آخرین وداع/ پدرسالار جاوادانه شد

به گزارش خبرنگار ایمنا، صبح امروز (سه شنبه ۲۷ خردادماه) قطعه هنرمندان یکی از تیره‌ترین صبح‌های خود را می‌گذارد؛ اگرچه بر صورت همه گرد آفتاب دیده می‌شود، اما در دل‌ها گویی ابر پاییزی رخنه کرده. همه منتظرند تا پدرسالار از راه برسد، پدرسالاری که دیگر صلابت روزهای شعبان استخوانی را ندارد و در آرامش به خوابی ابدی فرو رفته است.

"سالار هنر ایران" نامی است که در جای جای قطعه هنرمندان نوشته شده است. دوستان قدیمی کشاورز و بزرگان هنر این سرزمین همه اینجا جمع شده‌اند، وزیر فرهنگ و مسئولان دولتی هم حضور دارند. همه در کنار هم آمدند تا در روز جاودانه شدن محمدعلی کشاورز پیکر او را تا آرامگاه ابدی بدرقه کنند.

تارخ: از محمدعلی کشاورز بسیار آموختم

امین تارخ هم‌بازی سال‌های نه چندان دور کشاورز یکی از حاضران در این مراسم بود و گفت: زنده یاد محمدعلی کشاورز یکی از هنرمندان غیر قابل تکرار است. شاید همه هنرمندان غیر قابل تکرار باشند. اما هستند هنرمندانی که به یک جهت خاص شاید غیر قابل تکرار باشند آن هم نمره‌ای است که در اخلاق و منش و شخصیت، مردم به آنها می‌دهند.

تارخ ادامه داد: حقیر در چند فیلم سینمایی و دو مجموعه تلویزیونی افتخار همکاری با ایشان را داشتم که به آن می‌بالم. بی هیچ بزرگ‌نمایی بسیار از او آموختم. هرگز در طول سالیان همکاری نشنیدم و ندیدم در نظم و دیسیپلین حرفه‌ای کمی و کاستی داشته باشد. آمادگی متمرکز در جلو و پشت صحنه به همراه خلقی خوش در عین جدیت در کار مجموعه‌ای است که کمتر بازیگری داراست. همچنین است درباره صداقت هنرمند که همین است که به بازیگر قدرت لازم را می‌دهد تا هر نقشی را به دید تماشاگر بنشاند که در غیر از این، جز تصنع چیزی باقی نمی‌ماند و از این روست که کشاورز در هر نقشی باورپذیر می‌نمود، چون در بازیگری صداقت پیشه کرده بود.

وی اظهار کرد: او بی پیرایه و فروتن بود آنچنان که با برخورداری از کسوتی گرانقدر، با جوانان و بازیگران هم نسل من رفاقتی جوانانه داشتند و به ما آموختند هر چقدر رفیق‌تر، بهتر و نتیجه کار موفق تر. همچنین است در باب عشق به بازیگری در وجود بار سفرکرده ما. مشهور است که در رشته پزشکی پذیرفته شده بود اما نرفت، پیگیر نشد چون فقط به بازیگری علاقه‌مند نبود بلکه عاشق بازیگری بود که این نیز جدیت و ممارست و صبوری می‌طلبد که داشت و همه را به نسل‌های بعد منتقل کرد. اما آنچه شمردیم تنها بخشی از قدرت او بود و امیدوارم نسل جدید قدر یادگارهای او را بدانند که می‌دانند.

این بازیگر در آخر گفت: تعظیم و تقدیر به محمدعلی کشاورز که انسانی شایسته و درخور ستایش بود و هست. شخصیتی که هیچ گاه اهل گلایه‌مندی نبود. شخصیتی که ملت ایران از دیرباز با نقشهایش خاطرات بسیاری دارد و توان و استعداد بی بدیلش ماندگارش کرد. در پایان باید گفت او از میان ما رفت اما آثاری شایسته از خود به جا گذاشت. همه اهل سینما او را به واسطه صمیمیتی که خود ایجاد کرده بود «ممدل» صدا می‌کردند پس ممدل عزیز روحت شاد، بهشت مبارک.

کشاورز هر کاری را قبول نکرد و ماندگار شد

پس از قرار گرفتن پیکر استاد محمدعلی کشاورز بر روی سن مراسم، کامران ملکی به‌عنوان مجری پشت میکروفن قرار گرفت و در توضیحات مقدماتی گفت: استاد محمد علی کشاورز با سه نسل همراه بودند. سه نسل یا ایشان زندگی و از حضور ایشان بهره بردند و مطمئنن دهها و صدها نسل دیگر هم با آثار ایشان زندگی خواهند کرد. ما با پیکر استاد وداع می‌کنیم اما با حضور و آثار ماندگاری ایشان نه. خانم نیلی کشاورز- دختر استاد- تاکید کردند که نمی‌خواهیم مراسمی برگزار شود به دلایل شرایط موجود و نمی‌خواستند مردم در چنین شرایطی در مشقت باشند و قرار هم نبود چنین مراسمی باشد قرار بود یک مراسم ساده وداع باشد با یک هنرمند قطعاً اگر شرایط کشور به گونه‌ای دیگر بود، بزرگترین مراسم وداع برای ایشان گرفته می‌شد و به بهترین کیفیت. اما زمانی که آمدیم و دیدم مردم و جمعیت و هنرمندان آمدند ناچار شدیم که به سرعت یک امکانی را فراهم کنیم که حداقل یک تعدادی از بدرقه کنندگان بتوانند بنشینند.

