به گزارش خبرنگار ایمنا، تجربه شهرهای موفق دنیا در فرآیند توسعه، نشان از آن دارد که نادیده گرفتن نظرات، سلایق و علایق ساکنان یک شهر روند تهیه و اجرای برنامه‌ها و طرح‌های شهری را با مشکل مواجه می‌کند. شهری می‌تواند در حوزه‌های مختلف رشد و توسعه داشته باشد که شهروندان آن هم در فرآیند تدوین و هم در مرحله اجرای طرح‌ها مشارکت فعال داشته باشند و برای رفع مشکلات و مسائل محل سکونت خود تلاش کنند
شهروندان باید همیشه نسبت به جریانات شهر خود آگاهی داشته باشند و برای رفع مشکلات و تسریع اجرای طرح‌ها همکاری کنند اما قطعاً این مهم با فراهم آوردن سازوکاری متناسب ممکن می‌شود که یک طرف آن شهروندان و طرف دیگر مسئولان هستند. چه بسا بسیاری از ساکنان، علاقه‌مند به همکاری برای طرح و حل مشکل خود در محله هستند یا تمایل به مشارکت دارند اما چنانچه بستری فراهم نباشد، امکان مشارکت آنها نیز فراهم نشود.
محله‌های شهر از قدیم کوچک‌ترین واحد کالبدی و اجتماعی بوده‌اند اما به دلیل تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، امروزه قدرت و هویت گذشته خود را از دست داده‌اند و نیازمند توجه به منظور افزایش نقش آفرینی مؤثر در حل مسائل سیستم شهری هستند. در این راستا برخی کلانشهرهای کشور اقدام به ایجاد سازوکاری به نام شورایاری‌های محله کرده‌اند تا بتوانند زمینه را برای حضور فعال شهروندان خود فراهم کنند.
همدان، کلان‌شهری استراتژیک در غرب کشور و از شهرهای بزرگ و پرجمعیت ایران است که همگام با سایر شهرهای بزرگ، در تلاش بوده تا سازوکاری مناسب را در سطح محلات شهر فراهم کند و سطح مشارکت شهروندان خود را بالا ببرد؛ روح‌الله وجدی، رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری همدان می‌گوید: موضوع تشکیل شورای اجتماعی محلات در دوره جدید شورای اسلامی همدان مورد توجه قرار گرفت؛ طرح تشکیل شوراهای اجتماعی در شورای شهر تصویب شد و بعد از تأیید فرمانداری به منظور اجرا به شهرداری ابلاغ شد.
وی می‌افزاید: دبیرخانه شورای اجتماعی محلات در سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری، با هماهنگی شورای اسلامی شهر و شهردار تشکیل شد و این دبیرخانه طی افتتاحیه‌ای رسماً شروع به کار کرد.
تشکیل شورای راهبری برای نظارت بر شورای محلی
رئیس سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری همدان خاطرنشان می‌کند: به منظور تشکیل شورای اجتماعی محلات و دبیرخانه شورا، شورایی به نام شورای راهبری تشکیل شد که ریاست آن بر عهده شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر است.
وجدی با بیان اینکه سیاست‌های اصلی شورای اجتماعی محلات در این دبیرخانه مشخص و اجرا می‌شود، اضافه می‌کند: در مرحله اول اجرای این طرح، چهار محله به صورت پایلوت در نقاط مختلف شهر مشخص شد و نقاط برخوردار، کم برخوردار، متوسط و روستاهایی که به شهر الحاق شده بودند شناسایی شد.
وی ادامه می‌دهد: سال گذشته این طرح به صورت آزمایشی در چهار محله پیاده شد که موفقیت آمیز بود، نتایج خوبی به دست آمد و اشکالات موجود رفع شد، سپس هشت محله دیگر به این چهار محله اضافه شد؛ بدین ترتیب سال ۹۸ شورای اجتماعی در ۱۲ محله شهر همدان تشکیل شد.
