به گزارش خبرنگار ایمنا، فردی را در نظر بگیرید که یک روز صبح هنگام خروج از منزل مشاهده می‌کند که کوچه و خیابان خیس است. او احتمالاً نتیجه‌گیری می‌کند که شب قبل باران باریده است و در روزهای بعد نیز هنگام خروج از منزل با همان صحنه روز نخست، یعنی کوچه و خیابان خیس مواجه می‌شود. چنین فردی ممکن است برای توضیح این مشاهدات پیاپی فرضیه‌ای در ذهنش بسازد که هر شب باران می‌بارد. یک شب از سر کنجکاوی و برای اطمینان از صحت فرضیه‌اش تا صبح بیدار می‌ماند، اما بر خلاف تصورش متوجه می‌شود که در سحرگاه یک ماشین آب‌پاش متعلق به شهرداری کوچه و خیابان را می‌شوید.
با تکرار این مشاهده جدید، فرضیه بارش باران شبانه در ذهنش باطل می‌شود. این رویداد ساده و رویدادهایی از این دست که در زندگی روزمره توسط افراد مختلف بارها تجربه می‌شود، نمونه‌ای از یک فرضیه‌سازی علمی مبتنی بر مشاهده است، اما در دنیای علم، دانشمندان چگونه فرضیات علمی را می‌سازند و چگونه بر اساس این فرضیات، نظریات علمی را به وجود می‌آورند؟
دکتر مهدی اسحاقی، پژوهشگر کیهان شناسی دانشگاه شیراز در این مورد گفت: پیش بینی پذیری و پیشگویی از خصلت‌های مهم علم جدید است که انتظار می‌رود یک دانشمند در ساخت نظریه خود در مورد یک پدیده علمی آن را مورد توجه قرار دهد.
وی اظهار کرد: بنا بر روش علمی که گالیله برای اولین بار پایه‌گذاری کرد، یک دانشمند ابتدا با توجه به مشاهداتی که نسبت به یک پدیده طبیعی در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه ستاره شناسی، زیست شناسی، فیزیک، شیمی و دیگر حوزه‌های علوم تجربی دارد از تکرار یک رویداد یا پدیده در بازه‌های زمانی مختلف گزارش برداری کرده و مشاهدات خود را در قالب یک گزارش علمی ثبت می‌کند.
وی با بیان اینکه امروزه به این اطلاعات جمع‌آوری شده، داده (DATA) می‌گویند، افزود: بعد از جمع آوری داده‌ها، یک الگو برای توضیح آن پدیده ارائه می‌شود که به این الگو فرضیه علمی می‌گویند.
این پژوهشگر کیهان شناسی با بیان اینکه علم جدید بنا بر تعریف امروزی از حدود قرن ۱۵ میلادی پایه ریزی شد و مهم‌ترین بنیانگذاران آن فرانسیس بیکن، گالیله و نیوتون بودند، خاطرنشان کرد: یکی از اهداف مهم علم جدید این است که با مشاهده تکرار یک پدیده مثلاً طلوع و غروب شبانه روزی خورشید یا سقوط یک سنگ و یا نحوه رشد و نمو یک گیاه، بتوان مدلی را استخراج کرد که رفتار همان پدیده طبیعی یا رویداد را در آینده نیز پیشگویی کند.
اسحاقی عنوان کرد: پیش‌بینی‌پذیری و پیشگویی از خصلت‌های مهم علم جدید است که انتظار می‌رود یک دانشمند در طراحی نظریه علمی خود ارائه دهد. یک نظریه علمی دربردارنده چندین فرضیه است که در صورت تأیید مشاهدات پیاپی این فرضیات پابرجا و در صورت مشاهده یک رویداد جدید مخالف، آن فرضیه باطل می‌شود؛ از این رو دانشمند باید یک فرضیه جدید را جست جو کند که بتواند بر اساس آن همه مشاهدات پیشین و مشاهدات جدید را توضیح دهد.
وی تصریح کرد: زمانی که سقوط یک سنگ مشاهده می‌کنیم، فرضیه‌ای برای توجیه آن ارائه می‌شود و انتظار می‌رود که در صورت تکرار آزمایش در دفعات بعدی نیز نتیجه مشابهی به دست بیاید.
این پژوهشگر کیهان شناسی ادامه داد: به طور مثال در مورد مدار حرکت یک دنباله دار به دور خورشید، اطلاعاتی مثل شکل مدار، حرکت دنباله دار، سرعت حرکت آن و سایر خصوصیات را به دست می‌آوریم و برای حرکت دنباله‌دار به دور خورشید به یک مدل دست پیدا می‌کنیم. انتظار داریم بر اساس این مدل حرکت دنباله دارها در هفته‌های بعد، ماه‌های بعد و سال‌های بعد نیز به دقت پیشگویی شود.
اسحاقی با بیان اینکه پیشگویی‌پذیری از خصوصیات مهم یک نظریه علمی است، تاکید کرد: چند هفته گذشته سفینه‌ای به سمت سیاره مریخ پرتاب شد که انتظار می‌رود حدود ۶ ماه دیگر به این سیاره برسد. طبق مشاهدات دقیق علم مکانیک و حرکت شناسی انتظار داریم سفینه‌ای که فرستاده شده است، دقیقاً در تاریخ پیش بینی شده و در ساعت، دقیقه و ثانیه مشخص شده به سیاره مریخ برسد و در مکان مورد نظر برای انجام پژوهش فرود بیاید؛ اینگونه پیشگویی کردن دقیق از جمله خصلت‌های علم جدید است.
نظر شما