به گزارش خبرنگار ایمنا، "اهدای خون اهدای زندگی" شعاری که چند سالی می‌شود آن را بیش از پیش می‌شنویم شعاری که در گوشه گوشه‌های کشور عملی می‌شود و روزانه هزاران نفر برای اهدای زندگی به کسی که هرگز او را ندیده‌اند اقدام می‌کنند.
اهدای خون لطفی فراموش نشدنی برای کسانی است که از این هدیه استفاده می‌کنند اما در برخی از مواقع که جامعه با بحران روبرو می‌شود میزان اهدای خون نیز تحت تأثیر قرار گرفته و کاهش می‌یابد و نیازمندان به خون که از جمله مصدومان تصادفات و بیماران تالاسمی و هموفیلی هستند را با مشکل مواجه می‌کند، بحران کرونا از آن دست بحران‌هایی است که میزان اهدای خون را تحت تأثیر قرار داده و بیماران نیازمند را با مشکل مواجه کرده است. به بهانه روز جهانی انتقال خون پای حرف‌های مجید زینلی، مدیرکل انتقال خون اصفهان اصفهان نشستیم که مشروح گفت‌وگوی او با ایمنا را در ادامه می‌خوانید:
روند تعداد مراجعان اهدا کننده خون در وضعیت پاندمی ویروس کرونا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
توصیه متخصصان مبنی بر لزوم ماندن در خانه به دلیل شیوع ویروس کرونا مطمئناً روی روند تعداد مراجعین تأثیر می‌گذارد، هر چند که این توصیه منطقی و درست است؛ از سوی دیگر با فصل گرما روبه‌رو هستیم، فصلی که هر ساله در آن شاهد کاهش تعداد اهدا کنندگان خون هستیم که این دو امر کنار یکدیگر باعث ایجاد مشکلاتی در انتقال خون استان اصفهان شده است.
مراکز درمانی و اتاق‌های عمل همچنان فعال است، بیماران تالاسمی که همیشه نیاز به دریافت خون دارند و ماهیانه دو یا سه مرتبه خون دریافت می‌کنند و نیاز به ذخیره خون دائمی است و لازم است اهدای خون دائمی و به صورت مکرر وجود داشته باشد.
شرایطی که امروز با آن مواجه هستیم باعث کاهش مراجعین ما شده و میزان ذخایر خونی خوب و مطمئنی نداریم، با وجود این در وضعیت بحرانی و بدی نیستیم، ولی وضعیت فعلی می‌طلبد که مردم ضمن رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی به مراکز خون برای اهدا مراجعه کنند.
مردم باید بدانند که اهدای خون جزء موارد ضروری است، زیرا جامعه و مراکز درمانی به صورت ضروری به اهدای خون نیاز دارد و از مردم دعوت می‌کنم که برای اهدای خون به مراکز مرتبط با این حوزه مراجعه کنند.
در بحث انتقال خون امر مهم تعداد روز ذخیره خونی است، یعنی مقدار خون موجود برای یک گروه خونی برای چند روز کافی است که در این بخش داشتن یک ذخیره خونی مناسب، تأمین نیاز بیماران نیازمند به خون و همچنین نداشتن خون بیش از حد کافی که باعث نابودی ذخیره خونی شود دارای اهمیت است.
بهترین حالت ذخیره خونی حالت پنج تا هفت روز معادل داشتن ۵۰ تا ۷۰ واحد خون است، همچنین ذخیره خونی زیر سه روز نیز بحرانی به شمار می‌رود که فعلاً در این وضعیت قرار نداریم، ولی در برخی استان‌ها که دمای هوا بیش از اصفهان است به طور کلی کسی از خانه خارج نمی‌شود که این امر باعث کاهش شدید ذخایر خونی در تابستان می‌شود.
برای پیشگیری از ابتلا به کرونای مراجعین چه اقداماتی شده است؟
شکل بیماری کرونا به صورتی است که کسی در مقابل آن ایمنی ندارد و همه در معرض ابتلا به آن قرار دارند و از همین سو برای پیشگیری از ابتلای این بیماری یکسری دستورالعمل‌های بین المللی، ملی، استانی و منطقه‌ای نوشته شده است که در آن مرکز اهدای خون به عنوان یک مرکز با مراجعین بالا مجبور است این دستورالعمل‌ها را اجرایی کند.
ضدعفونی کردن مراکز اهدای خون روزانه دو یا سه بار در دستور کار است، مواد مصرفی در این مراکز نیز به صورت استرلیزه و یکبار مصرف است، پرسنل مراکز به بیشترین پوشش‌های محافظتی مجهز هستند و رعایت پروتکل‌ها توسط مراجعین نیز در مراکز اهدای خون اجباری است.
قبل از پذیرش اشخاص برای اهدای خون فرد معاینه کامل و دقیق پزشکی می‌شود که اگر در این مرحله شخصی حتی کوچک‌ترین علائم بیماری کرونا را داشت از چرخه اهدای خون خارج می‌شود و توصیه‌های لازم را از پزشکان ما برای پیگیری دلایل علائم بیماری خود بررسی می‌کند.
