حمایت از چنین افرادی هستند پس تنها جمع‌آوری این کودکان بدون حل عمقی و ریشه‌ای مشکلات خانواده آنها هیچ معنا و مفهومی ندارد و به نوعی تلف کردن وقت این نهادهاست.
جمع‌آوری کودکان کار به سلامت روان آنها آسیب می‌زند
وی با اشاره به تحقیر شدن این کودکان در روند جمع‌آوری و تخریب سلامت روانی آنها، خاطرنشان می‌کند: باید بعد از جمع‌آوری به محل زندگی خانواده آنها مراجعه کرد و از نزدیک با مشکلات این خانواده‌ها آشنا شد و برای حل سریع آنها اقدام کرد اما وقتی برای حل این مشکلات به هر بهانه‌ای اعم از نبود بودجه هیچ تلاشی نداریم پس جمع‌آوری آنها چه دردی دوا می‌کند.
بنیانگذار مددکاری علمی در ایران اظهار می‌کند: با این جمع‌آوری‌ها تنها چند روز خیابان‌های شهر از وجود این کودکان خلوت است و دوباره اوضاع به شکل قبل برمی‌گردد باید علت را برطرف کرد در حالی که جمع آوری این کودکان تنها برخورد با معلول است و مشکلی از جامعه را حل نمی‌کند باید به خانواده این کودکان سرپناه و شغل مناسب داد.
وی در خصوص تبعات روانی این نوع برخورد با کودکان کار و خیابان می‌گوید: سلامت روان این کودکان در بزرگسالی به دلیل ظلم‌ها و تحقیرهایی که در کودکی به آنها شده مورد تهدید است و امکان بروز آسیب‌های مختلفی در آنها وجود دارد و اثرات بدی در زندگی آنها دارد چرا که این نوع جمع‌آوری‌ها تا سال‌های سال اثرات بدی در روحیه آنها دارد.
حمایت بلندمدت از خانواده مهمترین راهکار کاهش کودکان کار
اقلیما با تاکید بر اینکه حمایت از این افراد نباید مقطعی و کوتاه مدت باشد، می‌افزاید: مؤسسات مختلف با کمک خیران هم نمی‌توانند حمایت درست و کاملی از این افراد داشته باشند بهتر است سازمان‌هایی چون بهزیستی که به سمن‌ها و خیریه‌ها بودجه می‌دهد این بودجه را به خانواده این کودکان به طور مستقیم بدهند و مطمئن باشند که خانواده اصلی و زیستی کودک قطعاً بهتر از دیگران از آنها نگهداری و حمایت می‌کند.
وی با انتقاد از برخی سازمان‌ها به دلیل بکار نگرفتن تخصص‌های مناسب در حوزه کاری خود، تصریح می‌کند: در سازمانی که مسئول ساماندهی آسیب‌های اجتماعی است پزشک عمومی نباید مسئول ساماندهی آسیب‌های اجتماعی باشد یا به جای مددکار از روانشناس استفاده کنند مشکل اینجاست که تخصص‌های لازم سر جای خود نیستند به همین دلیل مشکل آن قشر را درک نمی‌کنند.
رئیس انجمن آسیب‌های اجتماعی با انتقاد از هرگونه جمع‌آوری کودکان کار، می‌افزاید: هر مسئولی که از وجود این کودکان در شهر ناراحت است به وضعیت زندگی آنها رسیدگی کند و برای حل مشکلات آنها بودجه لازم را اختصاص دهد و زمینه اشتغال آبرومندانه آنها را فراهم کند، قطعاً تعداد این کودکان در شهرهای بزرگ آنقدر زیاد نیست که نتوانند بودجه کافی برای آنها اختصاص دهند مشکلات عدیده خانواده آنها حل شود و از کودکان کار بی‌سرپرست هم تا سن اشتغال حمایت لازم بشود همچنین باید به کودکان اتباع هم که طبق قوانین سیاسی وارد ایران شده‌اند امکانات لازم را اختصاص دهند. بسیاری از این کودکان شناسنامه و امکان تحصیل ندارند پس باید برای رفع این مشکلات به جای جمع‌آوری آنها اقدام کرد.