رئیس سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری همدان با بیان اینکه سال جدید فراخوان تشکیل این شوراها در تمامی محلات شهر همدان داده شده است، ادامه می‌دهد: در ابتدا بیشتر موضوع ارائه خدمات شهری مدنظر این شوراها بود اما تلاش برای تدوین سند محله نیز در دستور کار قرار گرفت.
وجدی با اشاره به ویژگی‌های سند محله، تصریح می‌کند: در این سند مشخصه‌ها، ویژگی‌ها و ظرفیت‌های هر محله مطرح، دسته بندی و یک جدول زمانی برای پیگیری مسائل و مشکلات مشخص می‌شود، راهکار رفع این مشکلات می‌تواند کوتاه مدت یا بلند مدت باشد. حل برخی مسائل محلات نیز مربوط به دستگاه‌های دیگر است.
وی می‌گوید: سند محله برای دو محله شهر همدان تدوین شده تا بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی برای آن محله به درستی و بر اساس نگاه مردم انجام شود؛ شهرداری به صورت دوره‌ای گزارش اقدامات را به شورای اسلامی شهر که عضو شورای راهبری است ارائه می‌کند. هدف این است که سند محله برای تمامی محلات همدان که شورای اجتماعی در آنها تشکیل شده، تهیه شود؛ این شوراها کار خود را بیشتر با تمرکز بر تقویت رویکردهای اجتماعی از جمله رفع آسیب‌های اجتماعی، ارتقای آموزش شهروندی، تقویت مناسبات و رفع مسائل خردی که در حوزه خدماتی وجود دارد، شروع کرده‌اند.
وجدی می‌افزاید: پس از تدوین سند محله، توجه به موضوعات دیگر از جمله مدیریت مسائل بحرانی نیز در دستور کار خواهد بود؛ اقداماتی که از سال گذشته در ۱۲ محله همدان انجام شده، بیشتر در حوزه فرهنگی و اجتماعی بوده است، به طور مثال برنامه گذر کودک که برنامه ویژه کودکان است با همکاری مردم و در راستای تحقق شهر دوستدار کودک در محلات منتخب شهر برگزار شد.
رئیس سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری همدان می‌گوید: فضاسازی محله به منظور برگزاری مناسبت‌های ملی مذهبی و دیدار با فرهیختگان، بیماران و نیازمندان محله از جمله اقدامات است. در زمان شیوع کرونا نیز شورای اجتماعی محلات هر آنچه را که شورای اسلامی شهر و شهرداری در اختیار آنها قرار داد بین نیازمندان توزیع کرده و می‌کنند.
وجدی اظهار می‌کند: انجام امور خدماتی از جمله پاکسازی معابر، رسیدگی به وضعیت تأمین برق محله و همکاری با مدارس محل در زمان بازگشایی مدارس از دیگر اقدامات شده در سطح محلات شهر همدان بوده است.
وی ادامه می‌دهد: در آینده، به منظور ترویج ورزش همگانی، تیم‌های ورزشی در رشته‌های مختلف تشکیل می‌شود و تیم‌های محلات شهر با یکدیگر به رقابت خواهند پرداخت؛ این مسابقات به صورت محله‌ای _منطقه‌ای برگزار شده و سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری نتایج آن را با برگزاری جشنواره‌ای اعلام می‌کند.
نماینده جوانان، ایثارگران و بانوان در شورای محلات
نزدیک به دو سال است که طرح شورای اجتماعی محلات در محله شهید مدرس از محلات شهر همدان پیاده سازی شده است؛ این محله از نظر جغرافیایی در جنوب شهر همدان، نزدیک دانشگاه بوعلی و در پایه کوه الوند قرار دارد و جمعیت آن چهار تا پنج هزار نفر است؛ محمد صالح یوسفی، رئیس شورای اجتماعی محله شهید مدرس از تجربه پیاده سازی طرح شورای اجتماعی محلات می‌گوید: ابتدا شاهد سازوکار شورای محلات در تهران بودم و تمایل مردم به مشارکت در سرنوشت خود و عضویت در شورای محلی را دیدم و به موضوع علاقه مند شدم؛ معاونت اجتماعی فرهنگی ورزشی شهرداری همدان قصد داشت این اقدام را در شهر انجام دهد.