وضعیت اهدای پلاسمای خون بیماران کرونایی در چه وضعی است؟
پلاسمایی که ما برای بیماران کرونایی تهیه می‌کنیم یک روش جدیدی است که در ایران بعد از شیوع کرونا به وجود آمد، امری که در فروردین ماه به صورت آزمایشی در سه استان کشور شامل استان‌های اصفهان، قم و تهران انجام شد و بعد از آن در اردیبهشت‌ماه به صورت رسمی در ۲۲ استان کشور اجرایی شد.
روش به این شکل است که بیماران مبتلا به کرونا که از بیماری رهایی پیدا می‌کنند، آنتی بادی یا همان پادتن ضد کرونا در سرم آنها وجود دارد و در همین راستا بهبود یافتگان کرونایی ۲۸ روز بعد از بهبودی قادر به اهدای پلاسمای خون خود هستند که بعد از فرآوری خون آنها و استخراج پلاسما ماده به دست آمده برای مبتلایان کرونا که در حال حاضر پروسه درمانی خود را طی می‌کنند استفاده می‌کنیم.
پروسه درمانی با پلاسما یک روش کمک کننده و تسهیل کننده برای بیماران مبتلا به کروناست که در همین راستا روزانه هفت تا هشت مراجعه کننده داریم که البته با توجه به شیوع مجدد کرونا درخواست به شدت بیشتر از مقدار موجود است، ولی یک وضعیت بسیار محدود برای اهدا کننده پلاسما وجود دارد.
بخش زیادی از افرادی که از به کرونا مبتلا شده‌اند کسانی هستند که شرایط اهدای پلاسما را ندارند که این شرایط شامل سن بالای ۶۰ سال، داشتن بیماری زمینه‌ای و مصرف متداول دارو می‌شود که در این شرایط پلاسمایی از این افراد گرفته نمی‌شود و تنها ۱۰ درصد از بهبودیافتگان کرونا شرایط لازم برای اهدای پلاسما را دارا هستند.
فرد بهبود یافته از کرونا چند بار و به چه مقدار می‌تواند نسبت به اهدای پلاسما اقدام کند؟
ما از هر فرد بهبود یافته یکبار پلاسما می‌گیریم که مقدار آن نیز مقداری معادل ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلی لیتر بر اساس وزن شخص است.
استان‌هایی که تکنولوژی اخذ پلاسما را ندارند چگونه این نیاز را بر طرف می‌کنند؟
همانطور که گفته شد مجموعاً ۲۲ استان به سمت داشتن تکنولوژی پلاسما حرکت کرده‌اند و سایر استان‌ها اگر نیازی در این باره داشته باشند از استان‌هایی که به این تکنولوژی دست یافته‌اند پلاسما می‌گیرند.
یک شبکه خون رسانی در کشور وجود دارد که دو هدف را پیگیری می‌کند، اولی اینکه استانی بدون خون نماند و دوم اینکه فرآورده‌های خونی مانده و از بین نرود و در همین راستا ممکن است ما پلاسما از استانی بگیریم یا پلاسما به استان دیگری بدهیم.
ممکن است در شرایط فعلی ما به استان‌های گرمسیری که ذخیره خونی بسیار پایینی دارند خون ارسال کنیم، در خصوص پلاسمای خونی کرونا نیز در همین راستا ذخیره‌های پلاسمایی از اصفهان به چهارمحال و بختیاری ارسال شده است.
اگر کسی حس می‌کند در ماه‌های اخیر به کرونا مبتلا شده و آن را رد کرده چگونه می‌تواند نسبت به داشتن پلاسمای ضد کرونا آگاهی یابد؟
لیستی که الان در اختیار ماست کسانی هستند که در دوران بیماری خود در بیمارستان بستری بوده و در حال حاضر به طور کامل بهبود یافته‌اند و اولویت نیز با همین افراد است و شرط اول برای اهدای پلاسما این است که شخص قطعاً به کرونا مبتلا شده باشد و تست پی سی آر، سرولوژی یا سی تی اسکن آن مثبت باشد.
اگر ابتلای به کرونا در فرد بهبود یافته از طریق داده‌های آزمایشگاهی اثبات شود تستی برای بررسی مقدار آنتی بادی در خون شخص گرفته می‌شود که اگر سطح آن به مقدار کافی بود پلاسما از او گرفته می‌شود ولی اگر این مقدار نیز به اندازه کافی نبود شخص از اهدای پلاسما منع می‌شود.
خون اهدا شده توسط متقاضیان بیشتر به دست چه کسانی می‌رسد و اگر ذخیره خونی به صفر برسد چه کسانی در خطر هستند؟
قطعاً تمام کسانی که به خون و فرآورده‌های خونی نیاز دارند در صورت کاهش ذخیره خونی در معرض خطر قرار دارند، ولی مصرف کنندگان دائمی خون ما بیماران تالاسمی هستند که تقریباً در سطح استان هستند هزار نفر از آنها وجود دارند که باید ماهیانه بین دو تا سه واحد خون مصرف کنند که اگر این خون به آنها نرسد سلامتی خود را در معرض خطر قرار می‌دهند.