در آسیب‌شناسی اجتماعی با بی‌سازمانی اجتماعی روبرو هستیم
سعید رحیمی، روانشناس کودک و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به اینکه اصطلاح تراژدی شهری برای کودکان کار و خیابان به کار می‌رود، اظهار می‌کند: این کودکان به خاطر فقر، تنگدستی و گسست خانواده مجبور به تأمین نیازهای اولیه خود یا خانواده هستند و به همین دلیل به سمت خیابان و انجام کارهای کم‌بها روی می‌آورند که متأسفانه مورد سوءاستفاده‌های جسمی، روانی و اجتماعی هم قرار می‌گیرند.
وی با بیان اینکه این کودکان از فرصت‌های برابر همسالان خود اعم از تحصیل محروم هستند، می‌افزاید: نبود تعادل ساختاری در حوزه فرهنگی باعث گسست شرایط فرهنگی یک جامعه و شکل‌گیری برخی ساختارهای معیوب می‌شود که کودکان کار ناشی از این گسست هستند.
این روانشناس با بیان اینکه در بحث آسیب‌شناسی اجتماعی به نوعی با بی‌سازمانی اجتماعی روبرو هستیم، تصریح می‌کند: با توجه به شرایط بد اقتصادی و فرهنگی به خصوص در دو دهه اخیر آسیب‌های ناشی از جنگ، بلایای طبیعی و غیرطبیعی همگی باعث افزایش فقر خانواده‌ها و فروپاشی ساختار خانواده شده که این امر کودکان در سنین پایین را مجبور به فرار یا کار اجباری ارزان کرده است.
وی در خصوص اثرات این وجود این کودکان بر جامعه، اظهار می‌کند: طبیعتاً هر وقت چنین کودکانی در خیابان‌های شهرها وجود داشته باشند ممکن است به دیگر افراد هم آسیب‌هایی بزنند چرا که امکان آلودگی این کودکان به انواع بیماری‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی و روانی وجود دارد و حتی شاید افرادی در باندهایی این کودکان را اجیر کنند و تحت سلطه خود بگیرند و از آنها سوءاستفاده‌هایی کنند که باعث افزایش ناهنجاری‌ها در سطح جامعه باشد.
افزایش حمایت از خانواده‌های محروم ضروری است
رحیمی تصریح می‌کند: هر دولتی برای دستیابی به توسعه پایدار ملزم به سرمایه‌گذاری اقتصادی و فرهنگی است و مهاجرت‌های بی‌رویه از شهرهای کوچک و ایجاد ازدحام در شهرهای بزرگ اولین عامل تولید پدیده این نوع کودکان است بنابراین توسعه مناطق روستایی و شهرهای کوچک و افزایش نظام‌های حمایتی از خانواده‌های محروم و در اختیار قرار دادن امکانات رفاهی برای آنها و نظارت نهادهای امنیتی به خصوص در حاشیه شهرهای بزرگ می‌تواند از تعداد این کودکان بکاهد و مشکلات آنها را کمتر کند.
وی با تاکید بر لزوم فرهنگسازی در شیوه‌های برخورد با این کودکان، اظهار می‌کند: برخورد با کودکان کار نباید غیرحرفه‌ای و غیراخلاقی باشد و برخورد درست با کودکان خیابانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است همچنین ایجاد اشتغال برای آنها موضوع مهمی است تا برای کاهش فقر راه‌های مناسب و محکمی انتخاب شود تا از گرفتاری کودکان کار و خیابان در آسیب‌ها جلوگیری کرد.