وی به طریقه انتخاب و مشارکت مردم اشاره می‌کند و می‌افزاید: اولین شورای اجتماعی همدان در محله شهید مدرس تشکیل شد. فرم‌هایی را که قبلاً طراحی شده بود به مسجد آوردند و فراخوان شد، ما این فرم‌ها را به سمع و نظر هم محلی‌ها رساندیم تا کسانی که قصد عضویت دارند تکمیل کنند.
رئیس شورای اجتماعی محله شهید مدرس خاطرنشان می‌کند: پس از تکمیل فرم‌ها، فراخوانی در مسجد اعلام شد و جشنی در محله برگزار شد؛ پس از تشکیل جلسه، تعداد افرادی که در مسجد حضور داشتند به متقاضیان رأی دادند و چند نفر به عنوان نماینده جوانان، ایثارگران، پیشکسوتان، بانوان شروع به کار کردند و شورای محله تشکیل شد.
یوسفی بیان می‌دارد: پس از تشکیل شورای محله، شورای شهر و معاونت اجتماعی فرهنگی شهرداری، طی چندین جلسه این نمایندگان را معرفی کردند، هرکدام از اعضای شورا، نمایندگی حوزه‌ای در محله را بر عهده گرفتند؛ یک نفر نماینده نیروی انتظامی، یک نفر نماینده بسیج و فردی دیگری نماینده حوزه بهداشت و درمان شد و عضو دیگر شورا نمایندگی حوزه آموزش و پرورش محله را بر عهده گرفت.
وی ادامه می‌دهد: افراد انتخاب شده به عنوان نمایندگان مردم محل یکی از اعضا را به عنوان رئیس شورا انتخاب کردند. یک فرد نیز به عنوان منشی انتخاب شد، سپس اعضای شورای محل به منظور تقسیم کار هرکدام کمیته‌ای در حوزه‌های مختلف ورزش، جوانان، فرهنگی و عمرانی تشکیل دادند.
چالش‌های فراروی شورای اجتماعی محله
رئیس شورای اجتماعی محله شهید مدرس به برخی معایب و محاسن تشکیل این شوراهای محلی اشاره می‌کند و می‌گوید: با تشکیل شورای محله و انتخاب نمایندگان، ساکنان محل بازوی پرتوانی در شورای شهر و شهرداری دارند که رابط آنها هستند و در صورتی که مشکل، ایده یا برنامه‌ای داشته باشند می‌توانند آن را جلسات شورا مطرح و مصوب کنند؛ مصوبات شورای محله اولویت بندی شده و به سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری و شورای اسلامی شهر ارائه می‌شود.
یوسفی خاطرنشان می‌کند: شهر همدان به چهار منطقه تقسیم شده که هر منطقه از چند ناحیه تشکیل شده است، شهرک شهید مدرس در منطقه یک شهر همدان قرار دارد؛ شهردار ناحیه یک دبیر شورای محله است و باید در تمامی جلسات حضور داشته باشد، منشی شورا نیز در مواردی خاص باید در جلسه شرکت کند.
وی عقیده دارد: شورای محله به عنوان بازوی راست شهرداری در محل حضور دارد. این سازوکار موجب می‌شود امکان نظارت بر فعالیت‌ها و اجرای طرح‌ها در اماکن عمرانی و ورزشی وجود داشته باشد، به علاوه اعضای شورا در محله سکونت دارند و اولویت‌ها را بهتر می‌دانند؛ در صورت نبود این شورا، شهرداری اقدامی را انجام می‌دهد که اولویت محله نیست.
رئیس شورای اجتماعی محله شهید مدرس با بیان اینکه مصوبات شورا در طولانی مدت به نفع محله است، می‌گوید: از جمله مزیت‌های تشکیل شورای اجتماعی محله، امکان نظارت بر فعالیت‌ها توسط اعضای شورایی است که ساکن محل هستند، به علاوه شهرداری و شورای شهر نیز بیشتر با مشکلات محله آشنا می‌شوند.