کسانی که بیماری‌های مزمن مثل سرطان دارند دسته دوم مصرف کنندگان خون هستند که این دسته معمولاً از پلاکت بیشتر استفاده می‌کنند و دسته آخر کسانی هستند که به صورت مقطعی و موردی به خون نیاز دارند که نمونه آن را می‌توان کسانی را دانست که جراحی می‌کنند.
خون در کل برای کسی استفاده می‌شود که به طور خاص به آن نیاز داشته باشد و معمولاً مصرف خون در زمان مشخص می‌تواند باعث مرگ و زندگی شخص شود و پنج دقیقه عقب‌تر یا جلوتر تزریق کردن خون ممکن است شخص زندگی خود را از دست بدهد یا به زندگی برگردد.
مدت زمان نگهداری خون در مراکز تخصصی چقدر است؟
مدت زمان نگهداری خون نسبت به نوع متفاوت است، به عنوان مثال ما فرآورده پلاکت را داریم که سه تا پنج روز و گلبول‌های قرمز ۳۵ تا ۴۰ روز قابل نگهداری است ولی فرآورده‌های پلاسمایی به دلیل اینکه منجمد است می‌تواند تا یک سال نگهداری شود.
تا چه مقدار می‌توان به سالم بودن فرآورده‌های خونی که در اختیار سازمان انتقال خون است اعتماد کرد؟
در گذشته شعاری بود مبنی بر " اهدای خون اهدای زندگی" ولی الان ذهنیت ما این است که باید شعار "اهدای خون سالم اهدای زندگی" سر منشأ قرار بگیرد همانطور که دنیا دنبال این است که خون سالم به بیمار برساند که برای این امر راهکارهای مختلفی دارد.
دنیا فهمیده است که با آزمایش صرف خون سلامت ۱۰۰ درصدی شخص مورد بررسی قرار نمی‌گیرد و به همین دلیل است که ۲۰ تا ۲۵ درصد مراجعه کنندگانی که نسبت به اهدای خون اقدام می‌کنند از این کار منع می‌شوند که این امر به این دلیل است که این اهدای خون یا برای خود شخص ضرر دارد یا برای کسی که این خون را دریافت می‌کند.
اولین بار سال ۱۹۴۶ آزمایش از اهدا کنندگان خون گرفته شد که با پیشرفت علم این آزمایش برای بررسی ابتلای شخص به بیماری‌های مختلف بررسی شد و همین روش‌های آزمایشگاهی بارها عوض شده است و همزمان با این تغییرات دستگاه‌های تشخیص بیماری نیز پیشرفت کرده است که این امر در چند سال گذشته نیز دیده شده است.
با وجود همه این موارد و دستگاه‌های مختلف برای بررسی سلامت خون هیچ جای دنیا نمی‌تواند کسی مدعی شود که این خون ۱۰۰ درصد سلامت است، ولی خون‌هایی که در حال حاضر وجود دارد سالم است و شاید از ۱۸ میلیون واحد خون یکی مبتلا به یک بیماری باشد.
البته در سالیان گذشته در بین بیماران تالاسمی که مصرف کنندگان دائمی خون هستند هیچ موارد ابتلا به بیماری‌های خونی بر اثر انتقال و تزریق خون را نداشتیم و از همین رو می‌توان گفت ایران از ضریب سلامت خون بالایی برخوردار است و مزیت اهدای خون در ایران نیز این است که اهدا کنندگان خون همه داوطلب هستند در حالی که در برخی کشورهای حوزه خلیج فارس به اهدا کنندگان خون پول می‌دهند.
جمع آوری سلول‌های بنیادی خون ساز چند ماهی است که انجام نمی‌شود دلیل آن چیست؟
بانکی که ما برای این امر داشتیم، مرکز جمع آوری سلول‌های بنیادی خون ساز بود که در آن افراد داوطلب برای اهدای سلول‌های بنیادی خون ساز خود اقدام می‌کردند که این کار انجام می‌شد که امسال به دلیلی شیوع ویروس کرونا و بروز ازدحام در مراکز، جمع آوری سلول‌های بنیادی خون ساز برای مدتی تعطیل شده است.
اهدای سلول‌های بنیادی خون ساز نیز یک شرایط خاص را دارد، شرایطی مثل رده سنی مشخص و سلامت پزشکی کامل که برای این امر لازم است که توجه شود.
توصیه آخر به مردم...
مثل همیشه درخواست داریم مردم ما را برای تأمین نیازهای خونی استان همراهی کنند و بدانند در این شرایط که وضعیت ذخیره خونی استان به حد پایینی رسیده است به یاری آنها نیز داریم و امیدواریم با همکاری مردم بتوانیم از این شرایط نیز عبور کنیم.
نظر شما