به گزارش خبرنگار ایمنا، پس از شناخت سلول‌های بنیادی و آشنایی با ویژگی‌های منحصر به فرد آن‌ها در زمینه تحقیقات سلول‌های بنیادی جنینی، برای دستیابی به منابع جدیدی از سلول‌های بنیادی بالغ با قابلیت تمایز به رده‌های سلولی مختلف و دسترسی آسان مطالعات گسترده‌ای شده است. برای آشنایی بیشتر با انواع سلول‌های بنیادی مشتق از بافت‌های نرم دندان، کاربرد و بهره‌گیری از آن‌ها با فاطمه اژئیان، دکتری نانو بیوتکنولوژی در پژوهشکده رویان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
سلول‌های بنیادی مشتق از پالپ دندان چیست؟
در سال‌های اخیر انواع سلول‌های بنیادی مشتق از بافت‌های نرم دندان، بسیار مورد توجه بوده‌اند. سلول‌های بنیادی دندان در پالپ دندان کودکان یا دندان شیری که بین سنین پنج تا ۱۲ سال می‌افتد، وجود دارد؛ این سلول‌ها را همچنین می‌توان در نوجوانانی که نیاز به تخلیه دندان‌های آسیای کوچک برای ترمیم دارند و از دندان عقل سالم بزرگسالان جداسازی کرد.
کدام ویژگی‌ها سبب بهره‌گیری از سلول‌های بنیادی پالپ دندان شده است؟
خصوصیات چند توانی، امکان خود نوزایی و تکثیر سریع، این سلول‌ها را به گزینه‌ای مناسب جهت استفاده در روش‌های مهندسی بافت و درمان‌های باز زایی (regenerative medicine) تبدیل کرده است. علاوه بر این استخراج آسان و ارزان سلول‌های بنیادی پالپ دندان‌های بالغ (Dental Pulp Stem Cell) و سلول‌های بنیادی دندان‌های شیری لق (Stem cells from Human Exfoliated Deciduous Teeth) از بافت دور ریختنی پالپ، مزیت ویژه‌ای است که در کنار بروز نشانگرهای مزانشیمی و دارا بودن بعضی خواص سلول‌های بنیادی عصبی موقعیتی استثنایی را برای استفاده این سلول‌ها ایجاد کرده است.
سلول‌های بنیادی مشتق از پالپ دندان در چه زمینه‌هایی کاربرد دارد؟
این سلول‌ها مانند سلول‌های مزانشیمی مغز استخوان افراد بالغ (BMSCs) در محیط آزمایشگاه توان تمایز به رده‌های مختلف سلولی را دارد؛ این سلول‌ها در زمان تکوین از مهاجرت سلول‌های ستیغ عصبی به وجود آمده‌اند که مطالعات نشان‌دهنده توانایی آن‌ها جهت تحریک بازسازی دراز مدت اعصاب در آسیب‌های طناب نخاعی ستون فقرات و تمایز به نورون‌های عملکردی در محیط آزمایشگاه است. از سوی دیگر محققان با استفاده از سلول‌های بنیادی برگرفته از دندان‌های عقل افراد بالغ موفق شدند ریشه دندان را در خوک تولید کرده و با پیوندهای دندانی تاج دندان‌ها را ترمیم کنند، همچنین دانشمندان موفقیت‌های چشمگیری در درمان ضایعات دهان و دندان در محیط آزمایشگاه به دست آورده‌اند؛ توان تمایز استخوانی مشاهده شده در رده‌های ذکر شده بیانگر ارزش بالای استفاده از آن‌ها در درمان بعضی ناهنجاری‌های استخوانی از جمله بازسازی نقص‌های جمجمه‌ای است.
آیا این سلول‌های بنیادی در پیوندهای سلولی بدون نیاز به مهار سیستم ایمنی کاربرد دارد؟
گروهی از محققان نیز از سلول‌های بنیادی موجود در بافت‌های دندان به عنوان منبع مناسبی جهت تولید سلول‌های بنیادی پر توان القایی (iPSCs) استفاده کرده‌اند و در کنار همه ویژگی‌های یاد شده، این سلول‌ها به سبب دارا بودن پتانسیل ترشح فاکتورهای مهارکننده پاسخ دستگاه ایمنی دارای کارکرد ویژه‌ای جهت استفاده در پیوندهای سلولی بدون نیاز به مهار سیستم ایمنی است.
بانک سلول‌های بنیادی دندان در کدام کشورها وجود دارد؟
هم اکنون بانک سلول‌های بنیادی دندان در کشورهای آمریکا، هند و ژاپن به ثبت رسیده و گرایش روز افزون به ایجاد چنین منبع غنی در میان کشورهای مختلف همگام با بهینه سازی روش‌های جداسازی، انجماد و نگهداری سلول‌ها، آینده‌ای روشن را در درمان‌های باز زایی نوید می‌دهد.
نخستین آزمون بالینی گزارش شده درباره این سلول‌های بنیادی در چه زمینه‌ای بوده است؟
با وجود گذشت زمانی بسیار کوتاه از کشف و درک خواص ویژه این سلول‌ها، تحقیقات با سرعت بالایی به سمت فاز بالینی به پیش می‌رود، به گونه‌ای که طی سال‌های اخیر در فاز پیش بالینی مطالعات وسیعی روی حیوانات آزمایشگاهی شده است. نخستین آزمون بالینی گزارش شده توسط محققان دانشگاه ناپل در سال ۲۰۰۹، ترمیم استخوان آرواره بیماران به کمک سلول‌های DPSC فرد را نشان می‌دهد. همچنین گزارش ارائه شده توسط Thayappan و همکاران آن در اواخر سال ۲۰۱۲ باز زایی بافت ریشه دندان به کمک سلول‌های بنیادی پالپ فرد را تأیید می‌کند و انبوه مطالعات در دست انجام، تأیید کننده اهمیت و کاربرد فراوان این سلول‌هاست.
کدام دندان‌ها حاوی سلول‌های بنیادی است و این سلول‌ها چگونه به دست می‌آید؟
آگاهی از توانایی‌هایی این سلول‌ها موجب پیدایش گرایش جهانی جهت ذخیره‌سازی و نگهداری سلول‌های SHED و سلول‌های بنیادی سایر بافت‌های موجود در دندان به منظور بازیابی و استفاده در آینده شده است، سلول‌های بنیادی پالپ دندان انسان را می‌توان به راحتی از پالپ دندان کودکان و افراد بالغ که در طول بازدیدهای معمول دندان کشیده می‌شود و یک دورریز پزشکی است، به دست آورد. بر اساس تحقیقات انجام شده دندان‌های شیری قدامی یا پیشین حدود ۱۰ تا ۱۲ سلول و دندان‌های آسیا به طور متوسط هشت سلول بنیادی دارند.
نظر شما