یوسفی اضافه می‌کند: به‌طور مثال پارک کوی شهید مدرس فاقد سرویس بهداشتی بود که با اطلاع شورای محله، شهرداری نسبت به احداث آن در این پارک اقدام کرد اما مکان احداث آن را نادرست تشخیص داده بود، شورای محله مکان درست احداث آن را به اطلاع شهرداری رساند تا موجب جلب رضایت مردم شود.
وی اظهار می‌کند: مکان تشکیل شورا یعنی مسجد محله نیز مرکزی برای نیکوکاری است و با شیوع کرونا، ۴۵۰ خانوار تحت پوشش قرار گرفتند، از دیگر مزیت‌های وجود این شوراها این است که چنانچه سیل یا زلزله‌ای رخ دهد، مدیریت بحران توسط مردم محله انجام می‌شود و آنان قبل از ورود شهردار و بخشدار، نقاط قوت و ضعف را شناسایی می‌کنند.
رئیس شورای اجتماعی محله شهید مدرس تاکید دارد: نمایندگان کلانتری، نیروی انتظامی و بهداشت نیز حداقل هر دو هفته یک بار جلسه برگزار و معضلات و مشکلات محله را مطرح و اولویت بندی می‌کنند تا در کمیسیون‌های مرتبط مطرح و به شهرداری و شورای شهر ارائه شود اما شهرداران برخی مناطق همدان هنوز به راحتی موضوع را نپذیرفته‌اند در حالی که اعضای شورای محله به عنوان نماینده محل، اولویت‌ها را مشخص می‌کنند.
یوسفی می‌گوید: یکی از مسائل مطرح در محلات، نمای ساختمان‌هاست، با شروع آپارتمان سازی، ساختمان‌ها در هر بلوار به یک رنگ است در حالی که نمای ساختمان‌ها در بلوار شهرک مدرس باید یک الگو داشته باشد اما تعدادی از شهردارها با این موضوع بیگانه هستند و به دلایلی شخصی یا شغلی حاضر به پذیرش این فرآیند نیستند.
رئیس شورای اجتماعی محله شهید مدرس ادامه می‌دهد: اعتقاد من این است که در نظر داشتن سازوکارها و راهکارهایی مناسب می‌تواند راهگشا باشد و شهرداران را متمایل به همکاری کند، حتی اگر آنان طرح ارائه شده را دوست نداشته باشند.
یوسفی با بیان اینکه شورایاری این محله، حدود یک سال و هشت ماه است که تشکیل شده، خاطرنشان می‌کند: در این مدت، ساکنان دارای مشکلات مختلفی به ما مراجعه کرده‌اند، چنانچه فردی به ما مراجعه کند و مشکلی داشته باشد اعضای شورا نسبت به حل مشکل اقدام می‌کنند و چنانچه شهردار محله همکاری نکند یقیناً موضوع را با رده بالاتر در میان می‌گذاریم.
نقطه قوت شورای محلات حضور شهروندان است
رضوان سلماسی، رئیس کمسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر همدان از تلاش شورای اسلامی شهر برای تشکیل شورایاری‌های اجتماعی محلات می‌گوید: با شروع دوره پنجم شورای اسلامی شهر، موضوع شکل گیری شورای اجتماعی محلات مطرح شد؛ مهم‌ترین هدف تشکیل این شوراها امکان پیگیری و مشارکت شهروندان در فرآیند تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌های محله بر اساس خواست، نیاز و اولویت‌ها بود، به نحوی که این شوراها بتوانند در قالب مسئولیت‌های اجتماعی از توان و ظرفیت ساکنان محل بهره برده و ضمن برنامه‌ریزی برای محله با هماهنگی ساکنان، حس تعلق به شهر و محله را نیز در میان اهالی تقویت کنند.
