به گزارش خبرنگار ایمنا، زبان یک پدیده اجتماعی به شمار می‌رود که دائماً در حال دگرگونی است. قرن‌ها مردم در مورد دلایل تغییر زبان گمانه زنی می‌کنند. دگرگونی‌های زبان ابعاد مختلفی داشته و در قالب الگوهای متفاوتی مشاهده می‌شود. به صورت کلی می‌توان گفت عوامل مختلفی منجر به تغییر در یک زبان می‌شود، تغییرات زبانی را می‌توان به درونی و بیرونی تقسیم کرد؛ دگرگونی در واج‌ها، واژگان و نحو و معنا تغییرات درونی زبان محسوب می‌شود و بُعد بیرونی نیز شامل تاثیر ابعاد زمانی و مکانی و رویدادهای اجتماعی و غیره است. علاوه بر این تغییر در یک زبان می‌تواند سیستماتیک یا پراکنده باشد برای مثال افزوده شدن یک واژه برای نامگذاری محصولی جدید، تغییر پراکنده محسوب می‌شود که تأثیر بسیار کمی بر سایر واژگان آن زبان دارد. تغییر سیستماتیک نیز همانطور که از اصطلاح آن می‌توان فهمید تغییری است که بر کل یک سیستم زبانی تأثیر می‌گذارد.
بررسی تغییر و تحولات در یک زبان خاص مستلزم مراجعه به خصوصیات ساختاری آن زبان و محیط اجتماعی است که زبان در آن به کار می‌رود؛ چراکه زبان، نظامی وابسته به فرهنگ جامعه است و به همین دلیل به سرعت از دگرگونی‌های اجتماعی و فرهنگی تأثیر می‌پذیرد به این دلیل است که از نظر اغلب زبان شناسان نمی‌توان پیش بینی‌های معقولی درباره تحولات زبانی در آینده داشت. کرونا ویروسی است که به سبب شیوع آن تغییرات مهمی در بسیاری از حوزه‌های فرهنگی به وجود آمد؛ یکی از حوزه‌هایی که از تأثیر این بیماری در امان نماند زبان بود.
تأثیر مستقیم تغییرات اجتماعی و زبان
عادل رفیعی عضو هیأت علمی و مدیر گروه زبانشناسی دانشگاه اصفهان در گفتگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: زبان بر اساس نیازهای ارتباطی اهل زبان و کاربرد آن در جامعه شکل می‌گیرد و ممکن است با تغییر نیازهای ارتباطی آن جامعه زبانی، زبان نیز تغییر کند.
وی می‌افزاید: بدون شک هر گونه تغییری در زندگی اجتماعی، خود را در زبان نشان خواهد داد؛ بنابراین بحرانی چون کرونا که تهدید جانی بسیار جدی برای جامعه محسوب می‌شود و در سطوح کلان اجتماعی، فرهنگی و شخصی ما تأثیر گذاشته است یقیناً روی زبان نیز اثراتی خواهد گذاشت.
این عضو هیأت علمی ادامه می‌دهد: در نتیجه زبان متأثر از زندگی، نیازها و رفتارهای جامعه زبانی خود است و تأثیراتی که می‌توان گفت به وسیله بیماری کرونا بر زبان اعمال شد در مرحله نخست خود را در واژگان و عبارت‌های زبانی نشان داد.
رفیعی با بیان اینکه "ما به وفور واژه‌ها و عباراتی را می‌شنویم که علت ایجاد آنها بحران کرونا است"، اضافه می‌کند: برخی از لغات جدیدی که به کمک دو واژه کرونا و کووید ساخته شده و بر اساس الگوهای واژه سازی زبان فارسی ایجاد شده‌اند، ممکن است کمتر جلب توجه کند که از میان آنها می‌توان به "جهان کرونا زده" اشاره کرد.
واژه‌های جدیدی که کرونا وارد زبان کرد
وی می‌افزاید: از طرفی صفاتی نیز با واژه کرونا ساخته شد که از میان آنها می‌توان به "بیکاری کرونایی"، "آمار کرونایی"، "رنگ‌های کرونایی"، "تصمیمات کرونایی"، "طلاق کوویدی" و "کرونا هراسی" اشاره کرد؛ این صفات نیز به دلیل اینکه بر اساس الگوهای واژه سازی زبان فارسی هستند، ممکن است چندان جلب توجه نکنند.