این استاد دانشگاه استفاده از ظرفیت مراکز مشاوره را یکی از راهکارهای کاهش تعداد این کودکان دانسته و خاطرنشان می‌کند: در سازمان‌های مربوطه در بحث آموزش خانواده و توانمندسازی آنها باید با کمک این مراکز اقداماتی بشود و در محلات آسیب‌زا به رشد فرهنگی این مناطق کمک کرد حتی با ایجاد مشاغل کوچک در این مناطق کودکان کار را جذب کنیم تا از سرگردانی در شهر رها شوند.
وی با تاکید بر لزوم کاهش نگرش منفی به این کودکان می‌گوید: باید آنها را به عنوان یک انسان درنظر گرفت اگرچه از برخی موضوعات محروم هستند اما نباید از اجتماع طرد شوند چرا که باعث بزهکاری و آسیب‌های بیشتری می‌شوند و همه افراد جامعه را درگیر آن می‌کنند و لازم است آموزش‌های لازم مهارتی توسط بهزیستی یا سمن‌های موجود داده شود و به مشکلات خانواده‌های آسیب دیده توسط دستگاه‌های ذیربط رسیدگی شود.
رحیمی با اشاره به تبعات روانی این نوع زندگی برای کودکان کار و خیابان می‌گوید: این کودکان که معمولاً مورد بهره‌کشی هم قرار می‌گیرند در بزرگسالی آرامش روانی و سلامت روانی کافی نخواهند داشت مگر اینکه مداخلات روانشناسی بهنگام از سنین پایین شروع شود و اگر این مداخلات بموقع نباشد آسیب‌ها در بزرگسالی ماندگار خواهد بود و بزهکاری را تداوم می‌بخشد و امکان دارد این افراد در زندگی بزرگسالی خود افراد مسئولی نباشند و دچار مشکلات بیشتری شوند.
ورود سالانه ۲۳۰ کودک به مرکز کودکان خیابانی بهزیستی استان
مجتبی ناجی، معاون اجتماعی بهزیستی استان اصفهان در خصوص آمار کودکان کار در استان اصفهان، اظهار می‌کند: تعداد ۱۱۰ کودک کار در شهر اصفهان تحت نظارت مرکز حمایت آموزشی و روانی کودکان کار سرمد است که به شکل روزانه از خدمات آموزشی، حمایتی و تربیتی این مؤسسه استفاده می‌کنند و علاوه بر اینبه طور متوسط سالانه تعداد ۲۳۰ کودک به مرکز حمایت کودکان خیابانی دولتی بهزیستی استان وارد می‌شوند.
وی با اشاره به انجام غربالگری از این کودکان در بدو ورود، می‌افزاید: عمده این کودکان دارای خانواده هستند و با ارتباطی که با خانواده آنها گرفته می‌شود این کودکان دوباره به دامان خانواده خود بازگردانده می‌شوند و خانواده تحت مشاوره و آموزش قرار می‌گیرند همچنین دیگر نیازهای آنها مانند نیازهای مشاوره‌ای درمانی، روانپزشکی، حمایتی و مددکاری در حد مقدور برای آنها انجام می‌شود تا بتوانند حمایت لازم از کودک را داشته باشند.
اجرای طرح جمع‌آوری کودکان کار در دو شهرستان کاشان و شاهین‌شهر
معاون اجتماعی بهزیستی استان اصفهان تصریح می‌کند: در شهرستان‌های کوچک استان معمولاً کودک کار و خیابان نداریم و تنها در چند شهرستان بزرگ‌تر این موضوع وجود دارد و بسته به تصمیم مسئولان در شورای تأمین شهرستان که متشکل از چندین دستگاه است طرح‌های جمع‌آوری تصویب و اجرا می‌شود که البته اجرای این نوع طرح‌های ضربتی چندان هم کارشناسانه و علمی نیست.