وی می‌افزاید: ما به شورای اجتماعی محله به عنوان یک برند فرهنگی شهر، در راستای برنامه‌ریزی همراه با شهروندان و برای شهروندان نگاه کردیم، بنابراین مراحل تصویب دستورالعمل اجرایی آن توسط شورای شهر رقم خورد و شهریورماه ۹۷، پس از تأیید نهایی در هیئت تطبیق، به منظور اجرایی شدن به شهرداری ابلاغ شد.
رئیس کمسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر همدان خاطرنشان می‌کند: شورای راهبری شورای اجتماعی تشکیل شد و در اواخر مهرماه سال ۹۷ رسماً دبیرخانه شورای اجتماعی محلات افتتاح شد و فعالیت خود را آغاز کرد و از اردیبهشت ماه ۹۸ فعالیت رسمی چهار محله پایلوت شروع شد و پس از گذشت چند ماه از شروع کار شوراها و بر اساس نظارت و پایش فعالیت آنها تصمیم گرفتیم هشت محله دیگر را نیز اضافه کنیم که طی سال گذشته مراحل اجرایی آن شروع و در حال حاضر ۱۲ محله فعال داریم.
وی به تدوین سند محله نیز اشاره می‌کند: بر اساس شاخصه‌های فرهنگی و اجتماعی محله، شناسایی بزرگان و افراد تأثیر گذار در محله، شناخت عناصر موجود در محله، تعیین نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود و تعیین نیازهای فرهنگی و اجتماعی، عمرانی و خدماتی محله بود تا برنامه‌ریزی‌های آینده بر اساس آن انجام شود.
رئیس کمسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر همدان تصریح می‌کند: علاقه‌مندی اعضای این شوراها و تلاش آنان قابل توجه و مؤثر بود به نحوی که بسیاری از محله‌ها تقاضای تشکیل این شوراها را برای محلات خود دادند و همین موضوع باعث شد که فراخوان ۴۸ محله باقیمانده شهر نیز در شورای راهبری اعلام شود و با یاری خدا حداکثر تا پایان مهرماه امسال، این شورا در تمامی محلات شهر همدان تشکیل می‌شود.
سلماسی اضافه می‌کند: هنوز از عمر این شوراها مدت زمان زیادی نگذشته است و برخی مسائل پیش روی این شوراها قرار دارد، از جمله این مسائل تلاش برای ایجاد ارتباط و هماهنگی بیشتر بین این شوراها و مدیران دستگاه‌های مختلف در راستای حل مسائل و پاسخگویی درخواست‌های اهالی است زیرا این شوراها رابط مستقیم مردم با ادارات، سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف خواهند بود.
وی ادامه می‌دهد: از دیگر مشکلات این شوراها می‌توان به ناآشنایی و نداشتن اطلاع و آگاهی عامه شهروندان نسبت به این طرح و اهداف آن اشاره کرد که گاهی منجر به مشارکت اندک آنان در برخی محلات می‌شود؛ برخی مشکلات درون سازمانی از جمله کندی مکاتبات و پیگیری انجام درخواست‌های شوراها نیز وجود دارد که تلاش می‌کنیم در کمترین زمان و به مرور حل شود.
رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر همدان تاکید دارد: تشکیل این شوراها می‌تواند در دراز مدت آثار بسیار مؤثر و ارزشمندی در شهر ایجاد کند، مطمئناً با تداوم کار این شوراها و توانمند شدن آنها، شاهد اجرایی شدن تصمیمات بسیار ارزشمند، اساسی و بر اساس خواست مردم در سطح شهر خواهیم بود.
سلماسی با بیان اینکه روند کار این شوراها در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورا به صورت جدی در حال پیگیری است، اظهار می‌کند: نقطه قوت این طرح حضور شهروندان و مشارکت آنان است، تلاش ارزشمند اعضای شوراهای تشکیل شده که با وجود کاستی‌های موجود، همچنان در راستای نهادینه کردن این طرح تلاش می‌کنند نیز قابل تقدیر و تشکر است.
گزارش از: بهناز عرب‌زاده، خبرنگار ایمنا
نظر شما