این عضو هیأت علمی تصریح می‌کند: اما در ساخت برخی دیگر از واژه‌ها خلاقیت بیشتری به کار رفته است، به همین دلیل معمولاً بیش از دسته قبل جلب توجه می‌کنند برای نمونه می‌توان واژه "دکتر کوویدی فر" که به طنز برای اشاره به دکتری که به صورت مدام در خصوص کرونا صحبت می‌کرد به کار رفته است و یا واژه "غرونا" که برای کسانی که به علت کرونا در خانه مانده و غر می‌زنند، ساخته شد را مطرح کرد.
رفیعی ادامه می‌دهد: از طرفی واژه دیگری به نام "آیلاند" وارد زبان شد که علت ورود آن این بود که معلمی به اشتباه در زمان تدریس به جای گفتن آنلاین از این واژه استفاده کرد، اصطلاح دیگر "خونه مونی" است که بر وزن "خودمونی" ساخته شده است؛ اگر به این دو نمونه دقت کنیم خواهیم دید که در واژگانی چون "آیلاند" و "خونه مونی" از لفظ کرونا استفاده نشده است.
وی اضافه می‌کند: بخشی از واژه‌ها و اصطلاحاتی که تحت تأثیر بیماری کرونا ایجاد شده‌اند، از پایه‌های کرونایی برخوردار نیستند، برای نمونه ما اصطلاحاتی چون "سینما ماشین" داشتیم که بر اساس آن فیلمی در پارکینگ اکران می‌شد و افراد در ماشین‌های خود به تماشای آن می‌نشستند، اصطلاح دیگر "کنسرت آنلاین" بود که برای پرهیز از تجمعات به صورت زنده و اینترنتی اجرا می‌شد.
عمر واژه‌ها و اصطلاحات جدید در زبان چقدر است
این عضو هیأت علمی ادامه می‌دهد: اصطلاح " قرنطینه کله گنجشکی" نیز برای اشاره به کارمندانی که نیمی از ساعات کاری را به فعالیت می‌پرداختند به کار رفت، به علاوه واژگانی چون "شهدای سلامت"، "مدافعان سلامت" و" فرشتگان زمینی" نیز در جریان این بحران ایجاد و بسیار به کار برده شد.
رفیعی می‌افزاید: از سویی دیگر اصطلاحاتی چون "ماندن در دوراهی نان و جان" یا "نان به نرخ جان خوردن" که برای اشاره به کسی به کار می‌رفت که ناچار بود کار کند و به این دلیل ممکن بود به کرونا مبتلا شده و جان خود را از دست بدهد، ایجاد شد.
وی با بیان اینکه "تأثیر کرونا صرفاً در واژه سازی و ایجاد اصطلاحات جدید نبود" گفت: از طرفی بیماری کرونا تأثیر مستقیمی بر بسامد کاربرد و تکرار واژه‌ها و اصطلاحاتی که از پیش موجود بود، گذاشت؛ برای نمونه بسامد واژه" ماسک"، "الکل"، "وضعیت سفید"، "بیماری همه گیر"، "کلاس مجازی"، "غربالگری" یا "ژل ضد عفونی کننده" را نمی‌توان با چهار ماه پیش مقایسه کرد.
این عضو هیأت علمی در پاسخ به اینکه آیا این واژه‌ها و عبارات در زبان فارسی باقی خواهد ماند، اظهار می‌کند: همه چیز بستگی به نیاز و تغییری دارد که در جامعه رخ داده است. من از صمیم قلب امیدوارم که هیچ یک از این واژگان و عبارات در زبان فارسی باقی نماند چراکه باقی ماندن آنها به این معنی است که بیماری در جامعه ماندگار شده است، زمانی که این بیماری از میان برود، بخش عمده این واژگان نیز کم کم اهمیت خود را از دست داده و فراموش خواهند شد. امیدوارم این اتفاق هرچه سریع‌تر رخ دهد.
نظر شما