وی با بیان اینکه در قانون جدید حمایت از اطفال و نوجوانان، بهزیستی هم باید به شناسایی و ارجاع کودکان کار اقدام کند، اظهار می‌کند: این کودکان پس از جمع‌آوری باید غربالگری شوند چرا که بعضاً در میان آنها اتباع قانونی یا غیرقانونی، متکدیان، کودکان کار یا حتی کودکانی که قربانی اهداف باندهای خلاف شده‌اند و به عنوان ابزار خلاف از آنها استفاده می‌شوند هم وجود داشته باشد که این ارزیابی باید در قالب یک تیم تخصصی از دستگاه‌های قضائی، انتظامی، پزشکی، مددکاری و روانشناسی صورت بگیرد.
ناجی با اشاره به اجرای طرح‌های جمع‌آوری کودکان کار در دو شهر کاشان و شاهین‌شهر در استان اصفهان، تصریح می‌کند: کودکانی که حضانت مؤثری ندارند برای آنها مراقب جایگزین تعریف می‌شود که منظور همان مؤسسات کودک و نوجوان شبانه روزی بهزیستی است و در مرحله بعد هم خانواده جایگزین است که می‌تواند از بستگان طفل یا خانواده‌های خواهان فرزند خوانده به شکل موقت یا دائم باشد.
ضرورت وجود فضای مناسب برای نگهداری کودکان در طرح‌های جمع‌آوری
وی در خصوص موضوع جمع‌آوری کودکان کار در شاهین‌شهر خاطرنشان می‌کند: ما به عنوان دستگاه بهزیستی و از زاویه دید خودمان با اجرای این طرح‌های ضربتی مخالفیم اما ممکن است شورای تأمین شهرستان که متشکل از دستگاه‌های مختلف است و تنها یکی از آنها بهزیستی است تصمیم بگیرد و اظهار کند که این متکدیان و کودکان کار در روزها قابل دسترسی نیستند و شب‌ها به خیابان می‌آیند و به همین دلیل این طرح‌ها به زعم آنها باید شب‌ها اجرا شود اما از نظر ما شب زمان مناسبی نیست و به دلیل اینکه پس از جمع‌آوری آغاز فرآیند شناسایی و مداخله است باید زمان طرح وقتی باشد که به همه دستگاه‌های مداخله‌ای دسترسی داشته باشیم.
معاون اجتماعی بهزیستی می‌افزاید: در موضوع طرح جمع‌آوری شاهین شهر به دلیل نامناسب بودن ساعت طرح هیچ کدام از خانواده‌ها یا دستگاه‌های اداری به تماس‌ها پاسخ ندادند و اگر می‌خواهیم مداخله کارآمدی پس از طرح داشته باشیم باید این طرح در زمان فعالیت دستگاه‌های اداری اجرا شود و حتی اگر این جمع‌آوری در روزهای تعطیل است باید فضای مناسبی برای نگهداری آنها وجود داشته باشد تا صبح روز شنبه به دستگاه‌های مداخله‌گر تحویل داده شوند.
وی در خصوص دلایل این اتفاق اضافه می‌کند: دستگاهی که تشخیص می‌دهد در چنین ساعت و روزی مانند شب جمعه این جمع‌آوری اجرا شود باید تمهیدات لازم و مرکز قرنطینه و نگهداری برای جمع‌آوری این کودکان وجود داشته باشد که در شاهین‌شهر مدیر و معاون اداره از ساعت ۹ تا ۱۲ شب در اداره بودند اما دسترسی به خانواده کودکان یا دستگاه‌های اجرایی مهیا نشده و در آن بازه زمانی تصمیمی فوری و البته ناشیانه گرفته شده و این کودکان در محل نامناسبی نگهداری شدند و این اتفاقات رقم خورد و لازم است برای کل این فرآیند به وسیله دستگاه‌های متولی هماهنگی بیشتری ب شود و حتی گاهی اوقات حضور کودک در خیابان آسیب کمتری از تجمع آنها در یک فضای نامناسب دارد.
گزارش از: شهین اصلانی، خبرنگار سرویس جامعه ایمنا
نظر شما