در ادامه اسماعیل شنگله بازیگر پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون پشت میکروفن قرار گرفت و بخشی از خاطرات خود از سال‌های همکاری با زنده‌یاد کشاورز را مرور کرد. این هنرمند گفت: آشنایی من با کشاورز از ۶۴ سال پیش آغاز شد، از سال ۱۳۳۵ هر دو برای اولین بار در هنرستان هنرپیشگی تهران یکدیگر را دیدیم. برحسب اتفاق منزل‌مان نزدیک به هم بود و پیش از آن هم خبر نداشتیم و به این صورت دوستی میان‌مان شکل گرفت و این دوستی ادامه پیدا کرد و مانند آبراهه‌ای شد که این آبراهه تبدیل به رودی شد که هر دو ما را به‌دنبال خودش کشاند و برد.

وی سپس به مرور برخی از اولین تجربه‌های همکاری خود با زنده‌یاد کشاورز در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ پرداخت و گفت: قرار نبود ۶۵ سال رفاقتمان به روز درگذشتش ختم شود و قرار نبود تنهایم بگذارد. کشاورز هر کاری را به راحتی قبول نمی‌کرد و تنها در کارهای شاخص بازی کرد تا برای همیشه ماندگار بماند.

دو بالی که کشاورز را به جایگاه رفیع رساند

سخنران بعدی مراسم وداع با پدرسالار سینمای ایران، سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، او ضمن عرض تسلیت به خانواده کشاورز و جامعه هنری در سخنانی گفت: استاد کشاورز با دو بال حرکت کرد که او را به اینجا رساند؛ یکی به‌عنوان هنرمند نامی ایران و دیگری انسانی ویژه، خاص و متعالی. ترکیب این دو بود که کشاورز را اینگونه در جان و دل ما جای داده است. در بخش هنر، زنده‌یاد کشاورز با مسیری که طی کرد، به نقطه امروز رسید. عشق او به هنر آنگونه بود که رشته‌های به‌ظاهر پول‌سازی که اعتبارات ظاهری را می‌آفرید، کنار گذشت و به هنر پرداخت. در وادی هنر او سلوک کرد.

صالحی خاطرنشان کرد: او از ایران بود، با ایران زیست و عشق ایران تا پایان راه همراهش بود و این عشق را از خود دور نکرد. محمدعلی کشاورز با این عشق زیست و با این عشق جان به جان آفرین تسلیم کرد. یاد او را گرامی می‌داریم. راه استاد کشاورز با رهروانی که راهش را دنبال می‌کنند پر رهرو باد.

جامعه هنری ایران قدر تلاش‌های پدرم را می‌داند

سپس آرمان امام‌بخش به نمایندگی از خانواده محمدعلی کشاورز گفت: قرار بود نلی کشاورز دختر مرحوم کشاورز در مراسم صحبت کند اما به دلیل حال روحی‌اش نتوانست.

امام بخش با اشاره به نظم و دقت مرحوم کشاورز در قرارهایش، گفت: آقای کشاورز این عادت را داشت که همیشه یک ساعت قبل از قرارش آماده بود. روزی در دهه هفتاد قرار بود برای قراری دنبالش بروم، یک ساعت زودتر رسیدم و گفت بیا تو، دیدم ۱۵ پاکبان در منزل ایشان بودند و با آقای کشاورز عکس می‌گرفتند و صحبت می‌کردند. گفت دیشب داشتم زباله‌ها را دم در می‌گذاشتم که یکی از عزیزان پاکبان من را دید و گفت اینجا زندگی می‌کنید؟ وقتی جواب مثبت دادم گفت با دوستانش می‌آید به دیدنم.

امام بخش همچنین متن پیام تشکر نلی کشاورز را به شرح زیر قرائت کرد: می‌دانم جامعه هنری ایران قدر تلاش‌های پدرم را برای هنر و توسعه آن می‌دادند و از همه سپاسگزارم. به دلیل شیوع کرونا نمی‌توانیم فعلاً مراسم بزرگداشتی برای ایشان برگزار کنیم اما به زودی با حضور همه شما مراسمی برگزار خواهیم کرد.

برپایی نماز میت توسط سیدمحمود دعایی پایان‌بخش مراسم وداع با محمدعلی کشاورز بود. سپس پیکر این هنرمند برای دفن به قطعه هنرمندان انتقال داده و در آنجا به خاک سپرده شد.

در نهایت کشاورز به زیر خاک رفت و آرام گرفت، او در کنار عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی و داوود رشیدی حالا در "بهشت زهرا" هستند. کشاورز به دوستان خود پیوست و جاودانه شد، درست مثل علی حاتمی مثل عباس کیارستمی. حالا خاطره ما از کشاورز آن لبخند همیشگی‌، دیوانگی‌های شعبان استخوانی، اقتدار پدرسالار و صورت متین و ریش‌های سفید کارگردان "زیر درختان زیتون" است.

گفتنی است، محمدعلی کشاورز که ایفاکر نقش‌های مهمی در آثار ماندگاری چون "مادر"، "پدرسالار"، "کمال‌الملک"، "ناصرالدین شاه اکتورسینما"، "دلشدگان" و غیره را دارد؛ در ۲۶ فروردین ۱۳۰۹ در اصفهان متولد شد و در ۲۵ خرداد ماه در سن ۹۰ سالگی درگذشت.